Theo Cục Đường bộ Việt Nam, Luật Đường bộ sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, cho phép thu phí trên các tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư. Tuy nhiên, việc thu phí chỉ được tiến hành khi các tuyến cao tốc đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về hạ tầng và nguồn lực.
Để triển khai thu phí, đơn vị quản lý tài sản kết cấu hạ tầng đường bộ cao tốc phải lập đề án khai thác và trình cơ quan, người có thẩm quyền phê duyệt. Thời điểm bắt đầu thu phí và danh mục các tuyến cao tốc sẽ được xác định cụ thể trong quyết định phê duyệt đề án.
Song song với việc xây dựng nghị định thu phí, Cục Đường bộ cũng đang chuẩn bị đề án khai thác tài sản theo Nghị định số 44/2024 để trình Bộ Giao thông vận tải phê duyệt.
Hiện có bốn phương thức khai thác tài sản kết cấu hạ tầng giao thông, bao gồm:
1. Cơ quan quản lý tài sản trực tiếp khai thác.
2. Chuyển nhượng quyền thu phí.
3. Cho thuê quyền khai thác (O&M).
4. Chuyển nhượng có thời hạn quyền khai thác, cùng với các phương thức khác nếu được Chính phủ phê duyệt.
Mỗi phương thức đều có ưu và nhược điểm riêng. Trong đề xuất mới, Cục Đường bộ kiến nghị áp dụng phương thức cơ quan quản lý tài sản trực tiếp tổ chức khai thác, thuộc thẩm quyền phê duyệt của Bộ Giao thông vận tải. Thời gian triển khai phương thức này dự kiến từ 5-8 năm, tương đương một chu kỳ khai thác thiết bị.
Điều này có nghĩa, Cục Đường bộ sẽ trực tiếp quản lý, bảo trì, và thu phí đối với các đoạn cao tốc do Nhà nước đầu tư. Việc thu phí sẽ được thực hiện dưới hình thức thuê dịch vụ, trong đó Nhà nước sẽ đầu tư hệ thống hạ tầng và thuê các đơn vị vận hành. Hệ thống thu phí tự động không dừng (ETC) trên toàn quốc, vốn đã được triển khai, tạo điều kiện thuận lợi trong việc lựa chọn nhà cung cấp dịch vụ.
Phương thức tổ chức thu phí sẽ thông qua trạm thu phí với mô hình đầu vào ETC đa làn tự do (không barie), đầu ra ETC đơn làn (có barie), thông qua việc đấu thầu các đơn vị cung cấp dịch vụ thu phí.
Dự kiến, quá trình thu phí sẽ bắt đầu từ tháng 5/2025, sau khi các tuyến cao tốc hoàn thiện các công trình thiết yếu như trạm dừng nghỉ và hệ thống ITS. Công tác giám sát, quản lý nguồn thu sẽ được giao cho các khu quản lý đường bộ.