Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, số lượng dự án phát triển nhà ở được chấp thuận mới và hoàn thành giảm so với các năm trước đây dẫn đến nguồn cung cho thị trường khá hạn chế. Điều này đã dẫn đến giá nhà ở có xu hướng tăng, vượt quá khả năng đáp ứng về tài chính của đại đa số người dân có nhu cầu mua để sử dụng.
Trong năm 2023, trên địa bàn cả nước, đã có 44 dự án nhà ở xã hội dành cho đối tượng thu nhập thấp và công nhân khu công nghiệp với quy mô 36.262 căn đã hoàn thành và được cấp phép, khởi công xây dựng. Về lũy kế thực hiện đề án 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội giai đoạn 2021 - 2030, qua tổng hợp báo cáo của các địa phương, đến nay trên địa bàn cả nước đã có 495 dự án nhà ở xã hội dành cho đối tượng thu nhập thấp và công nhân khu công nghiệp với quy mô 402.898 căn đã hoàn thành và triển khai đầu tư xây dựng.
Trong bối cảnh nguồn cung khan hiếm, giá nhà ở xã hội thứ cấp thậm chí đã bị đẩy ngang ngửa so với chung cư thương mại.
Đơn cử như một dự án tại quận Nam Từ Liêm (Hà Nội) đang có giá khoảng 35 - 40 triệu đồng/m2, tăng 50% so với lúc mở bán. Một căn hai phòng ngủ, diện tích 70m2, nếu như 6 tháng trước giá khoảng 1,4 - 1,5 tỷ đồng thì đến nay một căn như vậy có giá trên 2,2 tỷ đồng.
Một dự án khác tại quận Hoàng Mai, thời điểm mở bán có giá 15 triệu đồng/m2. Nhưng giá bán chuyển nhượng hiện tại trong khoảng 33 - 40 triệu đồng/m2, gần gấp 3 lần so với giá khởi điểm, bằng với giá phân khúc chung cư trung cấp.
Hay như một dự án tại huyện Thanh Trì, năm 2021 có giá khoảng 16 - 17 triệu đồng, hiện nay tăng lên hơn 30 triệu đồng/m2. Một căn hộ 70m2 của dự án này đang được rao bán với giá 2,25 tỉ đồng, tương đương 32,14 triệu đồng/m2.
Trong bối cảnh giá nhà ở xã hội ngày càng cao, các chuyên gia đánh giá, một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tăng cao giá nhà ở xã hội là sự khan hiếm nguồn đất. Với tốc độ đô thị hóa gia tăng, việc tìm kiếm đất để xây dựng nhà ở xã hội trở nên khó khăn. Các khu vực trung tâm đã sử dụng hết diện tích đất sẵn có, buộc chính phủ phải tìm kiếm các khu vực ngoại ô hoặc từ bỏ những khu đất đang được sử dụng cho mục đích khác để dành cho nhà ở xã hội. Sự khan hiếm nguồn đất này đã tạo ra áp lực lớn và ảnh hưởng đến giá nhà ở xã hội.
Một yếu tố quan trọng khác là sự tăng giá nguyên vật liệu xây dựng. Trong những năm gần đây, giá các nguyên vật liệu xây dựng như xi măng, thép, gỗ và sắt thép đã tăng mạnh. Việc tăng giá này đã làm tăng chi phí xây dựng nhà ở xã hội, từ đó ảnh hưởng đến giá bán cuối cùng của căn hộ.
Ngoài việc tăng giá nguyên vật liệu xây dựng, chi phí xây dựng và quản lý cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cao giá nhà ở xã hội. Việc tuân thủ các quy định về an toàn xây dựng, tiêu chuẩn chất lượng và các yêu cầu pháp lý cũng làm tăng chi phí xây dựng. Hơn nữa, việc duy trì và quản lý các dự án nhà ở xã hội cũng đòi hỏi nguồn lực và chi phí lớn, từ đó tác động đến giá bán căn hộ.
Vậy nên, hệ quả của tình trạng này là sự suy giảm khả năng tiếp cận nhà ở xã hội của những người thu nhập thấp. Những gia đình có thu nhập thấp đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nhà ở phù hợp và phải chịu áp lực tài chính lớn khi mua một căn hộ xã hội. Điều này cũng góp phần gia tăng bất bình đẳng xã hội và chênh lệch thu nhập. Ngoài ra, tăng cao giá nhà ở xã hội cũng ảnh hưởng đến sự ổn định xã hội, khiến cho một phần của xã hội càng ngày càng khó khăn trong việc có một nơi ổn định để sinh sống.