Trong bối cảnh các dự án xây dựng tại Việt Nam ngày càng phức tạp, việc quản lý thông tin công trình trở thành một thách thức lớn. Số lượng hồ sơ giấy tờ, bản vẽ, hợp đồng và dữ liệu vận hành công trình thường rất khổng lồ, phân tán giữa nhiều bên tham gia, dẫn tới khó khăn trong việc tra cứu, cập nhật và kiểm soát chất lượng thông tin. Thực trạng này gây lãng phí thời gian, chi phí, đồng thời tiềm ẩn rủi ro sai sót kỹ thuật và tranh chấp giữa chủ đầu tư, nhà thầu và tư vấn.
Trong bối cảnh đó, mô hình hóa thông tin công trình (Building Information Modeling – BIM) được đánh giá là giải pháp quan trọng. BIM là quá trình số hóa công trình, trong đó mọi dữ liệu liên quan đến thiết kế, xây dựng, vận hành và bảo trì được tập hợp trong một mô hình kỹ thuật số 3D, đồng thời liên kết với các thông tin kỹ thuật, tài chính và vận hành. Việc áp dụng BIM giúp tất cả các bên tham gia dự án có thể truy cập thông tin đồng bộ, giảm sai sót, tối ưu quy trình và nâng cao hiệu quả quản lý công trình.
Để chuẩn hóa việc sử dụng BIM, Bộ Khoa học và Công nghệ đã công bố bộ tiêu chuẩn quốc gia TCVN 14177 với 2 phần gồm TCVN 14177‑1:2024 và TCVN 14177‑2:2024. Phần 1 (14177‑1) đề cập đến nguyên tắc, khái niệm và quản lý thông tin trong suốt quá trình thực hiện dự án, còn phần 2 (14177‑2) tập trung vào giai đoạn chuyển giao tài sản, khi dữ liệu BIM được bàn giao từ nhà thầu sang chủ sở hữu công trình.
Theo TCVN 14177‑1, việc quản lý thông tin BIM cần dựa trên các nguyên tắc cơ bản: xác định yêu cầu thông tin dự án ngay từ đầu, bao gồm các loại dữ liệu, mức chi tiết, định dạng và mục đích sử dụng; thiết lập chiến lược quản lý thông tin, phân công trách nhiệm rõ ràng cho từng bên tham gia; sử dụng môi trường dữ liệu chung (Common Data Environment – CDE) để lưu trữ, chia sẻ và cập nhật dữ liệu; đồng thời kiểm soát chất lượng dữ liệu trước khi tiến hành các giai đoạn quan trọng.
Tiêu chuẩn cũng nhấn mạnh việc giám sát và ghi chép đầy đủ quá trình tạo, sửa đổi và phê duyệt dữ liệu, nhằm đảm bảo khả năng truy xuất và kiểm soát thông tin trong suốt vòng đời dự án. Các khái niệm và nguyên tắc trong tiêu chuẩn này nhằm vào tất cả các đối tượng tham gia vào vòng đời của một tài sản. Các đối tượng này bao gồm và không giới hạn ở chủ sở hữu/bên khai thác sử dụng tài sản, khách hàng, người quản lý tài sản, nhóm thiết kế, nhóm xây dựng, nhà sản xuất thiết bị, chuyên gia kỹ thuật, cơ quan quản lý, nhà đầu tư, công ty bảo hiểm và người sử dụng cuối cùng.
TCVN 14177‑2 tiếp tục cụ thể hóa các yêu cầu ở giai đoạn chuyển giao tài sản và trao đổi thông tin bằng cách sử dụng mô hình hoá thông tin công trình. Tiêu chuẩn này có thể áp dụng cho các tài sản được xây dựng và các dự án xây dựng thuộc mọi quy mô và mọi mức độ phức tạp, bao gồm các bất động sản lớn, mạng lưới cơ sở hạ tầng, các tòa nhà riêng lẻ và các phần cơ sở hạ tầng cũng như các dự án hoặc chương trình chuyển giao.
Tuy nhiên, những yêu cầu trong tiêu chuẩn này phải được áp dụng theo cách tương xứng và phù hợp với quy mô và mức độ phức tạp của tài sản hoặc dự án. Đặc biệt, việc mua sắm và huy động tài sản hoặc các bên thực hiện dự án cần được lồng ghép ở mức độ cao nhất có thể với các quy trình được văn bản hóa để mua sắm và huy động kỹ thuật. Tiêu chuẩn này cũng xác định quy trình quản lý thông tin, bao gồm các hoạt động mà qua đó các nhóm chuyển giao hợp tác khởi tạo thông tin và giảm thiểu các hoạt động lãng phí.
Bộ tiêu chuẩn nhấn mạnh lợi ích khi triển khai BIM theo TCVN 14177 đó là giảm rủi ro, nâng cao minh bạch, tiết kiệm chi phí và thời gian, đồng thời tạo tiền đề áp dụng các phương pháp quản lý công trình quốc tế. Tuy nhiên, việc áp dụng đòi hỏi năng lực kỹ thuật của các bên tham gia, hạ tầng CNTT, chi phí đào tạo nhân sự và sự cam kết nghiêm túc từ chủ sở hữu dự án.
Việc áp dụng bộ tiêu chuẩn này còn giúp thiết lập một hệ thống quản lý thông tin công trình khoa học, minh bạch và bền vững. Từ khâu lập dự án, thiết kế, thi công đến vận hành, bảo trì và chuyển giao tài sản, tất cả dữ liệu đều được số hóa, kiểm soát chặt chẽ, đảm bảo hiệu quả quản lý, giảm thiểu sai sót và rủi ro pháp lý. Đây là bước tiến quan trọng để nâng cao chất lượng quản lý công trình xây dựng tại Việt Nam, đồng thời hội nhập với các tiêu chuẩn BIM quốc tế.