Xây dựng, áp dụng tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ Nhật Bản (JAS) – Hướng đi bền vững cho trái cam Vinh

Từ khi thành lập năm 2013, Công ty CP Trang trại Nông sản Phủ Quỳ đã theo đuổi mô hình sản xuất cam sinh thái, tuy nhiên tại thời điểm đó, khái niệm về mô hình cam sinh thái còn tương đối mơ hồ với chính bản thân doanh nghiệp cũng như người tiêu dùng, do chưa có một tiêu chuẩn cụ thể đối với hoạt động này. Năm 2019, Công ty CP Trang trại Nông sản Phủ Quỳ được các chuyên gia của Trung tâm Chứng nhận phù hợp (QUACERT) – Đơn vị chủ trì nhiệm vụ “Nghiên cứu xây dựng tổ chức chứng nhận sản phẩm hữu cơ của Việt Nam được thừa nhận quốc tế” đã tiến hành hoạt động khảo sát tại khu vực sản xuất của công ty. Kết quả khảo sát cho thấy, khu vực sản xuất của đơn vị đang được canh tác theo hướng hữu cơ, trong đó, hạn chế tối đa việc sử dụng hoá chất tổng hợp, tăng cường sử dụng các loại thiên địch tự nhiên. Ngoài ra khu vực sản xuất tương đối độc lập với các khu vực sản xuất khác và có một phần hệ thống vùng đệm để ngăn cách với các nguồn có nguy cơ ô nhiễm. Thêm vào đó là sự quyết tâm của lãnh đạo công ty  trong việc triển khai và áp dụng sản xuất hữu cơ nói chung và sản xuất hữu cơ theo tiêu chuẩn Nhật Bản nói riêng. Với các yếu tố trên, Đơn vị đã được lựa chọn tham gia mô hình điểm trong việc triển khai áp dụng tiêu chuẩn hữu cơ Nhật Bản (JAS) đối với hoạt động sản xuất cam.

Sau khi được lựa chọn tham gia mô hình, Công ty CP Trang trại Nông sản Phủ Quỳ đã được các chuyên gia tư vấn của Công Ty TNHH Tầm Nhìn Chất Lượng ProQ (đơn vị phối hợp với Trung tâm Chứng nhận phù hợp (QUACERT) trong việc triển khai dự án) tiến hành các hoạt động đào tạo triển khai thực tế tại khu vực sản xuất từ tháng 5/2019.

Quá trình đào tạo, hướng dẫn áp dụng được triển khai làm nhiều đợt với các nội dung chính như sau:

- Đào tạo về tiêu chuẩn nông nghiêp hữu cơ Nhật Bản (JAS) cho đơn vị. Nội dung đào tạo bao gồm: Tổng quan về hệ thống chứng nhận theo tiêu chuẩn hữu cơ Nhật Bản JAS; phạm vi áp dụng của JAS hữu cơ; các nguyên tắc của JAS hữu cơ; thời gian chuyển đổi từ sản xuất thông thường sản sản xuất hữu cơ theo JAS; các vấn đề liên quan đến lựa chọn khu vực sản xuất; các vấn đề trong việc lựa chọn các khu vực thu hái tự nhiên; các nguyên tắc về việc lựa chọn sử dụng giống, các xử lý trong từng điều kiện cụ thể …

- Xây dựng hệ thống tài liệu sản xuất nông nghiệp hữu cơ đáp ứng yêu cầu của tiêu chuẩn JAS và hướng dẫn các bộ phận của Công ty áp đúng và đủ theo hệ thống tài liệu đã xây dựng. Hệ thống tài liệu đảm bảo đầy đủ các nội dung: Kiểm soát tài liệu – hồ sơ; đánh giá rủi ro; kỹ thuật trồng, chăm sóc cây cam; kiểm soát và sử dụng phân bón; quản lý sâu bệnh hại; đánh giá nội bộ/phân loại/grading; quản lý sâu bệnh hại; truy xuất nguồn gốc; quản lý nhân sự…

- Đào tạo cán bộ tiến hành phân loại/grading và hướng dẫn thực hiện hoạt động phân loại/grading tại đơn vị. Phân loại/grading là hoạt động kiểm tra xác nhận với từng lô hàng nhằm đảm bảo sản phẩm tuân thủ tiêu chuẩn JAS trước khi được dán nhãn JAS và bán ra thị trường. Đây là một trong những nội dung đặc thù của tiêu chuẩn JAS so với các tiêu chuẩn hữu cơ khác. Cán bộ phân loại/grading là một vị trí yêu cầu bắt buộc cần có trong sản xuất nông nghiệp hữu của Nhật Bản và phải được đào tạo bởi Tổ chức chứng nhận.

- Đào tạo hướng dẫn đánh giá nội bộ và khắc phục sau đánh giá nội bộ: Thông qua việc đề cập các nguyên tắc cơ bản liên quan đến hoạt động đánh giá nội bộ và tổ chức để các thành viên tiến hành hoạt động đánh giá nội bộ tại bộ phận sản xuất, sơ chế, chế biến, giúp các cán bộ của Công ty nắm được cách truy tìm thông tin trong quá trình đánh giá, cách thức xử lý các vấn đề phát sinh trong quá trình đánh giá, các vấn đề cần quan tâm trong quá trình đánh giá tại hiện trường, các vấn đề cần quan tâm khi xem xét các tài liệu/hồ sơ sản xuất, sơ chế, chế biến và các vấn đề cần kiểm chứng nhằm đảm bảo không có sự trộn lẫn giữa sản phẩm hữu cơ và không hữu cơ.

Là đơn vị đã có nhiều năm triển khai sản xuất cam theo hướng sinh thái, do vậy nhận thức của lãnh đạo và đội ngũ công nhân đối với các vấn đề về đa dạng sinh học, cân bằng sinh thái trong khu vực sản xuất cam là tương đối tốt, do đó, các nội dung liên quan đến yêu cầu của tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ Nhật Bản, cũng như tinh thần hữu cơ của Nhật Bản được đơn vị tiếp thu và thấu hiểu rất tốt.

Tuy nhiên việc triển khai áp dụng tiêu chuẩn cũng còn một số khó khăn:

- Đây là tiêu chuẩn mới, được triển khai tại Việt nam tương đối ít, do vậy cơ hội trao đổi học hỏi kinh nghiệm triển khai từ các đơn vị đi trước gặp nhiều khó khăn.

- Bản thân tiêu chuẩn chỉ có ở dạng tiếng Anh và tiếng Nhật nên việc tiếp cận cũng như hiểu một cách cặn kẽ các yêu cầu của tiêu chuẩn, đặc biệt là nắm được tinh thần sản xuất hữu cơ của Nhật Bản là một vấn đề không dễ dàng.

- Tiêu chuẩn hữu cơ Nhật bản yêu cầu thời gian chuyển đổi tương đối dài so với các tiêu chuẩn khác, thêm vào đó, việc kiểm soát thành phẩm cũng như hoạt động ghi nhãn trong quá trình chuyển đổi được yêu cầu rất chặt chẽ.

- Nếu không có sự hỗ trợ đồng hành của các cán bộ triển khai dự án thì việc triển khai áp dụng JAS sẽ rất khó khăn đối với đơn vị.

Sau một thời gian dài triển khai áp dụng tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ JAS của Nhật Bản vào thực tế sản xuất của đơn vị, tới tháng 3/2021 đơn vị đã được Trung tâm Chứng nhận phù hợp (QUACERT) tiến hành đánh giá, xác nhận chuyển đổi đối với diện tích sản xuất cam của đơn vị và dự kiến sẽ tiến hành đánh giá chứng nhận trong thời gian tới.

Với việc sản xuất cam thành công theo hướng hữu cơ, trái cam của Công ty đã chính phục được khách hàng trong nước và quốc tế. Hiện tại, Công ty CP Trang trại Nông sản Phủ Quỳ cung ứng vào hệ thống hơn 50 siêu thị, cửa hàng chủ yếu trên cả nước... Với chứng nhận JAS, Công ty đang vươn tới thị trường quốc tế tiếp theo là Nhật Bản.

Việc mô hình sản xuất cam của công ty áp dụng thành công tiêu chuẩn hữu cơ Nhật bản (JAS) là một cú huých lớn đối với các hộ dân đang đi theo con đường sản xuất cam sinh thái tại Phủ Quỳ, Nghệ An, để hướng tới xây dựng thành công mô hình mô hình làng sinh thái Cam Vinh. Trái cam của Công ty đã chinh phục được khách hàng trong nước và quốc tế. Hiện tại, Công ty CP Trang trại Nông sản Phủ Quỳ cung ứng vào hệ thống hơn 50 siêu thị, cửa hàng chủ yếu trên cả nước... Với chứng nhận JAS, Công ty đang vươn tới thị trường quốc tế tiếp theo là Nhật Bản. 

Bà Lê Thị Na - Điều hành Phân phối và Phát triển thị trường của Công ty cho biết, để mô hình sản xuất hữu cơ nói chung và sản xuất hữu cơ theo tiêu chuẩn Nhật bản (JAS) nói riêng có thể được nhân rộng được thì cần thiết phải xây dựng các mô hình điểm và cần thời gian để làm thay đổi nhận thức của người nông dân đối với nông nghiệp hữu cơ. Ngoài ra, đối với tiêu chuẩn JAS, thời gian chuyển đổi tương đối dài so với các tiêu chuẩn khác do đó việc lựa chọn các thành viên, các đơn vị thực sự tâm huyết với hoạt động sản xuất hữu cơ mới có thể đảm bảo việc triển khai một cách thành công./.

(Bài/loạt bài tuyên truyền thực hiện Nghị quyết số 84/NQ - CP ngày 29/5/2020 của Chính phủ).