VASEP: Nhiều lô hàng thủy sản sang Nga buộc phải quay đầu

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP), xung đột Nga - Ukraine là mối quan tâm và quan ngại của cả thế giới. Ngành thuỷ sản thế giới cũng quay cuồng trong vòng xoáy của chiến sự này. Ngành cá thịt trắng thế giới chắc chắn sẽ bị tác động bởi cuộc xung đột này. Nga là nước có thế mạnh về thuỷ sản khai thác và là nguồn cung cấp cá thịt trắng đứng đầu thế giới. Các loài cá xuất khẩu chủ lực của Nga gồm cá minh thái và cá tuyết cod. Cá của Nga được tiêu thụ nhiều ở EU, Nhật Bản, Mỹ và Hàn Quốc. Ngoài ra, phần lớn cá Nga còn được chuyển sang Trung Quốc để gia công chế biến xuất khẩu đi các thị trường trên.

Trước hành động của Nga với Ukraine, nhiều nước trên thế giới trong đó có Mỹ, các nước EU, Anh…đều có những động thái chống lại Nga. Những phản ứng này đang và sẽ tác động mạnh đến cung - cầu, giao thương thuỷ sản thế giới.

Việc giao dịch của các nhà xuất nhập khẩu thuỷ sản với Nga bị gián đoạn sau khi EU công bố tên của các ngân hàng sẽ bị loại khỏi hệ thống nhắn tin của Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu (SWIFT). SWIFT được sử dụng cho khoảng 70% các khoản chuyển tiền trong nước Nga. Tuy nhiên, khách hàng vẫn có thể giao dịch với các công ty thuỷ sản Nga tại các ngân hàng tư nhân hoặc những ngân hàng nhỏ. Ngoài ra giao dịch ngân hàng của Nga với Trung Quốc không bị ảnh hưởng vì Trung Quốc có hệ thống riêng.

Ngoài lo ngại về các lệnh trừng phạt từ các nước, mối quan tâm lớn nhất là các nhà bán lẻ theo dõi dư luận và quay lưng lại với các sản phẩm từ Nga. Một số chuỗi nhà hàng thủy sản lớn của Mỹ đã ngừng mua thủy sản từ Nga sau cuộc xung đột ở Ukraine.

Các siêu thị bán lẻ lớn của Vương quốc Anh cũng đang loại bỏ một số sản phẩm cá của Nga khỏi kệ bán hàng. Một số dòng cá nguyên con đang bị loại bỏ bao gồm cá minh thái đông lạnh, cá hồi hồng đông lạnh và sản phẩm thăn cá tuyết tươi.

VASEP nhận định thêm ngoài những ảnh hưởng trực tiếp đến Nga - một nguồn cung thuỷ sản lớn thì cuộc xung đột này còn gây ra nhiều bất ổn đối với chuỗi cung ứng thuỷ sản thế giới. Giá nhiên liệu tăng vọt chỉ sau 1 đêm và tăng liên tục đến nay, kéo theo các chi phí đầu vào cho sản xuất xuất khẩu thuỷ sản tăng mạnh nhất là thuỷ sản khai thác.

Thị trường thức ăn nuôi trồng thuỷ sản cũng đứng trước nguy cơ bị thiếu hụt, giá tăng vì Nga cũng là nhà cung cấp ngũ cốc lớn trên thế giới.

Theo VASEP thì với thuỷ sản Việt Nam, chiến sự Nga - Ukraine mang lại thách thức nhiều hơn cơ hội. Nga chỉ chiếm 2% xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam với những mặt hàng chủ lực là tôm chân trắng, cá tra, surimi, cá ngừ, cá chỉ vàng, cá cơm… Năm 2021, xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Nga đạt 164 triệu USD, tăng 21% so với năm 2020. Việt Nam cũng chiếm khoảng 2% thị phần thủy sản tại Nga. Dư địa với thị trường Nga còn nhiều và cơ hội gia tăng xuất khẩu sang thị trường này sẽ khả thi nếu không xảy ra chiến sự khiến nhiều doanh nghiệp xuất khẩu sang Nga đứng ngồi không yên. Đã có nhiều lô hàng sang Nga buộc phải quay đầu.

Cũng theo VASEP, giao thương bị đình trệ hoặc phải tạm dừng vì rủi ro ngân hàng thanh toán. Việc tìm kiếm các ngân hàng thay thế không đơn giản và không thể giải quyết trong ngày một ngày hai.

Cước phí vận tải vốn đã cao ngất ngưởng vì Covid-19 nay thêm áp lực chiến sự Ukraine lại càng lên cao hơn. Các doanh nghiệp xuất khẩu chật vật vì không đặt được containers xuất hàng, và dù có đặt được cũng vẫn luôn lo sợ bị huỷ booking.

Gánh nặng chi phí và nguyên liệu sắp tới còn lớn hơn nữa khi các tỉnh ven biển đang trong tình trạng hàng loạt tàu cá nằm bờ vì giá xăng dầu quá cao. Tại các địa phương nuôi thuỷ sản, bà con nông ngư dân cũng đang gồng mình gánh áp lực chi phí vận tải tăng đổ lên giá thức ăn, giá con giống…

Xuất khẩu thuỷ sản của cả nước tính đến hết tháng 2 vẫn tăng trưởng mạnh với trên 1,5 tỷ USD, tăng 51% so với cùng kỳ năm 2020. Trong đó, xuất khẩu sang Nga đạt 25,4 triệu USD, tăng 17%.

Riêng trong tháng 2, xuất khẩu thuỷ sản tăng trưởng mạnh 62% đạt 635 triệu USD. Trong khi xuất khẩu sang các thị trường đều tăng mạnh 2 đến 3 con số thì doanh số sang Nga bị giảm gần 3% dù xung đột xảy ra vào những ngày cuối tháng. Điều đó cho thấy tác động tức thì đối với xuất khẩu thuỷ sản sang Nga.

Tuy nhiên, trước những lệnh trừng phạt với thuỷ sản Nga, các doanh nghiệp Việt Nam cũng le lói một chút cơ hội giành thị phần của Nga tại các nước nhập khẩu cá thịt trắng như Mỹ, EU… dù cá tra không hoàn toàn thay thế cho cá minh thái, cá tuyết.

Trước tình hình này, VASEP dự báo xuất khẩu sang Nga sẽ tiếp tục sụt giảm trong tháng 3 và những tháng tới, nếu xung đột Nga - Ukraine không được giải quyết. Do vậy, xuất khẩu thuỷ sản nói chung khó có thể duy trì được tốc độ tăng trưởng như 2 tháng đầu năm.