Tầm nhìn tài chính kỹ thuật số công bằng

Tổ chức Người tiêu dùng Quốc tế (CI) đã đưa ra các phân tích đa chiều về hiện trạng trên và cho rằng Hiệp hội người tiêu dùng có thể là trung tâm để tạo ra một thị trường tài chính kỹ thuật số công bằng, đặc biệt là ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình thông qua một loạt các chiến lược đổi mới.

Các số liệu khảo sát cho thấy 45% người tiêu dùng tin rằng các chính sách dịch vụ tài chính kỹ thuật số (TCKTS) ở quốc gia của họ không đạt yêu cầu. Những thách thức lớn nhất đối với người tiêu dùng (NTD) tài chính kỹ thuật số là tính an toàn của dịch vụ (ví dụ rủi ro do lừa đảo và gian lận).

Thách thức lớn nhất mà các cơ quan quản lý TCKTS phải đối mặt trong việc thúc đẩy triển khai qui định lấy NTD làm trung tâm là: hệ thống thực thi pháp luật kém / chậm trễ, không đủ năng lực để xác định các rủi ro hiện có và rủi ro mới; hiểu biết không đầy đủ về quyền của người tiêu dùng. Thách thức lớn nhất mà các nhà cung cấp dịch vụ TCKTS phải đối mặt trong phát triển sản phẩm và dịch vụ lấy NTD làm trung tâm là thiếu hoặc sự không hiệu quả của các cơ chế truy đòi và bồi thường, trộm cắp và lừa đảo gian lận; Cơ chế không đầy đủ đẻ bảo vệ NTD.

Trong bối cảnh này, Công nghệ tài chính (FinTech) đang định hình lại lĩnh vực dịch vụ tài chính, thúc đẩy sự cạnh tranh, mở rộng khả năng tiếp cận các dịch vụ tài chính cốt lõi cho NTD mà không cần tài khoản ngân hàng cơ bản, FinTech có tiềm năng mang lại nhiều kết quả tích cực cho NTD.FinTech xuất hiện cũng tạo ra một số rủi ro và thiệt hại cho NTD, bao gồm các vấn đề xung quanh quyền riêng tư, tội phạm mạng và lỗ hổng trong quy định quản lý.

Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, phân tích hiện trạng và xu hướng phát triển của TCKTS và những nhân tố tác động đến dịch vụ TCKTS công bằng, CI đã xây dựng một “Tầm nhìn cho Tài chính kỹ thuật số Công bằng’ để định hướng cho phong trào người tiêu dùng trong những năm tới.

Tầm nhìn nhìn này có thể tóm tắt như sau: Dịch vụ tài chính kỹ thuật số có thể trao quyền cho người tiêu dùng ở mọi nơi. Để đạt được điều này, các dịch vụ tài chính kỹ thuật số phải đảm bảo được 04 yếu tố trụ cột là: Bao trùm; An toàn,; Dữ liệu được bảo vệ và riêng tư, và Bền vững.

Yếu tố Bao trùm là: Tất cả mọi người, bao gồm cả phụ nữ và NTD dễ bị tổn thương, có thể dễ dàng tiếp cận các dịch vụ tài chính kỹ thuật số đáng tin cậy, giá cả phải chăng; Các dịch vụ được thiết kế để đáp ứng nhu cầu của NTD và thúc đẩy phúc lợi tài chính; Sự lựa chọn của NTD được củng cố bởi thiết kế trực quan và toàn diện nhằm xây dựng khả năng tài chính.

Yếu tố An toàn là: Người tiêu dùng nhận được lợi ích tối đa từ các dịch vụ tài chính kỹ thuật số và tự tin rằng tiền của họ được bảo mật; Có sẵn lời khuyên dễ tiếp cận, đơn giản, kịp thời và giải quyết khi có sự cố;

Yếu tố Dữ liệu được bảo vệ và riêng tư là: Danh tính và quyền của mọi người được tôn trọng; Các dịch vụ tài chính kỹ thuật số trang bị cho mọi người quyền thực sự để kiểm soát việc truy cập và sử dụng dữ liệu của họ; Các biện pháp bảo vệ và việc thực thi chúng bảo vệ mọi người một cách hiệu quả khỏi bị lạm dụng và khai thác.

Yếu tố Bền vững là: Các dịch vụ tài chính kỹ thuật số thúc đẩy tài chính về khí hậu và kết hợp các cân nhắc về tác động môi trường trong tất cả các quyết định; Tác động bền vững được truyền đạt đến NTD và các dịch vụ tài chính ròng phù hợp từ các nhà cung cấp dịch vụ; Xây dựng khả năng phục hồi và bao trùm tài chính là điều cần thiết cho các cộng đồng và nền kinh tế đang phát triển;  NTD muốn các sản phẩm và dịch vụ tài chính kỹ thuật số giúp họ xóa đói giảm nghèo, tránh nợ nần, tạo việc làm, tăng cường sức khỏe và sự giàu có cũng như giúp họ lập kế hoạch cho tương lai một cách bền vững; Các dịch vụ tài chính kỹ thuật số có thể trợ giúp theo nhiều cách cho các nhu cầu này một cách thích hợp.

Để tối đa hóa lợi ích và ngăn ngừa NTD bị tổn hại, CI cũng khuyến cáo các hiệp hội người tiêu dùng, chính phủ, ngành công nghiệp và các tổ chức xã hội dân sự cần phải hợp tác với nhau để tạo ra một thị trường tài chính công bằng, an toàn và bền vững cho tất cả mọi người.

Từ tầm nhìn trên liên hệ đến hiện thực dịch vụ TCKTS hiện nay để xác định những rủi ro mà chúng ta cần chung tay giải quyết. Những rủi ro này nằm ở chỗ mặc dù đã có nhiều khuôn khổ pháp lý tài chính đã được thiết kế để đối phó với sự hiện diện của công nghệ KTS, vẫn thiếu các cơ chế bảo vệ NTD hiệu quả và thiếu năng lực giám sát và chế tài phù hợp. Một số nhà cung cấp dịch vụ TCKTS vẫn phớt lờ nhu cầu của NTD và “tích cực” để NTD rơi vào các lỗ hổng bảo mật.

Việc sử dụng công nghệ và khả năng có một xã hội không tiền mặt tạo ra những rủi ro mới và làm trầm trọng thêm những rủi ro hiện đã có trong các dịch vụ tài chính. Những rủi ro này bao gồm:

• Cơ sở hạ tầng và mạng lưới phân phối không an toàn, không đáng tin cậy ( ví dụ chỉ 54% nền tảng ngân hàng mở ở Mỹ Latinh báo cáo sử dụng tiêu chuẩn bảo mật Oauth; Mức độ vi phạm dữ liệu đối với người tiêu dùng ở Châu Mỹ Latinh hiện là cao nhất; Vi phạm dữ liệu toàn cầu đang vượt qua sự gia tăng dữ liệu được tạo ra; Tại Zambia, tình trạng thiếu thanh khoản của đại lý đã được ghi nhận là “vấn đề thường xuyên và nghiêm trọng ảnh hưởng đến sự lan rộng của các hoạt động kinh doanh đại lý ở nông thôn và những nơi khó tiếp cận”);
• Gian lận và lừa đảo trên toàn cầu, gian lận trong ứng dụng dành cho thiết bị di động đang gia tăng nhanh hơn việc sử dụng ứng dụng dành cho thiết bị di động và sử dụng điện thoại thông minh (ví dụ cứ 3 người ở Đông Nam Á thì có 1 người gặp phải hành vi gian lận trực tuyến trong bối cảnh bùng nổ hoạt động trực tuyến như thương mại điện tử và làm việc từ xa do đại dịch Covid19 vào năm 2020 gây ra);
• Sử dụng sai dữ liệu Nguy cơ sai lệch giới tính trong các thuật toán đã được ghi nhận lại rất rõ ràng (ví dụ: tại Mỹ, Goldman Sachs đã bị buộc tội thiên vị giới tính đối với nam giới trong việc dùng thẻ Apple mới ra mắt của mình);
• Thiếu minh bạch và thiết kế phức tạp (ví dụ: ở Kenya, Ấn Độ, Indonesia và Philippines, người dùng ứng dụng di động và các khoản vay P2P đã trải qua mức độ vỡ nợ cao hơn trong quá khứ - một phần do thiếu hiểu biết về khoản vay và các điều khoản / điều kiện vay);
• Cơ chế giải quyết đền bù thiếu phù hợp (ví dụ ở Bangladesh, Campuchia và Uganda, chỉ 11% khách hàng gặp khó khăn với tiền di động đã báo cáo vấn đề này qua một kênh khiếu nại chính thức)
• Thiếu chế tài và bảo vệ người tiêu dùng Trên toàn cầu, trách nhiệm và các chế tài chống lừa đảo còn hạn chế (ví dụ: Vương quốc Anh đã được gắn nhãn hiệu "thủ đô lừa đảo ngân hàng của thế giới". Có thể mất hai năm để một vụ lừa đảo được đưa ra tòa và cảnh sát có nguồn lực hạn chế để tìm và ngăn chặn những kẻ lừa đảo);
• Mức độ hiểu biết về tài chính thấp: (ví dụ: một nghiên cứu vào năm 2020 cho thấy người tiêu dùng ở 26 quốc gia đạt điểm rất thấp về các chỉ số hiểu biết về tài chính, chẳng hạn như kiến thức, hành vi và thái độ. Phụ nữ và những người trẻ tuổi thường có mức độ hiểu biết về tài chính thấp hơn.
• Công nghệ dễ bị tấn công bởi tin tặc và các tác nhân bất hợp pháp, tạo ra những rủi ro đáng kể đối với bảo mật và quyền riêng tư.
• Gian lận và lừa đảo đang tăng lên theo cấp số nhân.
• NTD có nguy cơ không chỉ mất tiền mà còn mất cả dữ liệu cá nhân và sinh trắc học, những dữ liệu này không bao giờ có thể lấy lại được.
• Sự bao trùm kỹ thuật số ngày càng là điều kiện tiên quyết đối với sự bao trùm về tài chính. Những thiếu hụt toàn cầu trong kết nối cản trở khả năng tiếp cận các công cụ kỹ thuật số trên diện rộng. Máy tính cá nhân và điện thoại di động đã thay thế chi nhánh ngân hàng nhưng chỉ khi mạng và thiết bị đều có sẵn và giá cả phải chăng. Mức độ hiểu biết về tài chính và kỹ thuật số thấp là phổ biến và trải rộng qua các thế hệ. Những yếu tố này đang tạo ra và làm trầm trọng thêm các khoảng cách kỹ thuật số. Những rủi ro này bao gồm:
• Các sản phẩm tài chính kỹ thuật số thường phức tạp hơn nhưng được thiết kế để cung cấp một giao diện dễ sử dụng có thể làm suy yếu việc đưa ra quyết định sáng suốt.
• Việc sử dụng các thuật toán và trí tuệ nhân tạo có thể dẫn đến sự thiên vị và loại trừ hoặc phân biệt đối xử. Việc tích hợp dữ liệu giữa một tập hợp các công ty tập trung làm giảm sự cạnh tranh và có thể dẫn đến giá cao hơn cho người tiêu dùng.
• Việc thiếu sự tương tác của con người trên các kênh khiếu nại có thể khiến mọi người gặp khó khăn trong việc giải quyết các vấn đề khi sử dụng các sản phẩm và dịch vụ tài chính kỹ thuật số.
• Nhận thức về các cơ chế khắc phục sự cố cũng thấp và việc tiếp cận có thể tốn kém hoặc quan liêu.:
• Sự suy giảm dần các lựa chọn thanh toán dựa trên tiền mặt khiến những người tiêu dùng dễ bị tổn thương gặp rủi ro do bị loại trừ về mặt tài chính và loại trừ về mặt xã ​​hội.
• Một xã hội hoàn toàn không dùng tiền mặt hạn chế quyền thiết yếu của người tiêu dùng trong việc lựa chọn cách họ quản lý tài chính của mình trên thị trường.
• Sự gia tăng của các công nghệ kỹ thuật số mà không có các giải pháp thay thế an toàn tạo ra tác hại đáng kể nhất cho những người vốn đã dễ bị tổn thương; những người đã thấy mình có nhiều khả năng bị phân biệt đối xử hơn; những người được coi là ít được hưởng lợi hơn; và những người được coi là “nghèo nàn về dữ liệu".

Để đối phó với những rủi ro này, các nhà lập pháp, cơ quan thực thi pháp luật, nhà cung cấp dịch vụ và các tổ chức xã hội dân sự phải làm việc cùng nhau để giải quyết các vấn đề chung.

CI cũng đưa ra các lý do mà họ đưa ra Tầm nhìn này là: TCKTS có tiềm năng thay đổi sinh kế của người tiêu dùng nếu nó được hỗ trợ bởi các khuôn khổ bảo vệ NTD hiệu quả tồn tại cùng với các lựa chọn thanh toán dựa trên tiền mặt; Xây dựng cơ sở hạ tầng và dịch vụ TCKTS được thiết kế hợp lý có thể cung cấp những cách thức an toàn và sáng tạo để tham gia vào các dịch vụ tài chính và cải thiện sức khỏe tài chính.

Nếu tiếp cận theo tầm nhìn này, các lợi ích sau đây có thể nhận được:

• Tăng khả năng tiếp cận (ví dụ ở Châu Mỹ Latinh, trong thời kỳ Covid-19, FinTech đã hỗ trợ 40 triệu tài khoản mở để truy cập vào Chuyển tiền có điều kiện quan trọng từ chính phủ của họ);
• Cải thiện giá trị đồng tiền (ví dụ ở Tonga, kiều hối là nguồn thu nhập quan trọng, ung cấp tới 37% GDP của cả nước. Sự ra đời của dịch vụ chuyển tiền kỹ thuật số đã làm giảm một nửa chi phí chuyển tiền (một trong những dịch vụ cao nhất trên thế giới), đồng thời cải thiện tốc độ và bảo mật);
• Đổi mới và cá nhân hóa nhiều hơn ( ví dụ ở Vương quốc Anh, các ứng dụng quản lý tài chính cá nhân đang giúp mọi người luôn nắm bắt được chi tiêu của mình và giữ được ngân sách);
• Nhiều lựa chọn và tiện lợi hơn (ví dụ: ại Mozambique, nghiên cứu cho thấy rằng các công cụ kỹ thuật số để thanh toán, tiết kiệm và chuyển tiền giúp giảm chi phí và rủi ro liên quan đến việc di chuyển quãng đường dài để đến các chi nhánh ngân hàng);
• Tốt hơn cho hành tinh (ví dụ ở New Zealand, dữ liệu tài chính đang được sử dụng để giúp mọi người hiểu được lượng khí thải carbon của họ và thay đổi cách tiêu dùng của họ để trở nên bền vững hơn; ở khắp các khu vực đang và đã phát triển, các dịch vụ tài chính kỹ thuật số đang sử dụng mạng di động để phá vỡ các mô hình ngân hàng truyền thống. Đối với nhiều người tiêu dùng trên toàn cầu, thường có hiệu quả và quyền truy cập cao hơn từ tiền di động (mobile-money) và ví kỹ thuật số);
• Các sản phẩm và dịch vụ TCKTS có thể nâng cao hiểu biết của chúng ta về kinh nghiệm của NTD và do đó đẩy nhanh tốc độ bao trùm.
• Các giao dịch kỹ thuật số có thể tạo ra dấu chân kỹ thuật số và những cách thức mới để xác định mức độ tín nhiệm, mở rộng khả năng tiếp cận các khoản vay, nếu được sử dụng công bằng và có sự giám sát hiệu quả.
• Việc kết hợp với các bộ dữ liệu khác tạo điều kiện cho các sản phẩm được gắn kết và thích hợp hơn, cho phép NTD quản lý danh mục dịch vụ tài chính của riêng họ để đáp ứng nhu cầu cá nhân của họ.
• Các dịch vụ được cá nhân hóa có thể cung cấp cho mọi người khả năng hiển thị và kiểm soát tốt hơn tiền của họ, đồng thời giúp xây dựng khả năng phục hồi.
• Tiết kiệm tự động có thể giúp mọi người tiết kiệm những khoản nhỏ một cách dễ dàng. Một số dịch vụ nền tảng nhất định tạo ra các khoản đầu tư dễ tiếp cận hơn với chi phí thấp hơn
• Các công nghệ tài chính mới nổi đã cung cấp cho ngày càng nhiều nhà cung cấp dịch vụ TCKTS có tư duy bền vững với các công cụ cần thiết để cung cấp sự minh bạch cho NTD về thực hành tiêu dùng bền vững của mình.
• Các giải pháp công nghệ có tiềm năng cung cấp cho NTD dùng cái nhìn sâu sắc hơn về các lựa chọn bền vững của mình và thúc đẩy hành vi của NTD  hướng tới các kết quả chống lại biến đổi khí hậu.
• Công nghệ kỹ thuật số sẽ tiếp tục định hình lại tất cả các hình thức dịch vụ tài chính bao gồm thanh toán, cho vay, bảo hiểm và quản lý tài sản ở mọi nơi - một quá trình mà đại dịch COVID-19 đã làm cho tăng tốc.

CI tiếp cận theo Tầm nhìn này với  kỳ vọng: Tạo cơ hội cùng nhau xây dựng một nền tảng tài chính kỹ thuật số công bằng, đem lại lợi ích cho tất cả các bên, lấy NTD làm trung tâm; Đòi hỏi tất cả các bên liên quan đều phải có vai trò của mình trong quá trình này; Tạo cơ hội cùng nhau xây dựng một nền tảng TCKTS công bằng, đem lại lợi ích cho tất cả các bên.

Những công việc cụ thể mà CI đang tổ chức thực hiện nhằm hiện thực hóa tầm nhìn là: tiếp tục làm việc với hơn 200 thành viên của CI tại hơn 100 quốc gia trên thế giới để xây dựng một “thị trường dịch vụ tài chính kỹ thuật số bao trùm, an toàn, dữ liệu được bảo vệ, riêng tư và bền vững”; triển khai Dự án “Fair Digital Finance Accelerator” (Tăng tốc tài chính kỹ thuật số công bằng) đã được khởi động ngay sau tuần lễ kỷ niệm ngày Quyền Người tiêu dùng Thế giới  15/3/2022.

Mục đích chính của Dự án là Đẩy nhanh việc thực hiện các chính sách TCKTS kết hợp bảo vệ và trao quyền cho NTD bởi các cơ quan quản lý và nhà cung cấp TCKTS ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình; Góp phần tạo ra một thị trường nơi mà tất cả NTD có thể tiếp cận dịch vụ TC KTS công bằng, an toàn và bền vững./.