Sử dụng trí tuệ nhân tạo có trách nhiệm trong truyền thông số

Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) công bố bộ quy tắc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) có trách nhiệm trong truyền thông số, gồm 6 nguyên tắc và 29 hướng dẫn.

Bộ quy tắc, được đưa ra tại hội thảo "Sử dụng công nghệ AI có trách nhiệm" sáng 30/9 ở Hà Nội, là tài liệu tham khảo khi sáng tạo nội dung với AI, nhằm cân bằng giữa quyền tự do sáng tạo và trách nhiệm xã hội. Sáu nguyên tắc được đề cập gồm: minh bạch, đáng tin cậy, tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ, bảo vệ quyền riêng tư, tôn trọng phẩm giá con người và có trách nhiệm. Đi kèm là 29 hướng dẫn cụ thể cho người dùng và 5 lưu ý đối với hoạt động quảng cáo trực tuyến.

Ông Nguyễn Đức Lam, đại diện IPS, cho biết, để giải quyết mặt trái của AI, nhiều quốc gia đã ban hành quy tắc ứng xử hoặc khung quản lý, như Liên minh châu Âu (EU) với Nguyên tắc điều chỉnh AI, Australia với 8 nguyên tắc đạo đức, Nhật Bản có hướng dẫn AI cho doanh nghiệp, Malaysia ban hành bộ quy tắc quốc gia, trong khi Mỹ xây dựng khung quản lý rủi ro AI. Tại Việt Nam, hành lang pháp lý về AI cũng đang dần hoàn thiện.Trước sự bùng nổ của AI đi kèm những rủi ro về lan truyền nội dung sai lệch, trong năm 2025, Quốc hội thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số quy định về cách thức sử dụng AI có trách nhiệm. Cùng với đó là các văn bản pháp lý khác như Nghị định 147/2024/NĐ-CP và dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo, Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi đang được gấp rút hoàn thiện để trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua trong kì họp cuối năm.

Pháp luật đặt ra những yêu cầu cụ thể về minh bạch và trách nhiệm trong việc đăng tải, chia sẻ nội dung có sự can thiệp của AI trên mạng xã hội, đồng thời quy định chế tài cho các hành vi vi phạm.

Theo IPS, khung pháp lý và nguyên tắc quốc tế đã có nhưng vẫn xa lạ với phần lớn người dùng AI. Nhiều cá nhân sáng tạo nội dung độc lập cảm thấy bối rối khi phân định hành vi hợp pháp. "Người dùng AI sáng tạo nội dung rất đa dạng, từ học sinh, sinh viên đến người đi làm. Vì vậy, xã hội cần thêm những hướng dẫn trực quan, dễ hiểu, gần gũi để AI vừa phát huy sáng tạo, vừa bảo đảm chuẩn mực", đại diện IPS nói.

Tuy nhiên, Ông Nguyễn Minh Hồng, Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam nhấn mạnh rằng, pháp luật dù mang tính bắt buộc nhưng chỉ là "khung". Để thực sự hiệu quả, cần có thêm những "quy tắc mềm", mang tính đồng thuận và tự nguyện, giống như "kim chỉ nam" để thực hành trong công việc hàng ngày. Những quy tắc này sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng hành vi, khuyến khích sự tự giác và xây dựng một môi trường truyền thông số lành mạnh, có trách nhiệm.

Theo ông, đây là bộ quy tắc phiên bản 1.0, bám sát Luật Công nghiệp công nghệ số 2025, Luật Quảng cáo 2012 (sửa đổi 2025) cùng các nguyên tắc đạo đức quốc tế của UNESCO, OECD.

Mục tiêu của bộ quy tắc là cân bằng giữa quyền tự do sáng tạo và trách nhiệm xã hội, đồng thời thúc đẩy tính minh bạch, đáng tin cậy, tôn trọng quyền riêng tư, quyền sở hữu trí tuệ và khuyến khích văn hóa đối thoại tích cực, lành mạnh trên không gian mạng.

Theo các thống kê trước đó, Việt Nam đứng thứ sáu trong 40 quốc gia về mức độ sẵn sàng cho AI, với tỷ lệ ứng dụng cao: 42% dân số và 65% doanh nghiệp vừa và nhỏ sử dụng công nghệ này, song khoảng cách đầu tư với các nước phát triển vẫn còn lớn.

Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo đã được Chính phủ ban hành năm 2021, dự kiến cập nhật vào cuối năm nay, song song với việc xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo.

Về thể chế, vào kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV diễn ra trong tháng 10 tới, Chính phủ cũng sẽ trình Quốc hội xem xét, thông qua Luật về AI. Đồng thời, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng sẽ trình Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI đến năm 2030 bản cập nhật mới, phù hợp với xu hướng phát triển trong kỷ nguyên AI.