Say nóng, sốc nhiệt là gì? Bác sĩ giải thích ‘có thể khiến cơ thể mất kiểm soát, khó thở và cuối cùng là ngưng thở’

Phóng viên báo Người Lao Động đã có cuộc phỏng vấn nhanh cùng ThS. BS Phan Lê Hiếu, Trưởng khoa Cấp cứu, Bệnh viện Trung ương Huế để giải thích về say nắng, sốc nhiệt cũng như cách phòng tránh sau khi báo chí đưa tin về người đàn ông đi theo “sư Thích Minh Tuệ” đã tử vong vì hiện tượng này.

Chia sẻ rõ hơn về tình trạng bệnh nhân, BS Phan Lê Hiếu nói: “Đó là một bệnh nhân nam sinh năm 1977, được Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Trị chuyển đến với tình trạng hôn mê sâu - thở máy qua nội khí quản - huyết áp choáng rất nặng (60/40) dù bệnh viện tuyến trước đã dùng thuốc vận mạch. Tại Khoa cấp cứu, chúng tôi đã cố gắng cải thiện huyết áp cho bệnh nhân và tiến hành làm các xét nghiệm chuyên sâu. Tuy nhiên sau đó, bệnh nhân ngưng tim. Chúng tôi đã nỗ lực hồi sức tim phổi nhưng sau 30 phút không có kết quả. Bệnh nhân tử vong, chẩn đoán do sốc nhiệt, suy đa phủ tạng”.

BS Phan Lê Hiếu cũng chia sẻ rằng những ngày nắng nóng gần đây, bệnh viện cũng tiếp nhận rất nhiều trường hợp bệnh nhân nhập viện do say nóng và sốc nhiệt. 

“Say nóng là hiện tượng nhiệt độ cơ thể tăng cao do tác động của nhiệt độ môi trường xung quanh hoặc do hoạt động gắng sức gây ra các biến chứng lên hệ thần kinh trung ương dẫn đến các rối loạn và mất kiểm soát. 

Say nắng (sốc nhiệt) là nhiệt độ cơ thể tăng cao trên 40 độ C và thường kèm theo mất nước. Hệ quả là hệ thống điều hòa thân nhiệt mất kiểm soát dẫn đến rối loạn các chức năng của cơ thể như khó thở, ngưng thở; nói lắp, co giật, hôn mê; mạch nhanh nhỏ, huyết áp tụt; nôn mửa, tiêu chảy… Nguyên nhân là do tác động của nhiệt độ môi trường hoặc do hoạt động gắng sức. 

Các triệu chứng của say nóng được xem như là mức độ nhẹ của của say nắng. Say nóng không được xử trí có thể chuyển qua say nắng”, bác sĩ nói.

Theo bác sĩ Hiếu, có hai nhóm người dễ bị ảnh hưởng nặng bởi say nóng và sốc nhiệt nhất. Nhóm đầu tiên bao gồm trẻ em dưới 4 tuổi, người cao tuổi yếu đuối, phụ nữ mang thai và những người mắc các bệnh mạn tính... Hệ thống điều hòa nhiệt độ của họ thường yếu đuối, làm cho họ khó khăn trong việc chịu đựng nhiệt độ cao và dễ gặp phải tình trạng sốc nhiệt.

Nhóm thứ hai bao gồm những người lao động trong môi trường nhiệt độ cao, như công nhân làm việc ngoài trời, nhân viên y tế và nhóm cứu hộ hoạt động trong môi trường nhiệt đới hoặc trong các tình huống khẩn cấp như cứu hộ sau các thiên tai. Các vận động viên, huấn luyện viên thể dục thể thao cũng thuộc nhóm này.

Vậy phải làm thế nào nếu gặp người đang bị say nắng, sốc nhiệt và cách phòng tránh hiện tượng này là gì?

1. Xử trí khi gặp người bị say nắng, sốc nhiệt

Bước 1: Gọi hỗ trợ và sơ cứu ban đầu

- Gọi hỗ trợ giúp đỡ từ những người xung quanh và gọi xe cứu thương ngay lập tức.

- Di chuyển nạn nhân đến nơi râm mát, thoáng khí.

- Nới lỏng nịt ngực, thắt lưng và cởi bỏ các lớp áo ngoài không cần thiết.

- Kiểm tra nhiệt độ cơ thể.

Bước 2: Làm mát cho bệnh nhân

- Sử dụng quạt hoặc khăn mát để phả vào người bệnh nhân.

- Dùng khăn ướt lau người, đặc biệt là các vùng da có nhiều mạch máu như nách, cổ, bẹn.

- Cho bệnh nhân ngâm mình trong nước mát (nếu có điều kiện).

- Nếu có đá lạnh, hãy đặt viên đá lên trán, nách, bẹn của bệnh nhân.

Bước 3: Bù nước và chất điện giải

- Nếu bệnh nhân tỉnh táo, cho uống nước lọc, nước trái cây hoặc dung dịch điện giải.

- Cho uống từng ngụm nhỏ, tránh cho uống quá nhiều nước một lúc.

- Nếu bệnh nhân bất tỉnh, không nên cho uống nước hoặc thức ăn.

Bước 4: Theo dõi tình trạng bệnh nhân

- Tiếp tục theo dõi nhiệt độ cơ thể và các dấu hiệu sinh tồn của bệnh nhân.

- Ghi chép lại các thông tin quan trọng như thời gian xuất hiện triệu chứng, các biện pháp xử trí đã được thực hiện.

- Báo cho nhân viên y tế khi họ đến hiện trường.

Lưu ý:

• Trong trường hợp bệnh nhân không có dấu hiệu hô hấp, hãy ngay lập tức tiến hành hô hấp nhân tạo trong lúc chờ xe cứu thương đến.
• Không nên chườm đá trực tiếp lên da bệnh nhân vì có thể gây tổn thương da.
• Không nên cho bệnh nhân uống rượu bia hoặc cà phê vì có thể làm mất nước thêm.

2. Cách phòng tránh say nắng, sốc nhiệt

• Hạn chế ra ngoài trời nắng gắt: Tránh ra ngoài trời nắng gắt trong khoảng thời gian từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều.
• Mặc quần áo phù hợp: Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, có màu sáng để giảm hấp thụ nhiệt.
• Đội mũ, nón rộng vành và đeo kính râm: Bảo vệ da mặt và mắt khỏi ánh nắng mặt trời.
• Giữ mát cơ thể: Uống nhiều nước, tắm nước mát thường xuyên, sử dụng quạt hoặc máy lạnh.
• Bổ sung nước và chất điện giải: Uống nước lọc, nước trái cây hoặc dung dịch điện giải thường xuyên, đặc biệt là khi vận động hoặc ra nhiều mồ hôi.
• Ăn uống đầy đủ: Ăn nhiều rau xanh, trái cây và thực phẩm giàu vitamin C.
• Hạn chế sử dụng rượu bia và cà phê: Rượu bia và cà phê có thể làm mất nước.
• Chú ý đến những người có nguy cơ cao: Trẻ em, người già, người có bệnh nền cần được chăm sóc đặc biệt trong thời tiết nắng nóng.

Tuân thủ các biện pháp phòng tránh trên sẽ giúp bạn và những người xung quanh hạn chế nguy cơ bị say nắng, sốc nhiệt, đặc biệt là trong điều kiện thời tiết nắng nóng gay gắt.