PGS.TS Nguyễn Thị Hòe: “Công nghệ cao Việt Nam đủ sức cạnh tranh với thế giới”

“Một đoàn doanh nhân dự APEC của Nga đã từ Đà Nẵng vào TP.HCM. Họ muốn mua bản quyền các loại sơn Nano, sơn chống cháy, sơn diệt khuẩn của chúng tôi” - bà Hòe bắt đầu câu chuyện về sơn Kova như thế.

Năm 1993, với đề tài về sơn chống thấm cùng các công trình nghiên cứu về sơn, bà Nguyễn Thị Hòe được trao tặng giải thưởng Kovalevskaya - một giải thưởng danh giá dành cho các nhà khoa học nữ. Khi đi Hoa Kỳ nhận giải về, bà quyết định đưa các công trình nghiên cứu của mình vào kinh doanh. Bà đặt tên loại sơn chống thấm mới của mình là Kova.

“Những người trong ban tổ chức giải Kovalevskaya và bạn bè nói nên đặt thế và rút gọn thành Kova cho dễ nhớ” - bà Hòe giải thích về quyết định bước vào thương trường của mình như thế.

Năm 1996, bà mở liên doanh với Vinaconex nhưng rút ra khỏi liên doanh sau hai năm hoạt động. Cũng năm 1996, bà được một hãng sơn Hoa Kỳ mời hợp tác để giúp họ hoàn thành sản phẩm sơn cho thị trường nhiệt đới. Hợp tác thành công, Kova Vietnam được đối tác chuyển giao công nghệ.

Bà Nguyễn Thị Hòe (trái) trong bức ảnh chụp năm 2014 cùng các đồng nghiệp trong phòng nghiên cứu của Sơn Kova. Bà nói “Đừng hỏi tôi giá tiền một thùng sơn Kova là bao nhiêu, doanh số là bao nhiêu. Tôi chỉ tập trung vào nghiên cứu”. (Ảnh: Kova)

“Vì nhục mà quyết tâm”

Năm 1998, Kova quyết định đưa sơn thâm nhập thị trường Singapore. Luật của đảo quốc này quy định các tòa nhà ở đây phải sơn lại sau mỗi 5 năm. Bà gửi sơn Kova đi chào hàng và nhận được câu trả lời: “Việt Nam chỉ có tre, nứa và cà phê. Làm thế nào có sơn công nghệ cao?”

Bà Hòe nói “cảm giác rất là nhục” nhưng vẫn cam đoan với các nhà thầu và công ty xây dựng ở Singapore rằng Kova được bảo hành 10 năm. “Tôi nói với họ rằng không cần phải trả tiền nếu thấy sơn không tốt. Thế nhưng, không cần đến khoảng thời gian 10 năm cam kết, chỉ sau một năm, các công ty đã đòi gặp và trả tiền không thiếu một xu” - bà Hòe kể.

Sơn Nano của Kova có khả năng chống bụi bám và chịu mưa nắng. Thời tiết càng khắc nghiệt, lớp sơn càng như mới. Có đến 80% các công trình xây dựng cao cấp ở đây chọn loại sơn này. Bà Hòe nói các công ty xây dựng và nhà thầu Singapore còn nói là không cần bảo hành đến 10 năm mà chỉ cần 5 năm để họ có thể lấy tiền trợ cấp của chính phủ Singapore.

Loại sơn đặc biệt của Kova có thể diệt được vi khuẩn dịch tả và cả khuẩn cúm gà H5N1. Một công trình xây bệnh viện trị giá 1 tỷ USD cũng chọn sơn Kova vì có khả năng diệt khuẩn cao.

Khổ nhọc của đời sinh viên

Trở thành tiến sĩ, nhà nghiên cứu khoa học và doanh nhân thành công, bà Hòe nói các sinh viên nữ nếu có theo gương bà thì chỉ nên tập trung vào việc học và công việc. “Đừng yêu, lấy chồng và có con quá sớm như cô Hòe” - giọng bà xúc động.

Bà Hòe nói cuộc đời của bà khổ cực, mò cua bắt ốc ở vùng quê nghèo Nghệ An từ nhỏ. Bà kể hồi chiến tranh Đại học Bách Khoa Hà Nội sơ tán ở Lạng Sơn. Cô sinh viên trẻ 21 tuổi ngồi học trong lớp với một đứa trên đùi, một đứa bò dưới đất và một đứa thập thò ngoài cửa lớp. Thầy cô thương cho đứa trẻ con vào lớp học nhưng dặn không cho bọn trẻ làm ồn.

Tiêu chuẩn của sinh viên là mỗi tháng một ký mỡ. Đi học về, bà mẹ trẻ suýt ngất khi thằng con lớn đem số thịt quý hiếm đó trét lên lá rừng khắp nơi. “Tôi khóc thét lên vì sẽ không có gì ăn cả tháng cho ba mẹ con” - bà nhớ lại.

Cũng có hôm đang học, bà được mọi người kêu ra quán phở gần đó vì đứa con gái thứ hai đang bò lượm xương gà. Hay có hôm, bà phải nhờ thầy giáo và mọi người gom ba đứa con đang tắm truồng ngoài suối về nhà.

Nhưng được cái cô sinh viên học đâu nhớ đấy, thuộc bài ngay tại lớp và được làm phụ giảng. “Thù lao là suất ngô hai cân mỗi tháng. Tôi nuôi ba con lợn và ba đứa con nhỏ khổ cực như thế đấy! Mẹ tốt nghiệp đại học thì đứa đầu vào lớp một” - mắt bà Hòe ươn ướt khi kể về thời ấy.

Tòa nhà Kova Center tại TP.HCM được bảo vệ khá kỹ. Phía sau căn phòng đóng kín cửa này là các hoạt động tiếp thị và giao dịch nhộn nhịp. Kova Trading mang lại doanh số 100 triệu USD / năm. (Ảnh: Ricky Hồ)

Trở thành tập đoàn đa quốc gia

Sơn Nano sản xuất từ chiết xuất nano silica của vỏ trấu được nhiều công trình xây dựng chất lượng cao ở nước ngoài chọn vì không độc hại, chỉ sau một ngày đã không còn mùi. Kova còn đưa ra thị trường sơn chống cháy có thể chịu được nhiệt độ 800-1.300oC. Riêng loại sơn chống đạn dùng để tạo ra áo giáp chống đạn hay sơn xe chống đạn đang được nhiều nước quan tâm, đặc biệt là Hoa Kỳ.

“Rất nhiều các công ty đặt vấn đề mua bí quyết công nghệ (know-how). Nhưng tôi từ chối bởi nếu bán cho họ thì coi như mình mất thị trường, công nhân mất việc. Ngay tại Malaysia, chúng tôi có 700 công nhân và chuyên viên làm việc” - bà Hòe nói.

Đầu tư công nghệ cao để "bước ra" thế giới

Sơn Kova được ưa chuộng nhưng vấn đề hàng giả tại Việt Nam và các nước chưa có luật chặt chẽ là vấn đề đau đầu. Những thùng sơn Kova rỗng sau khi sử dụng được mua lại với giá 35.000-200.000 đồng/thùng. Sơn giả được rót vào và đưa ra thị trường.

Sơn Kova uy tín nhưng lại không được các nhà thầu và công ty xây dựng Việt Nam chọn bởi Kova chỉ cho tỷ lệ hoa hồng (chiết khấu) là 10%. “Các hãng sơn khác đã cho hoa hồng khủng, tới 50%. Ham giá rẻ là câu trả lời cho tình trạng mau xuống cấp của các tòa nhà Việt Nam” - bà Hòe nói giọng không vui.

Các công ty thường ít chịu mua công nghệ mới của nước ngoài. Ở chiều ngược lại, trong bối cảnh toàn cầu, bí quyết công nghệ mà công ty Việt Nam nắm giữ cũng bị nước ngoài dòm ngó. Bên cạnh đặt vấn đề nhượng quyền, họ cũng bí mật chiêu dụ các nhân viên của Kova.

Thế Kova có nhờ hãng luật nào để bảo vệ bản quyền của mình tại Việt Nam và thị trường quốc tế? Bà Hòe nói có hãng luật nước ngoài đặt vấn đề, nhưng bà đang xem xét bởi “phải giải thích bí quyết công nghệ của mình”.

Nữ khoa học gia 71 tuổi nói Kova thành công vì tập trung vào nghiên cứu, thương mại hóa thành công các công trình nghiên cứu công nghệ cao, bắt nhịp với xu hướng của thế giới.

Kova sẽ đưa robot vào hoạt động tại nhà máy ở Long Thành. “Quá trình tự động hóa sẽ nâng cao năng suất và sản lượng của nhà máy, đồng thời bảo vệ bí mật công nghệ. Công nhân sẽ được thuyên chuyển sang công đoạn quan trọng hơn.” - Bà chủ tịch nói khi đưa tôi vào phòng thí nghiệm xem sản phẩm sơn chống cháy của Kova.

Ngoài Việt Nam, Kova hiện đã có văn phòng đại diện và xưởng sản xuất ở các nước Malaysia, Singapore, Indonesia, Lào, Campuchia, Nga và Hoa Kỳ. Bà Hòe nói tập trung cho xưởng sản xuất ở Malaysia vì những ưu đãi của nước này dành cho doanh nghiệp nước ngoài. Công ty ở Singapore thì chủ yếu tập trung vào thương mại. Có khi Kova Malaysia không đáp ứng được đơn hàng từ Australia hay những nước khác thì nhờ Kova Vietnam hỗ trợ.

 Ricky Hồ