Ngôi đền cổ duy nhất Việt Nam thờ Ngọc Hoàng Thượng đế

Đền An Xá (đền Đậu An) tọa lạc tại thôn An Xá, xã An Viên, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên. Đền được dựng theo phong cách kiến trúc đình, đền của vùng đồng bằng Bắc Bộ, là ngôi đền duy nhất thờ Ngọc Hoàng Thượng đế, nơi đây cũng thờ Ngũ Lão Tiên ông cùng các vị Thiên tiên, Địa tiên. Ngôi đền nằm trên mảnh đất hình đầu rồng, được bao bọc bởi hồ nước trong xanh in bóng những cây nhãn lồng cổ thụ.

Theo thần tích lưu giữ tại đền, xưa kia làng Chạ Xá (An Xá ngày nay) là một vùng đất sình lầy, hoang vu, có nhiều thú dữ. Vào năm thứ hai trước Công Nguyên, Ngọc Hoàng đã phái Thiên tiên, Địa tiên và Ngũ Lão Tiên ông xuống hạ giới hướng dẫn dân lành diệt thú dữ, khai phá vùng sình lầy này để trồng lúa nước, đồng thời dựng đền Thụy Ứng Quán để cầu Trời cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu.

Để tưởng nhớ công ơn của Ngọc Hoàng, Ngũ Lão Tiên ông cùng các vị Thiên tiên, Địa tiên, người dân địa phương đã trùng tu, mở rộng đền thành đền Đậu An để thờ phụng vua cha Ngọc Hoàng và các vị thần.

Đền Đậu An có kiến trúc kiểu chữ Đinh gồm 3 tòa tiền tế, thượng điện và hậu cung. Chất liệu tạo nên ngôi đền được tạc từ những khối đá nguyên khối. Phần lớn nguyên liệu làm đền là từ gỗ lim nhưng tại cung Đệ nhất và Đệ nhị của tòa thượng điện lại được làm bằng đá, có tấm nặng tới hàng chục tấn được các nghệ nhân và thợ thủ công đương thời chạm khắc long cuốn tinh xảo từ cột trụ, câu đối, hoành phi tới bức tường.

Trải qua bao biến động của lịch sử cùng với thời gian, ngôi đền vẫn còn nguyên giá trị cho đến tận ngày nay. Ngoài kiểu kiến trúc cổ kính, đền Đậu An còn lưu giữ được nhiều di tích cổ có giá trị nghệ thuật và thẩm mĩ. Nổi bật và đặc sắc nhất phải kể đến tòa tháp Cửu trùng (chín tầng tháp cổ) bằng đất nung được xây dựng từ thời Lý - Trần.

Tương truyền đây là ngọn tháp có lối kiến trúc và họa tiết khá độc đáo. Người dân trong xã cho rằng tháp cao chín tầng biểu thị chín tầng mây cao vời vợi của chốn thần tiên, là con đường “thăng thiên, giáng trần” của Ngọc Hoàng Thượng đế và các đấng thiên thần, là nơi giao hòa giữa trời và đất.

Giá trị nghệ thuật của đền còn thể hiện ở những di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia tiêu biểu, quý hiếm, có một không hai, hiện còn lưu giữ tại di tích. Trong đó, tiêu biểu là 02 bảo vật quốc gia: Bệ thờ đất nung (khoảng thế kỷ XVI); Tháp đất nung đền An Xá (thế kỷ XVI - XVII). Ngoài ra, đền còn lưu giữ một số hiện vật có giá trị, như: 2 bệ tượng đất nung mang phong cách mỹ thuật thế kỷ XVI-XVII; Khánh đá thời Hậu Lê, niên hiệu năm Vĩnh Trị (1676); Chuông đồng niên hiệu Cảnh Hưng thứ 34 (1773), tượng thờ mang phong cách nghệ thuật thế kỷ XVIII,... Đây là những di sản văn hóa vô giá, là nguồn sử liệu quý cho các nhà nghiên cứu khi tìm hiểu về di tích, địa danh và tục thờ các vị thần tiên.

Đền Đậu An cùng nhiều di vật cổ đã trở thành chứng tích vô giá của lịch sử Hưng Yên. Các dấu tích của đền chứa đựng những ý nghĩa nhân sinh và tín ngưỡng đặc sắc, thể hiện sự giao lưu trong dòng chảy văn hóa và được trao truyền cho các thế hệ sau. Hàng năm, từ mùng 6 - 12/4 (Âm lịch), lễ hội đền diễn ra với các nghi lễ truyền thống, làm náo nức lòng du khách gần xa.