"Lộc trời" mọc dưới bùn xưa không ai ngó ngàng, nay thành đặc sản nổi tiếng người thành phố ưa chuộng, 45.000 đồng/kg

Từng bị xem là thứ “lộc trời” mọc dưới bùn không mấy ai ngó ngàng, củ ấu - một món ăn dân dã gắn với ký ức nghèo khó của nhiều người dân quê giờ đây lại trở thành đặc sản được người thành phố tìm mua, với giá dao động khoảng 35.000 – 45.000 đồng/kg.

Củ ấu hay còn gọi là quả ấu, thực chất là phần quả của cây ấu, một loài thủy sinh sống ở vùng nước đọng nông dưới 5m. Cây ấu từng hiện diện phổ biến tại nhiều ao, đầm, ruộng trũng ở Việt Nam. Thân cây ngắn, có lông, lá nổi hình quả trám có phao ở cuống, nổi trên mặt nước, tạo thành một tấm thảm xanh mát mắt mỗi độ vào mùa.

Đặc biệt nhất là phần củ nằm chìm dưới nước, màu đen sậm, có hai sừng nhọn như đầu mũi tên. Bên trong chứa phần thịt trắng, bở, béo, thơm nhẹ và ngọt bùi. Thời nghèo khó, trẻ con thường lặn đầm mò ấu đem về luộc, ăn thay cơm. Hiện nay, món ăn một thời "lót dạ" ấy lại được người thành thị ưa chuộng, đặt mua liên tục vì hương vị thơm ngon và cảm giác hoài niệm quê nhà.

Chị Thơm (Hưng Yên) cho biết cây ấu dễ trồng, dễ sống, lại không tốn công chăm sóc. “Tôi chỉ cần lấy củ già, vo tròn trong nắm đất rồi thả xuống đầm vào khoảng tháng 2 âm lịch, đến khoảng tháng 6 là có thể bắt đầu thu hoạch”, chị chia sẻ. Không cần phân bón, cây ấu vẫn tự hút chất từ bùn đất để phát triển, nhờ vậy chi phí đầu tư rất thấp nhưng năng suất lại cao.

Mỗi vụ thu hoạch ấu kéo dài 2 - 3 tháng. Trung bình một ngày chị Thơm có thể thu về hơn 3 tạ củ ấu và thường phải thuê thêm người để kịp hái bán vì lượng khách đặt quá đông. Thường thương lái sẽ đứng đợi sẵn trên bờ đầm, vừa hái xong là bán luôn tại chỗ.

Không chỉ giúp tăng thu nhập, cây ấu còn được các hộ dân kết hợp với mô hình nuôi cá dưới đầm, tận dụng bóng mát từ tán lá ấu để giảm nhiệt độ nước và dùng chất thải cá như một nguồn phân tự nhiên. Nhờ đó, người dân có thể gia tăng lợi nhuận mà không cần đầu tư lớn, đồng thời tận dụng được diện tích canh tác hiệu quả hơn.

Củ ấu luộc là đơn giản và ngon ngọt nhất, phần thịt trắng bên trong vừa dẻo bở vừa ngọt nhẹ. Ngoài ra, củ ấu hấp nước dừa cũng rất được yêu thích bởi vị thơm béo của dừa thấm vào từng miếng ấu, tạo nên hương vị đậm đà.

Bên cạnh đó, củ ấu còn được dùng làm nguyên liệu chế biến bánh ở một số địa phương. Phần thịt củ ấu được nghiền nhuyễn, trộn với bột gạo hoặc bột nếp để làm bánh ấu nhân đậu xanh hoặc bánh ấu dừa. Một số nơi còn dùng bột ấu để nấu chè giải nhiệt mùa hè.

Tại chợ dân sinh hay trên chợ mạng ở Hà Nội có nhiều địa chỉ rao bán củ ấu với giá tới 45.000 đồng/kg. “Tôi thường gom trước đơn rồi cuối ngày tổng kết, sáng hôm sau là hàng có mặt tại Hà Nội luôn. Khách mua nhiều, có ngày tôi bán tới 30-50kg”, chị Ngọc (ở phường Hà Đông, Hà Nội) cho biết. 

Không chỉ là món ăn vặt thơm ngon, củ ấu còn có giá trị y học. Theo Đông y, củ ấu có vị ngọt, tính mát, có công dụng kiện tỳ ích khí, thanh nhiệt giải độc, trị tiêu chảy và giải khát trong những ngày oi bức. Loại củ này vì thế không chỉ ngon mà còn tốt cho sức khỏe, lại dễ chế biến, phù hợp với nhiều lứa tuổi.