Lạ lẫm với hình ảnh Dinh thự Hoàng A Tưởng trên cao nguyên đá trắng sau cuộc đại trùng tu

Biểu tượng của vùng đất cao nguyên đá trắng Bắc Hà

Dinh thự Hoàng A Tưởng của cha con Hoàng Yến Tchao và Hoàng A Tưởng được xây dựng ngay trung tâm xứ Bắc Hà, nay là thị trấn Bắc Hà, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai - nơi được mệnh danh là "cao nguyên trắng".

Án ngữ ở giữa trung tâm cao nguyên trắng Bắc Hà (huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai), Dinh thự Hoàng A Tưởng nằm trên thế đất vô cùng vững chãi khi "tựa sơn đạp thủy".

Phía sau là núi Cô Tiên, phía trước là suối, hai bên được các dãy núi cao hiểm trở bao bọc.

Hoàng Yến Tchao và Hoàng A Tưởng là người Tày nhưng cai trị ở địa phương có trên 80% dân số là dân tộc Mông.

Dinh thự xa hoa và quyền lực của hai cha con họ Hoàng được khởi công xây dựng từ năm 1914 và hoàn thành vào năm 1921, do thực dân Pháp xây dựng để dễ bề sai khiến ông cai trị người dân địa phương.

Căn biệt phủ được xây dựng trên diện tích đất rộng 4.000m2 theo lối kiến trúc Đông - Tây kết hợp.

Năm 1999, Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) quyết định công nhận Dinh thự Hoàng A Tưởng là di tích cấp quốc gia; đây cũng là một trong những địa điểm du lịch hấp dẫn mỗi khi du khách có địa điểm ghé thăm, dừng chân khi du lịch tại cao nguyên đá Bắc Hà.

Công trình tồn tài hơn 100 năm và được xem là "chứng nhân lịch sử", chứng kiến sự thăng trầm của vùng đất Lào Cai. Sau nhiều năm tồn tại, công trình từng được xem là biểu tượng của vùng đất "cao nguyên trắng Bắc Hà" dẫn bị xuống cấp và được trùng tu, cải tạo.

Diện mạo lạ lẫm sau "đại trùng tu"

Qua nhiều lần đánh giá, tháng 12/2023, dự án tu bổ và tôn tạo di tích kiến trúc nghệ thuật Dinh thự Hoàng A Tưởng (huyện Bắc Hà) do Sở Du lịch tỉnh Lào Cai làm chủ đầu tư đã chính thức được khởi công.

Theo đó, dự án tu bổ có tổng mức đầu tư 11,9 tỷ đồng, trong đó chi phí xây lắp là 9,3 tỷ đồng, gồm các hạng mục như: Tu bổ nhà chính, xây dựng nhà vệ sinh; xây dựng vườn, hàng rào và các hạng mục phụ trợ.

Liên danh Công ty TNHH MTV Trường Sơn và CTCP Xây dựng tỉnh Lào Cai đảm nhiệm việc thi công, tu bổ, cải tạo; thời gian thực hiện trong 365 ngày.

Cụ thể đối với phần nhà chính, thực hiện cải hạ giải toàn bộ mái lợp ngói âm dương; sửa chữa bờ nóc, tường thu hồi, ống khói, gia cố các vị trí liên kết kèo, xà gồ với tường nhà; thay thế cầu phong hư hỏng bằng gỗ lim (20%); bổ sung gỗ lim trên cầu phong hiện trạng; lợp lại toàn bộ mái, liên kết ngói với kết cấu gỗ đỡ mái bằng vít inox.

Đối với phần tường ngoài nhà, đục lớp vữa trát những vị trí tường bị thấm, ải, rêu mốc, vệ sinh rồi trát lại 70% diện tích; các họa tiết trang trí bị hư hỏng sẽ được sao lưu để phục hồi lại; dùng vữa không co để xử lý các khe nứt và khe tiếp giáp giữa các ngôi nhà.

Các công nhân hiện đang thực hiện sơn phủ phía ngoài của dinh thự, đồng thời tiến hành đầm nền nhà và làm cửa, diện mạo mới của dinh thự đang dần được "khoác áo mới" khiến không ít người cảm thấy lạ lẫm. 

Toàn bộ màu vàng rêu phong của dinh thự hiện đã được phủ lên lớp sơn trắng toát, mang hơi hướng hiện đại lạ mắt.

Theo đơn vị thi công, đến nay dự án tu bổ, tôn tạo di tích kiến trúc nghệ thuật dinh thự Hoàng A Tưởng đã hoàn thành khoảng 90% khối lượng công việc, các nhà thầu hiện đang tập trung triển khai thực hiện sơn tường, lát sân tầng 1 và sân phía sau, dự kiến sẽ hoàn thành trong tháng 10/2024.

Dinh thự này được xây dựng theo hình chữ nhật khép kín; bao gồm 2 cổng, 2 dãy nhà phụ hai bên cao tầng, căn nhà chính ở chính giữa.

Hai nhà phụ mỗi dãy có 6 phòng, tầng trên 3 phòng và tầng dưới 3 phòng. Tại tầng 1 của hai dãy nhà phụ ngày xưa là nơi ở của người hầu, tầng 2 là những người cận vệ trung tín, cũng là nơi làm việc và là nơi ở của 3 bà vợ ông Hoàng Yến Tchao.

Các hành lang trong nhà đều được thiết kế có mái che theo lối kiến trúc Pháp pha lẫn kiến trục nhà sàn của người Tày.

Phần giữa các ngôi nhà là sân rộng, được lát gạch kỳ công, lối đi chính và hai bên được phân định rõ bởi cách thức lát các viên gạch.

Ngoài ngôi nhà chính và 2 dãy nhà phụ, phía sau căn biệt phủ còn có 2 dãy nhà là nơi làm bếp cũng như các công trình phụ trợ khác.

Dinh thự Hoàng A Tưởng từng được xem là nơi quyền lực bậc nhất xứ Bắc Hà; ngôi nhà từng là nỗi khiếp sợ đối với người dân địa phương khi bị cha con họ Hoàng cai trị và bóc lột.

Hoàng A Tưởng xưa kia mỗi năm thu không của người dân 500kg thuốc phiện, ép dân bán rẻ, là người đứng đầu đường dây buôn bán thuốc phiện và hàng hóa xuyên Á qua ngả Bắc Hà. Sau này cả gia đình Hoàng A Tưởng phải sống lưu lạc nơi xứ người.

Từ khi Dinh thự Hoàng A Tưởng được Nhà nước quản lý, căn biệt phủ này đã được tu sửa, tôn tạo lại làm nơi tham quan du lịch của du khách đến khám phá nơi hai cha con họ Hoàng từng sống và cai trị nhân dân vùng Tây Bắc một thời.