Hướng tới phát triển nền nông nghiệp phát thải thấp

Theo đó, Kế hoạch hành động được xây dựng với mục tiêu đảm bảo triển khai đồng bộ, kịp thời và hiệu quả các nhiệm vụ của Đề án, hướng tới phát triển nền nông nghiệp phát thải thấp, gắn với tăng trưởng xanh và thích ứng biến đổi khí hậu.

Hình minh họa

Kế hoạch yêu cầu cụ thể hóa các định hướng và giải pháp của Đề án sản xuất giảm phát thải thành các hoạt động ưu tiên trong toàn ngành, xác định rõ thời hạn, tiến độ và trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị. Đồng thời, bảo đảm sự phối hợp thống nhất giữa các đơn vị thuộc Bộ, chính quyền địa phương, các đối tác quốc tế và các tổ chức liên quan.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh, việc triển khai phải được lồng ghép với các chương trình, dự án hiện có để tận dụng tối đa nguồn lực và giảm chồng chéo. Trên cơ sở đó, các đơn vị ở Trung ương và địa phương sẽ xây dựng kế hoạch hành động riêng, phù hợp với điều kiện và đặc thù từng vùng sinh thái, nhằm đạt được các mục tiêu chung của Đề án.

Theo Kế hoạch hành động, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật là cơ quan đầu mối, chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện, rà soát chính sách, xây dựng chương trình, dự án ưu tiên và đánh giá định kỳ kết quả thực hiện 5 năm một lần.

Vụ Hợp tác quốc tế chủ trì đẩy mạnh hợp tác, thu hút nguồn lực tài chính, kỹ thuật và đầu tư nước ngoài; Vụ Kế hoạch - Tài chính bố trí kinh phí thực hiện các nhiệm vụ; Khoa học, Công nghệ và Môi trường tích hợp nội dung giảm phát thải vào các chương trình nghiên cứu khoa học và thẩm định công nghệ; Cục Biến đổi khí hậu giám sát kết quả giảm phát thải khí nhà kính, xây dựng quy trình đo đạc - báo cáo - thẩm định (MRV) phù hợp tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo minh bạch và thống nhất trong toàn ngành.

Trung tâm Khuyến nông quốc gia tổ chức tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật và nhân rộng các mô hình canh tác giảm phát thải; Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam nghiên cứu, đánh giá hiện trạng phát thải của các loại cây trồng, xây dựng các gói kỹ thuật và quy trình MRV để tạo cơ sở khoa học cho việc hình thành tín chỉ carbon trong lĩnh vực trồng trọt. Các đơn vị khác như Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi và Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn cũng được giao nhiệm vụ nâng cấp hạ tầng thủy lợi, phát triển vùng nguyên liệu tập trung, tổ chức sản xuất cánh đồng lớn và thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị phục vụ mục tiêu giảm phát thải.

Huy động đa dạng nguồn lực

Để thực hiện hiệu quả Đề án, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ huy động đa dạng nguồn lực: ngân sách Nhà nước, vốn ODA, hợp tác công tư (PPP), xã hội hóa và hỗ trợ quốc tế. Các địa phương chủ động bố trí ngân sách, lồng ghép các chương trình cùng mục tiêu, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia đầu tư, phát triển tín chỉ carbon và áp dụng công nghệ xanh nhằm giảm chi phí đầu vào.

Nguồn hỗ trợ quốc tế từ các tổ chức như Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cùng các tổ chức chính phủ và phi chính phủ khác sẽ được tận dụng tối đa. UBND các tỉnh, thành phố chịu trách nhiệm chỉ đạo triển khai tại địa phương, báo cáo tiến độ và kết quả hằng năm về Bộ trước ngày 15/12.

Thực tiễn sản xuất trên khắp Việt Nam đang chứng minh sản xuất trồng trọng đang có sự dịch chuyển theo hướng giảm phát thải. Ở An Giang, mô hình "1 phải, 5 giảm" giúp giảm 30% lượng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và khí metan. Tại Ninh Bình, nông dân chuyển sang dùng phân hữu cơ, giảm phát thải N₂O. Ở Tây Nguyên, mô hình xen canh mắc ca – điều vừa tăng thu nhập, vừa phục hồi đất. Những mô hình này đang lan tỏa, hình thành hệ sinh thái canh tác đa tầng, nơi đất, nước và cây trồng cùng tương hỗ phát triển.

Theo các chuyên gia FAO, Việt Nam đang đi đúng hướng khi coi nông nghiệp sinh thái là trụ cột của an ninh lương thực và an ninh sinh học. Bên cạnh lợi ích về môi trường, chuyển đổi xanh còn giúp nâng cao năng lực cạnh tranh và đáp ứng tiêu chuẩn thị trường quốc tế – nơi người tiêu dùng ngày càng đòi hỏi sản phẩm carbon thấp và truy xuất nguồn gốc sinh thái.

Sau 80 năm phát triển, ngành trồng trọt Việt Nam đã đi từ "cách mạng hạt giống" đến "cách mạng sinh thái". Nếu như hạt lúa năm 1989 mở ra hành trình xuất khẩu, thì hôm nay, "hạt carbon" – biểu tượng của năng lượng tái sinh trong nông nghiệp – đang mở ra chương mới cho phát triển xanh.

Từ những cánh đồng lúa - tôm, vườn cà phê - chuối đến hệ thống canh tác thông minh ứng dụng dữ liệu khí tượng, tất cả đang khẳng định rằng nông nghiệp Việt Nam không còn chỉ là trụ đỡ của nền kinh tế, mà còn là cam kết mạnh mẽ của quốc gia trong việc phát triển hài hòa với thiên nhiên, vì một tương lai xanh và bền vững.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, việc thực hiện Đề án là bước đi cụ thể trong lộ trình đạt phát thải ròng bằng "0" (Net Zero) vào năm 2050 của Việt Nam. Bối cảnh biến đổi khí hậu đang tác động mạnh đến nông nghiệp: chỉ riêng xâm nhập mặn và hạn hán đã ảnh hưởng hơn 1,3 triệu ha đất trồng mỗi năm; nếu nước biển dâng thêm 1 mét, Đồng bằng sông Cửu Long có thể mất tới 40% diện tích sản xuất.

Điều đó đòi hỏi ngành trồng trọt phải chuyển từ tư duy tăng sản lượng sang tư duy sinh thái – nơi mỗi hecta đất không chỉ sản xuất mà còn phải tái tạo và bảo vệ môi trường. Các dự án như VnSAT, MD-ICRSL đã tạo nền tảng vững chắc với hơn 1,8 triệu nông dân được tập huấn kỹ thuật, gần 200.000 ha đất trồng lúa và cây công nghiệp chuyển sang mô hình giảm phát thải, giúp tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên và cải thiện sinh kế.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung nhấn mạnh, việc xây dựng hệ thống MRV – đo đạc, báo cáo, thẩm định phát thải khí nhà kính là nhiệm vụ khó nhưng cấp thiết. Sau khi hoàn thiện, Bộ sẽ thí điểm mô hình trao đổi tín chỉ carbon, trong đó nông dân có thể được hưởng lợi trực tiếp từ việc giảm phát thải.