Trung Quốc là nước tiêu thụ sản phẩm động vật hoang dã lớn nhất thế giới, cả hợp pháp lẫn bất hợp pháp và vài nước châu Á đã là nơi cung cấp nhiều loài này vào thị trường Trung Quốc.
Chữa bá bệnh!?
Giới chức của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết nguồn chính lây nhiễm có khả năng cao là từ dơi. Họ cũng cho rằng virus đã xâm nhập vào loài khác, vốn chưa được xác định , trước khi lây nhiễm cho con người.
Trung Quốc có truyền thống rất ưa ăn các loài động vật hoang dã. Một số động vật được ăn vì hương vị của chúng như một món ăn ngon, trong khi một số khác được tiêu thụ như thuốc y học cổ truyền chữa bá bệnh, trong đó có bệnh nan y.
Tin cho hay các nhà hàng ở một số vùng của Trung Quốc bán các món ăn như súp dơi (với cả con trong súp), súp được nấu với tinh hoàn của hổ hoặc các bộ phận cơ thể của cầy hương.
Rắn hổ mang chiên, chân gấu om, rượu ngâm xương hổ cũng có trong thực đơn của các nhà hàng này.
Chợ động vật hoang dã ở khu vực xập xệ có bán chuột, mèo, rắn và nhiều loài chim, bao gồm cả những loài có nguy cơ tuyệt chủng cao.
Các sản phẩm động vật hoang dã cũng được sử dụng trong nhiều loại thuốc truyền thống của Trung Quốc chủ yếu với niềm tin rằng chúng có khả năng chữa trị nhiều loại bệnh, như bất lực nam, viêm khớp và bệnh gút.
Nguy cơ tuyệt chủng và lệnh cấm vĩnh viễn?
Nhu cầu về vảy tê tê cho các loại thuốc này đã gần như xóa sổ loài này tại Trung Quốc và tê tê giờ đây đã trở thành động vật hoang dã bị săn trộm nhiều nhất ở khắp nơi trên thế giới.
Việc sử dụng sừng tê giác không bền vững cho y học cổ truyền Trung Quốc là một ví dụ khác về thói quen khiến loài vật này trở thành một loài có nguy cơ tuyệt chủng.
| Gần đây, chính quyền Trung Quốc đã ra lệnh cấm hoạt động buôn bán ngà voi (Ảnh: ELEPHAN ACTION LEAGUE) |
Các chuyên gia động vật hoang dã cho biết, thị trường vài nước châu Á cũng đã nổi lên như một nơi cung cấp chính cho Trung Quốc sau khi chính phủ Bắc Kinh khởi xướng một số quy định nghiêm ngặt đối với hoạt động buôn bán bất hợp pháp này trong những năm gần đây.
Tất cả những hoạt động mua bán này đang diễn ra trong khi hơn 70% các ca lây nhiễm mới phát hiện ở người được cho là đến từ động vật, đặc biệt là động vật hoang dã. Sự bùng phát dịch virus 2019 – nCoV đã và đang rọi đèn trở lại vào hoạt động buôn bán động vật hoang dã của Trung Quốc, vốn đã bị các nhóm bảo tồn chỉ trích vì đã đẩy một số loài đến bờ vực tuyệt chủng.
Trước diễn biến mới nhất, chính quyền Trung Quốc đã ban hành lệnh cấm tạm thời đối với buôn bán động vật hoang dã để chống lại sự lây lan của virus. Nhưng các nhà bảo tồn đang dùng cơ hội này để yêu cầu một lệnh cấm vĩnh viễn.
Liệu sự bùng phát virus này có thể là một bước ngoặt trong nỗ lực toàn cầu nhằm chấm dứt buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp và rốt cục bảo vệ được sức khỏe cộng đồng hay không?
Các chuyên gia cho rằng đó là thách thức lớn nhưng không phải là một nhiệm vụ bất khả thi. Theo giới chức WHO, các loại virus gây ra Hội chứng hô hấp cấp tính nặng (Severe Acute Respiratory Syndrome - SARS) và Hội chứng hô hấp Trung Đông (Middle East Respiratory Syndrome - MERS) cũng được cho là có nguồn gốc từ dơi nhưng chúng đã xâm nhập vào người thông qua mèo và lạc đà.
"Chúng tôi đang tiếp xúc với các loài động vật hoang dã và môi trường sống của chúng mà trước đây chúng ta không tiếp xúc" - Bác sĩ Ben Embarek thuộc Ban Dinh dưỡng và An toàn Thực phẩm của WHO, nói với phóng viên BBC News - "Do đó, chúng ta có một số bệnh mới liên quan đến sự liên hệ mới giữa người và virus, vi khuẩn và ký sinh trùng mà trước đây ta chưa biết đến".
Một phân tích gần đây của gần 32.000 loài động vật có xương sống trên đất liền được biết đến cho thấy khoảng 20% trong số các loài này được mua và bán trên thị trường thế giới, hợp pháp hoặc bất hợp pháp. Đó là hơn 5.500 loài động vật có vú, chim, bò sát và loài lưỡng cư.
Buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp được ước tính trị giá khoảng 20 tỷ USD và là hoạt động buôn bán bất hợp pháp lớn thứ tư sau ma túy, buôn người và hàng giả.
Vài nước châu Á nổi lên trong danh sách các quốc gia không thể ngăn chặn buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp mặc dù cảnh báo nghiêm trọng chống lại mức độ mất đa dạng sinh học đáng báo động mà thế giới đang phải đối mặt.
Hồi chuông cảnh tỉnh
"Cuộc khủng hoảng y tế này phải đóng vai trò như một hồi chuông cảnh tỉnh" - Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (WWF) cho biết trong một tuyên bố - " vì cần chấm dứt sử dụng không bền vững các loài động vật đang bị đe dọa và các bộ phận của chúng, làm vật nuôi lạ, để tiêu thụ thực phẩm và dùng làm thuốc".
Trung Quốc đã nói rõ rằng lệnh cấm sẽ chỉ là tạm thời bằng một chỉ thị được ban hành bởi ba cơ quan của chính phủ: "Nuôi, vận chuyển hoặc bán tất cả các loài động vật hoang dã bị cấm kể từ ngày thông báo cho đến khi tình hình dịch bệnh trong nước kết thúc".
| Ảnh sừng tê giác tại một làng gần Hà Nội do Ủy ban Công lý Động vật Hoang dã (WJC) cung cấp (Ảnh: AFP/WILDLIFE JUSTICE COMMISS) |
Bắc Kinh đã tuyên bố lệnh cấm tương tự khi dịch SARS bùng phát vào năm 2002. Nhưng các nhà bảo tồn cho biết vài tháng sau khi thông báo, chính quyền nhẹ tay và thị trường động vật hoang dã đã trở lại ở Trung Quốc. Họ cũng nói rằng, điều đó khuyến khích các thị trường động vật hoang dã lớn khác tại một số nước châu Á tiếp tục.
Vào tháng 9/2020, Bắc Kinh sẽ tổ chức một hội nghị toàn cầu lớn về tài nguyên thiên nhiên và sinh học, được gọi là Công ước về Đa dạng sinh học. Theo một báo cáo liên chính phủ được công bố năm 2019, một triệu loài có nguy cơ tuyệt chủng - là mức chưa bao giờ có trong lịch sử loài người.
Sau hậu quả của sự bùng phát virus Corona, các bài xã luận trên phương tiện truyền thông do nhà nước kiểm soát của Trung Quốc đã và đang lên án thị trường động vật hoang dã bất kiểm soát tại nước này.
"Chúng tôi coi đây là cơ hội cho một động thái nhằm chấm dứt vĩnh viễn việc nuôi, nhân giống, thuần hóa và sử dụng động vật hoang dã, không chỉ cho mục đích giết lấy thịt mà còn cho cả y học cổ truyền" - Debbie Banks thuộc Cơ quan Điều tra Môi trường có trụ sở tại London, đã thực hiện các cuộc điều tra động vật hoang dã lớn ở Trung Quốc, nói.
Các chuyên gia cho biết dịch Cúm A hay cúm gia cầm đã giúp cho việc bảo tồn nhiều loài chim trong tự nhiên. Họ cũng nói về sự thành công việc Trung Quốc ra lệnh cấm nhập khẩu ngà voi - sau nhiều năm chịu áp lực quốc tế để cứu voi khỏi sự tuyệt chủng.
Tuy nhiên, trong động thái liên hệ rõ ràng về các thị trường động vật hoang dã lớn khác tại vài nước châu Á, họ nhấn mạnh rằng lệnh cấm và quy định đối với các sản phẩm động vật hoang dã sẽ cần phải mang tính toàn cầu - và không chỉ ở Trung Quốc.
Teresa Telecky - Phó chủ tịch Hiệp hội Nhân đạo Quốc tế, cho biết rằng việc cấm buôn bán chim ở Hoa Kỳ và EU (trong khi dịch Cúm A) đã mang lại lợi ích cho việc bảo tồn chim bằng cách giảm số lượng chim ra khỏi tự nhiên và giảm nguy cơ xâm lấn các loài quy hiếm khác.
Việc để bùng nổ thị trường buôn bán ngà voi, sừng tê giác..., là một hồi chuông cảnh tỉnh chính phủ Trung Quốc. Các chuyên gia động vật hoang dã nói rằng là thị trường lớn nhất của các sản phẩm động vật hoang dã, Trung Quốc chắc chắn có thể làm gương để cấm săn bắt động vật hoang dã vĩnh viễn sau dịch virus 2019 – nCoV hoành hành Vũ Hán.
Tường Quyên
(Theo BBC News)