Trong bối cảnh phát triển đô thị nhanh chóng và nhu cầu xây dựng các công trình hiện đại ngày càng cao, việc sử dụng các hệ thống xuyên sáng trong kiến trúc công trình trở thành xu hướng phổ biến.
Hệ thống xuyên sáng cho công trình gồm ba thành phần chính là khung xương, tấm trần xuyên sáng và hệ thống đèn chiếu sáng. Cấu tạo này cho phép ánh sáng từ hệ thống đèn LED bên dưới được khuếch tán đều qua tấm màng, tạo không gian chiếu sáng dịu nhẹ, thẩm mỹ và có khả năng tùy chỉnh cao.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc sử dụng các hệ thống xuyên sáng chưa được quản lý đồng bộ và khoa học, dẫn đến tình trạng thất thoát năng lượng, quá tải hệ thống sưởi ấm hoặc làm mát, đồng thời gia tăng chi phí vận hành và ảnh hưởng đến môi trường. Nhiều công trình hiện nay chưa được đánh giá đúng mức hiệu suất năng lượng của các hệ thống này, đặc biệt khi các yếu tố như khung cửa, cánh cửa, loại kính hay các thiết bị che nắng chưa được tính toán đồng bộ trong tổng thể kiến trúc.
Hệ thống xuyên sáng cho công trình nên đảm bảo theo tiêu chuẩn. Ảnh minh họa
Vai trò của việc đánh giá hiệu suất năng lượng của hệ thống xuyên sáng là vô cùng quan trọng. Trước hết, việc này giúp chủ đầu tư, kiến trúc sư và kỹ sư thiết kế lựa chọn giải pháp vật liệu, cấu trúc cửa kính và các biện pháp che nắng phù hợp với điều kiện khí hậu thực tế, giảm thiểu tiêu thụ năng lượng cho sưởi ấm và làm mát.
Thứ hai, việc tính toán hiệu quả năng lượng còn góp phần nâng cao chất lượng sống cho người sử dụng, đảm bảo các không gian nội thất luôn đạt được mức ánh sáng, nhiệt độ và thông gió lý tưởng, đồng thời hạn chế hiện tượng chói lóa, quá nhiệt hoặc mất nhiệt trong mùa lạnh.
Thứ ba, trong bối cảnh yêu cầu về phát triển bền vững và giảm phát thải khí nhà kính, việc áp dụng tiêu chuẩn đánh giá hiệu suất năng lượng cho các hệ thống xuyên sáng là bước đi thiết yếu để góp phần giảm lượng điện năng tiêu thụ, giảm áp lực lên lưới điện và hệ thống điều hòa, đồng thời nâng cao hiệu quả kinh tế – xã hội của công trình.
Xong việc đảm bảo tiêu chuẩn này còn gặp nhiều thách thức. Các công trình tại Việt Nam có đặc thù khí hậu đa dạng, từ vùng nhiệt đới gió mùa đến miền núi cao lạnh giá, khiến cho việc áp dụng các giải pháp xuyên sáng nếu không dựa trên cơ sở khoa học và tiêu chuẩn kỹ thuật sẽ dẫn đến hiệu quả năng lượng không đồng đều.
Bên cạnh đó, các hệ thống xuyên sáng hiện nay có sự đa dạng về vật liệu, kiểu dáng và công nghệ sản xuất, nên việc thiếu quy trình chuẩn để tính toán và đánh giá khiến các quyết định thiết kế mang tính cảm quan, thiếu căn cứ kỹ thuật, dẫn đến lãng phí năng lượng và chi phí vận hành cao.
Do đó, việc xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn TCVN 14359:2025 do Bộ Khoa học và Công nghệ công bố là điều cần thiết. Tiêu chuẩn này yêu cầu quy trình tính toán hiệu suất năng lượng của hệ thống xuyên sáng được sử dụng trong công trình, nhằm xếp hạng hệ thống xuyên sáng, cửa đi và cửa trời, bao gồm ảnh hưởng của khung cửa, cánh cửa, kính và các kết cấu che nắng.
Tiêu chuẩn này còn nêu rõ, quy trình tính toán năng lượng sử dụng cho việc sưởi ấm và làm mát trong công trình, cùng với các điều kiện khí hậu bên trong và bên ngoài, và các đặc tính liên quan của công trình. Các quy trình này có thể áp dụng cho tất cả điều kiện khí hậu và các chi tiết lắp đặt khác nhau. Việc lựa chọn các điều khoản áp dụng, dữ liệu khí hậu và quy cách kỹ thuật công trình tham chiếu cần căn cứ vào các tiêu chuẩn tham chiếu cụ thể cho từng khu vực.
Việc áp dụng tiêu chuẩn không chỉ đảm bảo hiệu quả năng lượng mà còn nâng cao tính minh bạch và uy tín của các sản phẩm, vật liệu xây dựng trên thị trường. Ngoài ra, nó giúp các cơ quan quản lý và kỹ sư công trình có công cụ đánh giá khách quan về mức độ phù hợp và hiệu quả của các giải pháp xuyên sáng, từ đó giảm thiểu rủi ro về vận hành và chi phí, đồng thời thúc đẩy phát triển các giải pháp kiến trúc thân thiện với môi trường, phù hợp với chiến lược phát triển bền vững quốc gia.