Phạm vi quy hoạch bao gồm khu vực di tích Nhà tù Sơn La, Nghĩa trang liệt sỹ Nhà tù Sơn La và 2 điểm di tích độc lập là Di tích Cây đa Bản Hẹo và Di tích Mó nước.
Mục tiêu quy hoạch nhằm bảo tồn, tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị Di tích lịch sử Nhà tù Sơn La, để di tích trở thành điểm giáo dục truyền thống đấu tranh cách mạng, bảo vệ Tổ quốc, truyền thống uống nước nhớ nguồn cho các thế hệ người Việt Nam.
| Bảo quản, tu bổ, phục hồi Di tích quốc gia đặc biệt Nhà tù Sơn La |
Đồng thời xây dựng khu vực đồi Khau Cả thành công viên lịch sử - văn hóa, địa điểm du lịch văn hóa hấp dẫn gắn với các giá trị của di tích và giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của cộng đồng các dân tộc vùng Tây Bắc, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, du lịch địa phương; xác định chức năng và chỉ tiêu sử dụng đất cho khu vực di tích, khu dân cư, khu vực bảo vệ môi trường sinh thái. Tổ chức không gian và bố trí hệ thống hạ tầng phù hợp với các giai đoạn bảo tồn và phát huy giá trị di tích.
Một trong những nội dung quy hoạch là quy hoạch không gian, kiến trúc cảnh quan, quy hoạch các không gian chức năng thành công viên lịch sử - văn hóa mang nét đặc trưng vùng Tây Bắc; trong đó lấy các di tích gốc làm trung tâm, chủ đề chính, kết hợp với các không gian phụ trợ để phát huy giá trị di tích gắn với du lịch, tham quan, vui chơi giải trí, mua sắm phục vụ khách du lịch và cộng đồng dân cư trong khu vực.
Về định hướng quy hoạch di tích khu nhà ngục: bảo tồn nguyên trạng di tích gốc; giữ lại hệ thống trưng bày tại nhà ngục hiện nay; di chuyển các hạng mục trưng bày, tưởng niệm khác ra khỏi khu nhà ngục (chuyển sang khu trưng bày tập trung bên khu Trại lính khố xanh), phục hồi bối cảnh gốc; bảo tồn hệ thống cây xanh có giá trị, chỉnh trang sân vườn, đường dạo và chiếu sáng cảnh quan; nghiên cứu, phục dựng lại một số gian phòng giam tù nhân tại những khu vực mới tôn tạo, đến vết tích bờ tường. Đối với các hạng mục dạng phế tích lộ thiên còn lại, tiếp tục nghiên cứu đề xuất giải pháp kỹ thuật bảo tồn tối ưu và hiệu quả.
Đối với định hướng quy hoạch khu Trại lính khố xanh và Nhà giám binh: nghiên cứu, có kế hoạch và lộ trình di dời các công trình không phải kiến trúc gốc, không phù hợp tại di tích (nhà làm việc và trưng bày của Bảo tàng tỉnh Sơn La, các ki ốt dịch vụ và các công trình phụ trợ của bảo tàng) đến vị trí mới; phục dựng thích nghi kiến trúc Trại lính khố xanh và Nhà giám binh để kết hợp làm Nhà trưng bày tổng hợp chuyên đề về di tích Nhà tù Sơn La và Chi bộ cách mạng Nhà tù Sơn La; bảo tồn hệ thống cây xanh có giá trị; thực hiện chỉnh trang sân vườn, đường dạo và hệ thống chiếu sáng cảnh quan. Bổ sung hệ thống bia, biển giới thiệu di tích, định hướng áp dụng công nghệ hiện đại trong giới thiệu di tích.
Về định hướng quy hoạch, kết hợp với đề án di dời khu trung tâm hành chính của tỉnh Sơn La, di dời các công trình không phải di tích gốc, không phù hợp với cảnh quan lịch sử (chồng lấn lên các vết tích lịch sử hoặc đã xuống cấp...) để quy hoạch các không gian chức năng (tưởng niệm, sinh hoạt lịch sử - văn hóa, trưng bày, diễn giải du lịch...) phát huy giá trị di tích trên cơ sở phỏng dựng lại cảnh quan gốc trên đồi Khau Cả. Tổ chức không gian sinh hoạt văn hóa trên cơ sở cải tạo khuôn viên khu vực trụ sở các cơ quan nhà nước tỉnh Sơn La (sẽ được di dời), tạo thành nơi tổ chức các sự kiện văn hóa truyền thống cho cộng đồng, cũng như kỷ niệm các sự kiện lịch sử quan trọng.
Đồng thời giữ lại công trình có chất lượng và vị trí quy mô phù hợp để khai thác, chuyển đổi chức năng phát huy giá trị di tích. Cụ thể: Nhà họp Bát giác cải tạo thích nghi thành nhà trưng bày về địa danh đồi Khau Cả giai đoạn từ sau năm 1945 đến nay. Nhà làm việc của Sở Kế hoạch Đầu tư cải tạo thích nghi thành Trung tâm diễn giải và trải nghiệm du lịch lịch sử - văn hóa Sơn La, Tây Bắc kết hợp Nhà làm việc và trưng bày của Bảo tàng tỉnh Sơn La (dự kiến được chuyển từ khu vực hiện nay về đây khi thực hiện dự án phục dựng thích nghi khu Trại lính khố xanh và Nhà giám binh). Nhà làm việc khối cơ quan phía sau khu Nhà thương cải tạo thích nghi thành công trình dịch vụ du lịch.
Minh Anh