Vải không chỉ là loại trái cây thơm ngon mà còn là vị thuốc quý trong Đông y, được ví như "dược thực lưỡng dụng". Tuy nhiên, ít ai biết rằng hạt vải, thường bị bỏ đi lại là vị thuốc quý được sử dụng từ rất lâu đời.
Tác dụng chữa bệnh của hạt vải được ghi chép đầu tiên trong sách "Bản thảo diễn nghĩa" của danh y Khấu Tông Thích từ năm 1116. Trong Đông y, hạt vải có tên là "lệ chi hạch", "lệ nhân", "đại lệ hạch",... được xếp vào loại Thuốc lý khí, cùng với các vị thuốc quen thuộc như hương phụ, trần bì, thanh bì, chỉ thực, mộc hương, ô dược,...
Theo "Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam" của GS. Đỗ Tất Lợi, hạt vải (lệ chi hạch) có vị ngọt, chát, tính ôn, không có độc, có tác dụng tán hàn, thấp kết khí, là thuốc chữa âm nang sưng đau (thoát vị), chữa tiêu chảy cho trẻ em.
Theo chuyên gia dinh dưỡng Avni Kaul tại Ấn Độ, chiết xuất từ hạt vải là kho tàng dưỡng chất quý giá với hàm lượng polyphenol, flavonoid và proanthocyanidin dồi dào, hoạt động như những chiến binh chống oxy hóa mạnh mẽ, bảo vệ cơ thể khỏi tác hại của các gốc tự do, giảm nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như ung thư, tiểu đường và bệnh tim mạch.
Hạt vải thường được sử dụng dưới dạng bột mịn. Bạn có thể tự làm bột mịn từ hạt vải tại nhà bằng cách làm sạch và phơi khô hạt. Sau khi đã khô, bạn có thể nghiền chúng thành bột mịn bằng máy xay sinh tố hoặc máy xay gia vị. Bột hạt vải tự làm này có thể được thêm vào sinh tố, sữa chua, hoặc sử dụng như gia vị cho nhiều món ăn khác.
Tuy là vị thuốc quý với nhiều công dụng, hạt vải cũng cần được sử dụng ở mức độ vừa phải, phù hợp với mục đích và thể trạng mỗi người. Lương y Thái Hư, tác giả của nhiều cuốn sách về Đông y dược cổ truyền Việt Nam, đã chia sẻ một số cách sử dụng hạt vải hiệu quả:
Hỗ trợ điều trị và phòng ngừa biến chứng bệnh tiểu đường: Hạt vải sấy khô, tán mịn, dùng 10g/lần, 3 lần/ngày trong vòng 3 tháng.
Trị đau dạ dày mạn tính: Hạt vải sấy khô, tán mịn, dùng 6g/lần, 3 lần/ngày với nước ấm.
Chữa tinh hoàn sưng đau
Cách 1: Hạt vải đốt thành than nghiền với rượu, uống mỗi ngày 4-6g.
Cách 2:
Nguyên liệu: 49 hạt vải thái mỏng, sấy khô, tán nhỏ; 36g trần bì; 16g lưu hoàng (đã sấy khô, tán nhỏ)
Cách làm: Trộn đều các nguyên liệu trên với nước cơm, thêm ít muối, vo thành viên bằng hạt đậu xanh.
Cách dùng: Khi bị đau, uống 9 viên thuốc này với rượu.