Nhà máy luyện đồng Sterlite liên tiếp đã hoạt động hơn 22 năm nay. Người dân của Tuticorin, một thành phố cảng ở bang Tamil Nadu, cáo buộc nhà máy hủy hoại nghiêm trọng về môi trường, gây ô nhiễm không khí và gây độc hại nguồn nước ngầm. Chủ của nhà máy Sterlite là công ty khai thác khoáng sản Vedanta, liên tiếp phủ nhận các cáo buộc, nói việc đóng cửa nhà máy là “một diễn biến đáng tiếc”.
| Người biểu tình cáo buộc nhà máy đồng đã hủy hoại môi trường. (Ảnh: Reuters). |
Sterlite là nhà máy nung đồng lớn thứ bảy trên thế giới, đáp ứng 36% nhu cầu đồng của Ấn Độ. Điều này có nghĩa là việc đóng cửa nhà máy có thể dẫn tới tình trạng thiếu đồng ở nước này và tạm thời khiến đồng tăng giá. Nỗ lực nhập khẩu để bù lượng đồng thiếu có thể sẽ tốn khoảng 3 tỷ USD/năm.
Nhà máy Sterlite có công suất 400.000 tấn đồng, vốn đã có tai tiếng kể từ khi còn chưa được xây dựng hồi năm 1995. Theo Trung tâm Khoa học và Môi trường Ấn Độ, Dự án xây dựng nhà máy đã từng bị từ chối ở ba bang khác tại Ấn Độ như Maharashtra, Gujarat và Goa - do “tính chất gây ô nhiễm cao”, trước khi được bang Tamil Nadu duyệt.
Việc công bố dự án này vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ nhiều người dân địa phương, những người đã phối hợp với các Hiệp hội Môi trường để thành lập phong trào chống Sterlite. Hồ sơ lưu cho thấy Sterlite được xây dựng năm 1996 - sau khi được cấp giấy phép môi trường từ Ủy ban chống ô nhiễm của bang Tamil Nadu và Bộ Môi trường, bất chấp sự phản đối quyết liệt của công chúng.
Ông Nityanand Jayaram - một nhà hoạt động môi trường đã tham gia phong trào chống Sterlite từ năm 2003 nói luôn có sự “tức giận ngấm ngầm” với nhà máy này. Ông nói nhà máy liên tục nói dối người dân về tác hại gây ra cho môi trường. “Công ty liên tục phủ nhận lo lắng của người dân và vì thế họ cảm thấy không được lắng nghe, và vì thế nỗi tức giận chưa bao giờ lắng xuống” - ông cho biết
| Trong cuộc biểu tình tuần hành tại bang Tamil Nadu ngày 22/5, cảnh sát đã bắn chết ít nhất 13 người. (Ảnh: AFP). |
Việc nhà máy Sterlite “dùng bộ máy chính phủ để làm lợi cho họ, trong lúc liên tục phủ nhận tác động môi trường đến những người dân sống trong vùng làm tình hình thêm tồi tệ” - ông Jayaram nói thêm. Ông nói nhiều vụ việc như rò rỉ ga và vi phạm trắng trợn quy định quy hoạch làm tăng thêm sự tức giận với công ty này.
Bang Tamil Nadu không lạ gì với các phong trào người dân phản đối các công ty và dự án của chính phủ. Năm 2016, hãng sản xuất hàng tiêu dùng khổng lồ Unilever buộc phải đóng cửa một nhà máy ở Kodaikana sau cuộc đấu tranh kéo dài 10 năm về xử lý chất thải độc hại. Trong một vụ khác, người dân ở Kudankulam biểu tình chống việc xây dựng và vận hành của một nhà máy điện hạt nhân suốt hơn 20 năm.
Hôm 22/5, người dân Tuticorin xuống đường kỷ niệm 100 ngày biểu tình chống Sterlite. Nhưng các cuộc biểu tình hòa bình kéo dài hàng tháng này bất ngờ trở nên bạo lực khi cảnh sát đụng độ với người biểu tình. Cảnh sát và giới chức bang thanh minh chuyện bắn vũ khí vào đám đông người biểu tình “nổi loạn”. Nhưng việc cảnh sát xả súng làm dấy lên phản đối trên toàn quốc và nhiều người gọi vụ việc này là giết người.
Đây là lần thứ tư nhà máy Sterlite phải ngưng hoạt động do các vụ việc như rò rỉ ga, ô nhiễm không khí hay gây độc nguồn nước ngầm.
Lê Miên Tường