Đứa nào khéo tay thì dùng sơn vẽ lên các loại hoa văn trang trí đẹp mắt, thậm chí không có tiền mua sơn thì dùng vôi ăn trầu của bà, vôi trắng và vôi đỏ làm chất liệu để trang trí cho chiếc đèn trung thu của mình. Học sinh cả trường, xếp hàng theo từng lớp, mỗi lớp thành một đoàn, đèn thắp nến lung linh, diễu hành trong đêm hội thật vui và thật rộn ràng như quãng đời thơ ấu. Những đoàn học sinh “ trong lúc tuổi còn thơ” tay cầm đèn trung thu, vừa đi dưới ánh trăng đêm rằm, vừa hát ca những bài hát thiếu nhi đã để lại ấn tượng đẹp, nhiều ý nghĩa, đầy rung động cho tới tận bây giờ.
Điều đặc biệt là khi đoàn diễu hành quay về lớp, được vui liên hoan, ăn cỗ Trung thu với những chiếc bánh trung thu rẻ tiền, quê mùa bày ra trên mặt bàn học đơn sơ nhưng rất ngon, rất vui... trong khi chờ đợi thầy, cô chấm điểm xem chiếc đèn trung thu của “trò nào” đẹp nhất với các giải thưởng nhất, nhì, ba, tư... phần thưởng cũng rất đơn sơ nhưng lại cực kỳ hào hứng, hồi hộp.
Những chiếc đèn trung thu nào cầu kỳ, đẹp theo kiểu mua ở chợ sẽ bị phát hiện, những chiếc đèn nào được người lớn làm cho, khéo tay hơn, đẹp hơn cũng bị loại ra ngay vòng đầu. Chỉ những chiếc đèn nào do chính tay học sinh tự làm mới được dự thi, được chấm điểm. Thế nên mỗi mùa Trung thu đến với tuổi thơ tôi là cả sự háo hức, mong chờ, dù rằng chưa bao giờ đèn tôi làm được giải, dù là giải khuyến khích. Nhưng hình ảnh của đêm hội Trung thu, ngày Tết Nhi đồng ngày xưa đã thật sự lung linh, thật sự đẹp, vẫn mãi ấn tượng, không phai mờ.
Bây giờ, ngày Tết Nhi đồng đối với trẻ con thời hiện đại chắc chắn không có những đêm hội vui như thế. Bánh trái ngon hơn, giá cao ngất ngưỡng, những chiếc đèn trung thu hình con cá, con gà, con bướm, con thỏ, ông sao... đã không còn mà thay vào đó là những chiếc máy bay, xe tăng, đèn kéo quân hiện đại, chạy bằng pin, mẫu mã sang trọng, đẹp rực rỡ sắc màu được cha mẹ mua cho chứ chẳng đứa trẻ con nào bỏ công sức ra tự làm.
Do đó ý nghĩa của đêm hội Trung thu cũng mất dần đi, mâm cỗ Trung thu đầy ắp bánh trái, thịt thà nhưng gia đình nào cũng rất vội, trẻ con quên trò chơi rước đèn, sự tích “cây đa, chú cuội” trở nên mơ hồ với những trò chơi trực tuyến game oline hấp dẫn, thậm chí bạo lực, đâm chém, bắn giết nhau ì xèo, máu me khiếp đảm. Do đó “văn hóa Trung thu” hay cụ thể hơn là “văn hóa bánh trung thu” cũng hoàn toàn khác hẳn, nó không còn mang tính truyền thống tinh thần nữa mà rõ nét hơn của một xã hội phát triển theo kinh tế thị trường.
Những chiếc bánh trung thu bây giờ chất lượng cao hơn, mẫu mã đẹp mắt, hoa văn cầu kỳ, nhân bánh đã tới mức cao lương mỹ vị, bào ngư vi cá. Một hộp bánh trung thu có giá từ vài trăm ngàn đến cả triệu đồng, thậm chí đến 4-5 triệu đồng kèm thêm chai rượu Tây như Henessy, Chivas, có loại tới 21 năm kèm bộ bình trà gồm ấm, tách... Như thế, Trung thu đã không còn của trẻ con mà trở thành ngày của lễ vật, mà chủ nhân của ngày Tết Nhi đồng không phải của trẻ con nữa mà đích thị là của người lớn.
Bánh trung thu cũng thế, làm ra đã không còn cho trẻ con ăn nữa mà để cho cha mẹ mua làm lễ vật, biếu tặng với mục đích cầu thân, ngoại giao, tất nhiên ý nghĩa đằng sau những hộp bánh trung thu giá 4-5 triệu đồng kèm rượu Tây hoặc thậm chí có “dát vàng” không còn dừng lại ở mức tình cảm mà mang ý nghĩa của vật chất để mưu cầu lợi danh, đề bạt, chạy “ghế”. Một hộp bánh trung thu bây giờ giá thấp nhất cũng khoảng 5 trăm ngàn đến cả triệu đồng, chất lượng hơn, “cầu kỳ” hơn, có giá đến 14-15 triệu đồng... thậm chí 20-30 triệu đồng.
Một khi “văn hóa bánh trung thu” đã đổi khác, không còn ý nghĩa là ngày Tết của nhi đồng nữa thì quả thật trẻ con bây giờ đã mất hẳn một đêm hội Trung thu, một đêm rằm Trung thu trong sáng, đúng nghĩa của tuổi thơ xưa. Và người lớn cũng chẳng còn biết giáo dục gì về văn hóa, về truyền thống, bản sắc dân tộc cho con em mình qua hình ảnh lệch lạc của ngày Tết Nhi đồng kiểu ấy.
TỪ KẾ TƯỜNG