Gạo là lương thực chính của hơn 3 tỷ người và gần 90% diện tích cây lương thực này ở châu Á - nơi hiện tượng thời tiết El Nino thường khiến đất đai khô hạn, khí hậu nóng bức. Tuy nhiên, ngay cả trước khi hiện tượng thời tiết này có thể làm gián đoạn sản xuất, chỉ số giá gạo toàn cầu của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) vẫn dao động trên mức cao nhất trong 11 năm. Tình hình không có gì biến chuyển bất chấp dự báo của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) về sản lượng gần kỷ lục ở tất cả 6 nhà sản xuất hàng đầu thế giới là Bangladesh, Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan và Việt Nam.
Cụ thể, giá gạo xuất khẩu của Ấn Độ đã tăng 9% lên mức cao nhất trong 5 năm, sau khi Chính phủ Ấn Độ nâng mức giá thu mua gạo từ nông dân nhằm thu hút phiếu bầu trong cuộc bầu cử cấp bang quan trọng trong năm nay và cuộc tổng tuyển cử vào năm tới.
Trong khi đó, giá đường, thịt và trứng thế giới trong những tháng gần đây đã tăng lên mức cao nhất trong nhiều năm, sau khi các nhà sản xuất giảm xuất khẩu để kiềm chế chi phí trong nước. Bất chấp dự báo về một vụ mùa bội thu ở châu Á, một số nhà kinh doanh toàn cầu cho rằng El Nino sẽ làm giảm sản lượng của tất cả các nhà sản xuất gạo chính. Ông Nitin Gupta, Phó Chủ tịch kinh doanh gạo của Tập đoàn Olam - kinh doanh trong lĩnh vực nông sản của Ấn Độ, cho biết: "Tác động của El Nino không chỉ giới hạn ở bất kỳ quốc gia nào mà ảnh hưởng đến sản lượng gạo ở hầu hết các nước sản xuất".
USDA nhận định dự trữ gạo toàn cầu sẽ giảm xuống mức thấp nhất trong 6 năm là 170,2 triệu tấn vào cuối niên vụ 2023-2024, do dự trữ tại các nhà sản xuất hàng đầu như Trung Quốc và Ấn Độ giảm.
Theo một đại lý ngũ cốc có trụ sở tại New Delhi, Ấn Độ, giá gạo có thể tăng 20% hoặc hơn nếu sản lượng giảm mạnh vì El Nino khiến sản lượng vụ lúa thứ hai ở hầu hết các quốc gia châu Á sẽ thấp hơn bình thường. Ông Gupta nhấn mạnh: “Giá gạo đã tăng do nguồn cung hạn chế... Nếu sản xuất giảm, giá cả sẽ tăng". Trên thực tế, diện tích gieo trồng lúa mùa Hè tại Ấn Độ - nơi gieo trồng vụ thứ hai vào tháng 11, tính đến hết tháng 6 đã giảm 26% so với 1 năm trước, do gió mùa mang đến lượng mưa ít hơn 8% so với bình thường.
Việc tăng giá lương thực cũng làm phức tạp thêm việc xây dựng kho dự trữ. Ông Himanshu Agarwal, Giám đốc điều hành tại công ty xuất khẩu Satyam Balajee của Ấn Độ, cho biết nhu cầu từ các nước châu Phi nhạy cảm về giá cũng đã chậm lại.
Nhiều chuyên gia khẳng định gạo vốn là thị trường mà người mua có lợi thế trong vài năm qua, nhưng đây có thể trở thành thị trường của người bán nếu El Nino gây ảnh hưởng, khiến sản lượng sụt giảm.