Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, mặc dù trong bối cảnh phức tạp của dịch Covid-19, kim ngạch xuất khẩu thủy sản năm 2021 ước đạt 8,89 tỷ USD, tăng 5,7% so với năm 2020.
Phát biểu tại tọa đàm trực tuyến: "Xuất khẩu thủy sản bền vững trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế - Nhìn lại một số trường hợp tiêu biểu" mới đây, ông Lê Triệu Dũng, Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công thương) cho biết: Những năm gần đây, Việt Nam luôn nằm trong top 3 nước xuất khẩu mặt hàng thủy sản hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, ngành thủy sản là một trong những ngành đối diện với các vụ việc phòng vệ thương mại do nước ngoài điều tra sớm nhất.
Mỹ là thị trường xuất khẩu hàng đầu đối với mặt hàng thủy sản của Việt Nam. Đến nay, Mỹ là nước duy nhất điều tra phòng vệ thương mại đối với thủy sản của Việt Nam với 3 vụ việc gồm: Điều tra chống bán phá giá cá tra, cá basa năm 2002; điều tra chống bán phá giá tôm nước ấm năm 2003 và điều tra chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá với tôm của Công ty Minh Phú.
Cũng theo ông Lê Triệu Dũng, Việt Nam đã trải qua 18 kỳ rà soát thuế chống bán phá giá đối với cá tra, basa và 16 kỳ rà soát chống bán phá giá đối với tôm nước ấm. Trong các lần rà soát, có những kỳ doanh nghiệp xuất khẩu cá tra và tôm của Việt Nam được hưởng mức thuế suất 0 - 1% nhưng cũng có lúc sản phẩm này của Việt Nam chịu mức thuế chống bán phá giá lên đến 15%, thậm chí đối với mặt hàng tôm lên đến 25,76%.
Lãnh đạo Cục Phòng vệ thuơng mại nêu rõ: Nguyên nhân dẫn đến sự khác nhau trong các lần rà soát hầu hết liên quan đến các yếu tố như mức độ hợp tác của doanh nghiệp với cơ quan điều tra Mỹ; cách thức cơ quan điều tra Mỹ tiến hành trong kỳ rà soát đó.
“Trong mỗi lần rà soát Bộ Công thương đều phối hợp với các cơ quan, tổ chức liên quan như Bộ NN&PTNT, Bộ Ngoại giao, VASEP theo dõi chặt chẽ diễn biến, xây dựng phương án, hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng”, ông Dũng chia sẻ thêm.
Theo ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng Thư ký Hiệp Hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP), với thị trường Mỹ, cộng đồng doanh nghiệp nuôi cá da trơn và nuôi tôm bên Mỹ sử dụng luật của Mỹ để kiện các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam.
“Mỹ không sử dụng thông số Việt Nam cung cấp mà sử dụng thông số bản điều tra tổng hợp từ các quốc gia Mỹ lựa chọn để làm tham chiếu. Cách tiếp cận này đem lại bất lợi cho Việt Nam khi cùng một lúc phải chứng minh rất nhiều thứ”, ông Nam nói.
Cũng theo ông Nam thì tại vụ kiện đầu tiên với ngành cá tra vào năm 2002, giai đoạn đầu doanh nghiệp rất bỡ ngỡ, có những ý hiểu chưa đúng về chống bán phá giá. Ngành thủy sản rất khó khăn. Tuy nhiên, sự nỗ lực của cộng đồng doanh nghiệp và các cơ quan có thẩm thẩm quyền, chuyên môn của Việt Nam đã giúp đem về kết quả bước đầu tích cực, có doanh nghiệp lớn theo đuổi các vụ kiện am hiểu trí tuệ, tránh bị thua thiệt.
Tính đến thời điểm hiện tại, thông qua 3 vụ việc, các doanh nghiệp bị đơn đều đã có kết quả khá tốt. Đó là cơ hội khẳng định với doanh nghiệp Mỹ, Việt Nam hoàn toàn là nền kinh tế thị trường, cạnh tranh sòng phẳng bằng chất lượng.
Theo ông Nguyễn Hoài Nam, các doanh nghiệp ngoài đoàn kết, chủ động nâng cấp hệ thống truy xuất, quản lý, kế toán... đa dạng thị trường xuất khẩu cũng là một trong những biện pháp hóa giải, hạn chế những biện pháp phòng vệ thương mại.
Ông Nam phân tích thêm, mỗi thị trường sẽ có những quy định, văn hóa tiêu dùng khác nhau, gặp đối tác cạnh tranh khác nhau. Các doanh nghiệp thủy sản cũng nên đa dạng thị trường cũng là một trong những biện pháp hóa giải, hạn chế những biện pháp phòng vệ thương mại, trong đó có chống bán phá giá đối với các mặt hàng chủ lực của Việt Nam.
Theo chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy, để ứng phó với thách thức, rào cản của thị trường xuất khẩu trong lĩnh vực phòng vệ thương mại thì doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản, VASEP, cơ quan quản lý nhà nước cần tiếp tục thực hiện đồng bộ các giải pháp.
Song song đó, tiếp tục theo dõi sát những diễn biến tại các thị trường xuất khẩu lớn, đặc biệt là Mỹ. Phải phối hợp đoàn kết giữa các bên liên quan nhằm ứng phó hiệu quả đối với những biện pháp phòng vệ thương mại của nước ngoài.
"Đặc biệt là tập trung định hướng nâng cấp quản lý và phát triển ngành nguyên liệu để có thể khai thác hiệu quả các cam kết về hội nhập", ông Thủy cho biết.