Trong bối cảnh hội nhập kinh tế và chuyển đổi số, các tỉnh miền núi đang tập trung vào việc hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm thông qua các chính sách quốc gia. Tại Lào Cai, Đề án “Tăng cường, đổi mới hoạt động đo lường hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế giai đoạn đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” được triển khai theo theo Quyết định số 996/QĐ-TTg ngày 10/8/2018 của Thủ tướng Chính phủ; Quyết định số 1322/QĐ-TTg ngày 31/8/2020 của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Chương trình quốc gia hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng hóa giai đoạn 2021 - 2030; Quyết định số 100/QĐ-TTg ngày 19/01/2019 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Đề án “Triển khai, áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc”. Các giải pháp này hướng tới việc thúc đẩy doanh nghiệp công bố hợp chuẩn, hợp quy sản phẩm theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế, đồng thời đẩy mạnh công bố tiêu chuẩn cơ sở cho các sản phẩm đạt chất lượng vượt trội.
Hỗ trợ doanh nghiệp miền núi cũng là 'trao kế sinh nhai' cho người dân địa phương. Ảnh minh họa
Đặc biệt, việc triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc đang được đẩy mạnh trên nhiều lĩnh vực. Các địa phương chú trọng xây dựng hệ thống quản lý và lưu trữ thông tin truy xuất nguồn gốc cho sản phẩm hàng hóa, qua đó tạo điều kiện cho doanh nghiệp minh bạch trong quy trình sản xuất – từ khâu đầu vào đến thành phẩm. Bên cạnh đó, mạng lưới các tổ chức cung cấp dịch vụ kiểm định, hiệu chuẩn và thử nghiệm được mở rộng, đáp ứng tiêu chí quốc gia về đo lường, giúp doanh nghiệp cải thiện chất lượng sản phẩm và đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng.
Các tỉnh như Cao Bằng, Bắc Kạn và Thái Nguyên đã có những bước đi cụ thể để “tiếp sức” cho các sản phẩm OCOP. Tại Cao Bằng, theo chương trình “mỗi xã một sản phẩm”, địa phương đã tập trung khảo sát, lựa chọn và hỗ trợ các chủ thể sản xuất OCOP áp dụng chứng nhận HACCP – tiêu chuẩn quốc tế về quản lý an toàn thực phẩm. Ví dụ, tại huyện Bảo Lạc, Công ty TNHH HATODO đã tận dụng nguồn nguyên liệu dược liệu sẵn có để phát triển các sản phẩm như hà thủ ô đỏ, khoai sâm, linh chi và gạo nếp hương đặc sản. Nhờ sự hỗ trợ từ Sở Công Thương, công ty đã xây dựng được quy trình kiểm soát chất lượng chặt chẽ, tạo tiền đề cho việc mở rộng tiêu thụ trong nước và vươn ra thị trường quốc tế.
Tương tự, tại Bắc Kạn, Hợp tác xã rượu men lá Thanh Tâm ở xã Bằng Phúc, huyện Chợ Đồn, với thương hiệu rượu men lá Bằng Phúc, đã ghi nhận thành công trong việc xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản. Nhờ nhận được hỗ trợ khoảng hai tỷ đồng từ các chính sách của tỉnh, hợp tác xã đã đầu tư xây dựng nhà xưởng, thiết kế nhãn mác và hoàn thiện quy trình sản xuất đảm bảo chất lượng. Qua đó, sản phẩm của hợp tác xã không chỉ được các đối tác đánh giá cao mà còn tạo dựng được niềm tin từ khách hàng nước ngoài.
Tại Thái Nguyên, huyện Phú Bình nổi bật với nền sản xuất nông nghiệp đa dạng, nơi có tới 33 sản phẩm được chứng nhận OCOP 3 sao, 4 sao. Các sản phẩm như gà đồi, nước tương, cao ngựa bạch, dăm bông bò và khô bò được tiêu thụ rộng rãi không chỉ trong tỉnh mà còn ở các tỉnh lân cận. Giám đốc Hợp tác xã Chăn nuôi bò và Dịch vụ sản xuất nông nghiệp Nga My Dương Văn Hồng chia sẻ rằng, nhờ quy trình chế biến an toàn thực phẩm và việc nâng cao chất lượng nguyên liệu đầu vào, sản phẩm của hợp tác xã đã đáp ứng được yêu cầu khắt khe của thị trường và tạo đà cho việc tiêu thụ quy mô lớn.
Bên cạnh đó, Sở Khoa học và Công nghệ của tỉnh Lâm Đồng cũng đã tích cực triển khai chương trình Hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Trong năm 2024, Sở Khoa học và Công nghệ đã hỗ trợ kinh phí gần 1,87 tỷ đồng cho 21 doanh nghiệp và hợp tác xã áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến như HACCP, ISO 22000, GlobalGAP, Halal; đồng thời hỗ trợ 11 doanh nghiệp, hợp tác xã thực hiện chứng nhận sản phẩm hợp chuẩn, hợp quy với tổng kinh phí hỗ trợ đạt 243 triệu đồng. Các sản phẩm từ cà phê bột, cà chua quả tươi, mật ong, cốt liệu lớn, gạch nung đất sét và gạch bê tông đã được kiểm định đạt tiêu chuẩn quốc gia, tạo nên niềm tin và sự cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường.
Tuy nhiên, bên cạnh việc đầu tư vào hệ thống kỹ thuật và quy trình sản xuất, yếu tố con người vẫn đóng vai trò quyết định trong việc nâng cao năng suất lao động. Trình độ học vấn, tay nghề và kỹ năng của đội ngũ lao động chính là chìa khóa để chuyển giao công nghệ, áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất và tạo ra hiệu quả kinh tế cao. Các chuyên gia khẳng định rằng, để nâng cao chất lượng lao động, cần có những biện pháp cải thiện hệ thống đào tạo, rà soát và quy hoạch lại mạng lưới các cơ sở giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp, kết hợp chặt chẽ với quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội và nhu cầu của thị trường.
Đổi mới nội dung, phương thức đào tạo và tăng cường kiểm soát chất lượng đầu ra của các cơ sở đào tạo là những giải pháp cấp thiết trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Việc đầu tư cho giáo dục, cải thiện cơ sở vật chất và tạo điều kiện cho doanh nghiệp hợp tác trực tiếp với các tổ chức đào tạo sẽ giúp nâng cao năng lực, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động hiện đại.
Theo các chuyên gia của Viện Năng suất Việt Nam, mặc dù tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt khoảng 28%, nhưng con số này vẫn còn thấp so với các nước có thu nhập trung bình. Vì vậy, việc cải thiện chất lượng kỹ năng lao động được coi là nhiệm vụ then chốt để tăng cường năng suất và chất lượng sản phẩm tại doanh nghiệp.
Nhìn chung, những chính sách hỗ trợ từ trung ương đến địa phương đang tạo nên động lực mạnh mẽ cho doanh nghiệp miền núi trong công cuộc nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc gia, hệ thống truy xuất nguồn gốc và đầu tư vào con người không chỉ giúp các sản phẩm đặc sản được khẳng định uy tín trong nước mà còn mở rộng cánh cửa hội nhập quốc tế. Qua đó, doanh nghiệp miền núi không chỉ đạt được hiệu quả kinh tế cao mà còn góp phần phát triển bền vững, tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế địa phương và cả nước.