Trong 9 tháng đầu năm 2024, cả nước ghi nhận 11.421 trường hợp phát hiện mới HIV dương tính, 1.263 trường hợp tử vong. Trong số người mới phát hiện nhiễm HIV đầu năm đến nay có 82,9% là nam giới, độ tuổi chủ yếu là từ 15-29 (40%) và 30-39 (27,3%), đối tượng chiếm tỷ lệ cao nhất là nam quan hệ tình dục đồng giới (42,2%).
PGS.TS Phan Thị Thu Hương - Cục trưởng Cục phòng, chống HIV/AIDS Bộ Y tế
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phan Thị Thu Hương, Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS, dịch HIV/AIDS hiện vẫn đang diễn biến phức tạp tại Việt Nam. Trong những năm gần đây, hình thái lây nhiễm HIV thay đổi rõ rệt từ lây truyền qua đường máu ở nhóm nghiện chích ma túy sang lây truyền qua đường tình dục.
Nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) liên tục chiếm tỷ lệ cao trong số mới phát hiện hằng năm (trên 40%). Kết quả ước tính và dự báo cũng cho thấy MSM là nhóm nguy cơ chính của dịch HIV tại Việt Nam.
Về địa bàn, các trường hợp nhiễm HIV mới phát hiện chủ yếu ở khu vực phía Nam và các thành phố lớn - nơi có nhiều khu công nghiệp, trường đại học, là nơi tập trung kinh tế, văn hóa, giáo dục nên dân cư đổ về làm việc, học tập đông, dễ xảy ra các hành vi nguy cơ làm lây nhiễm HIV.
Ngoài sự gia tăng mạnh ca nhiễm HIV tại khu vực các tỉnh, thành phố phía nam, trong những năm gần đây, các số liệu cảnh báo dịch cho thấy các khu vực miền núi phía bắc và Tây Nguyên đang tiềm ẩn nguy cơ bùng phát dịch.
Hình thái lây nhiễm HIV trong giai đoạn 2010 đến nay có sự thay đổi rõ rệt. Trong số những người nhiễm HIV mới phát hiện, tỷ lệ người nhiễm HIV qua đường máu giảm từ 47,5% năm 2010 xuống còn 6.5% tháng 9 năm 2024; tỷ lệ người nhiễm HIV qua đường tình dục trở thành đường lây chính khi tăng từ 47,5% năm 2010 lên 70,8% vào tháng 9 năm 20242.
Tỷ lệ hiện nhiễm HIV trong nhóm nam nghiện chích ma túy (khoảng 12%) và nhóm phụ nữ bán dâm (dưới 5%) có xu hướng ổn định qua các năm. Tuy nhiên, tỷ lệ hiện nhiễm HIV trong nhóm MSM có xu hướng tăng rất nhanh trong thời gian qua (tỷ lệ hiện nhiễm HIV trong nhóm MSM trong giám sát trọng điểm HIV tăng từ 7,4% năm 2016 lên 12,5% năm 2022).
"Kết quả các nghiên cứu gần đây cũng chỉ ra rằng, nhóm người chuyển giới nữ cũng là một trong những nhóm được cảnh báo nguy cơ lây nhiễm HIV với tỷ lệ hiện nhiễm HIV tại Hà Nội là 5,8% năm 2022, tại TP Hồ Chí Minh tỷ lệ này là 6,8% năm 2004 tăng lên 18% năm 2016 và 16,5% năm 2020", bà Hương nói.
Theo đại diện Phòng Giám sát và Xét nghiệm, trong Báo cáo Chỉ số đánh giá mức độ kỳ thị với PLWHA 2020-2021 (Stigma Index) về kỳ thị phân biệt đối xử với HIV trong 12 tháng qua cho thấy, có khoảng 22% nhóm phụ nữ mại dâm cho biết có trải nghiệm bị phân biệt, kỳ thị đối xử. Con số này tương đương với hơn 20% ở nhóm chuyển giới nữ, trên 12% ở nhóm tiêm chích ma túy và nhóm MSM.
Theo ông Raman Hailevich, Giám đốc Quốc gia UNAIDS Việt Nam, số ca nhiễm HIV tại Việt Nam đã giảm rất tốt. Theo ước tính của UNAIDS, số nhiễm mới HIV đã giảm khoảng 60% kể từ năm 2010. Mức giảm này không những vượt xa mức giảm trung bình của khu vực châu Á-Thái Bình Dương mà còn cao hơn nhiều so với mức giảm 39% của thế giới.
Ông Raman Hailevich - Giám đốc Quốc gia UNAIDS
"Thành tựu này cho thấy tác động tích cực của việc đầu tư cả cho dự phòng và điều HIV của Việt Nam trong việc tiếp nhận và triển khai những sáng kiến mới như trong xét nghiệm HIV, điều trị dự phòng trước phơi nhiễm PrEP, mở rộng liệu pháp điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng methadone và đẩy mạnh chiến lược không phát hiện=không lây truyền trong điều trị HIV", ông Raman Hailevich nói.
Cũng theo Giám đốc Quốc gia UNAIDS Việt Nam, với việc khoảng 1/3 số nhiễm HIV mới ở Việt Nam là người trẻ trong độ tuổi 15-24, sự thiếu hiểu biết về HIV, sự kỳ thị, phân biệt với HIV vẫn đang tiếp tục cản trở việc tiếp cận các dịch vụ. Ông nhấn mạnh, đây không chỉ là khó khăn, thách thức của Việt Nam. Do đó, chúng ta cần tiếp tục chung tay nỗ lực trên tất cả các mặt trận ứng phó với HIV, đặc biệt ứng phó với phân biệt kỳ thị, đối xử, để bảo đảm quyền về sức khỏe cho những người chịu ảnh hưởng nhiều nhất bởi HIV.