Vị tướng dân tộc Tày là Tham mưu trưởng trong chiến dịch Điện Biên Phủ, hai lần xung phong Nam tiến, từng được điều động làm Phó giám đốc Học viện Quốc phòng

Đồng chí Nam Long tên thật Đoàn Văn Ưu, một người con của dân tộc Tày. Ông sinh năm 1921, tại xã Đề Thám, huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng (nay là phường Đề Thám, thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng). Năm 1941, đồng chí là một trong số các thanh niên yêu nước được chọn đi học tại Trường Quân sự Hoàng Phố (Trung Quốc) năm 1941.​

Tháng 8/1945, đồng chí Nam Long là Đại đội trưởng đơn vị bảo vệ Bác Hồ. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, trong khí thế hừng hực hưởng ứng phong trào Nam tiến của Cao Bằng và các tỉnh miền Bắc, đồng chí đề nghị với Đại tướng Võ Nguyên Giáp xung phong Nam tiến chiến đấu ở Nam Trung Bộ và Nam Bộ với chức vụ là Chi đội trưởng. Chi đội 3 Nam tiến của đồng chí đã lập được nhiều chiến công, đi vào lịch sử, là đội Nam Tiến được nhân dân Nam Bộ yêu mến đặt tên là “Chi đội Nam Long”, và cái tên tướng Nam Long cũng bắt đầu từ đó.

Theo sự phân công của tổ chức, từ tháng 4/1946, đồng chí đảm nhiệm vị trí Trung đoàn trưởng Trung đoàn Hải Dương; đến tháng 4/1947 là Trung đoàn trưởng Trung đoàn 36; tháng 6/1950, đồng chí được điều động về công tác tại Bộ Tổng Tham mưu Quân đội nhân dân Việt Nam.

Sau Chiến thắng Việt Bắc Thu - Đông năm 1947, quân, dân Cao Bằng và các tỉnh vùng Đông Bắc gấp rút chuẩn bị về mọi mặt cho Chiến dịch Biên giới năm 1950. Khi Chiến dịch Biên giới khai hỏa, quân ta đang giằng co với địch trên đường số 4, Đông Khê, thị xã Cao Bằng, tháng 9/1950, đồng chí được cấp trên phân công làm Chỉ huy phó Mặt trận Lạng Sơn.

Năm 1953-1955, đồng chí được bổ nhiệm các chức vụ: Tham mưu trưởng Đại đoàn 304, rồi Đại đoàn trưởng Đại đoàn 304 (theo Biên niên sự kiện Sư đoàn 304). Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, trên cương vị Tham mưu trưởng, đồng chí đã cùng Ban Chỉ huy Đại đoàn 304 chỉ huy bộ đội bao vây kiềm chế và tiêu hao quân Pháp ở Phân khu Hồng Cúm, không cho quân Pháp chi viện cho khu Mường Thanh, chặn đường tiếp tế và không cho quân Pháp trốn sang Lào.

Đồng thời, tiêu diệt và bắt sống toàn bộ khoảng 2.000 quân Pháp ở Hồng Cúm định tháo chạy về Thượng Lào. Chiến công đó đã góp phần vào sự toàn thắng của trận quyết chiến chiến lược Điện Biên Phủ - một trong những trận tiêu diệt lớn và gọn nhất trong lịch sử chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Một thời gian sau trận đại thắng lịch sử chấn động địa cầu Điện Biên Phủ, đồng chí Nam Long được Bộ Quốc phòng điều sang học tập ở Học viện Quân sự Vorosilov của Liên Xô. Trên chiến trường, đồng chí Nam Long nổi tiếng là một thiện xạ, dũng cảm, còn trong nhà trường đồng chí cũng là học viên xuất sắc.

Trở về khi đất nước bước vào cuộc kháng chiến chống Mỹ, đồng chí lần lượt đảm nhiệm các trọng trách: Tham mưu trưởng Bộ tư lệnh Pháo binh; Tư lệnh Quân khu Tả ngạn; Tư lệnh Quân khu 4; Phó tư lệnh Quân khu Trị Thiên... Bản lĩnh, dạn dày trận mạc, lại sống nghĩa tình, gần gũi chiến sĩ, nên đồng chí Nam Long luôn được chiến sĩ yêu quý tin tưởng.

Là một cán bộ cấp cao, kiên trung, bản lĩnh và rất quần chúng trong quan hệ công tác đồng chí, đồng đội, đến đâu đồng chí cũng được cán bộ, chiến sĩ và nhân dân tin tưởng, quý mến. Tháng 4/1974, đồng chí được Đảng, Nhà nước phong quân hàm Thiếu tướng Quân đội nhân dân Việt Nam.

Không ngừng cống hiến cho cách mạng, cho đất nước, đúng 30 năm sau lần Nam tiến thứ nhất, với tư cách đặc phái viên Bộ Quốc phòng, tướng Nam Long lại cùng đại quân thần tốc Nam tiến lần thứ hai tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh. Đồng chí sát cánh cùng tướng Lê Trọng Tấn và tướng Đồng Sĩ Nguyên chỉ huy cánh quân phía Đông tiến vào Sài Gòn, có mặt ở dinh Độc Lập vào những giờ phút đầu tiên.

16 năm cuối hành trình binh nghiệp, tướng Nam Long được điều động về Hà Nội làm công tác giáo dục quốc phòng, trên cương vị Phó giám đốc Học viện Quân sự cao cấp (nay là Học viện Quốc phòng).

Suốt quá trình cống hiến cho cách mạng, đồng chí không ngại khó khăn, gian khổ, liên tiếp lập công. Năm 1981, đồng chí vinh dự được Đảng, Nhà nước phong hàm Trung tướng Quân đội nhân dân Việt Nam.

Cả đời tận tụy phụng sự cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội, đồng chí được Đảng, Nhà nước tặng thưởng Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Quân công hạng nhất, Huân chương Chiến thắng hạng nhất và nhiều danh hiệu cao quý khác.

Ngày 1/7/1999, Trung tướng Nam Long đã trút hơi thở cuối cùng, để lại trong lòng người dân nỗi tiếc thương về một vị tướng quả cảm, tài trí và nhiều chiến công.

Bài viết có tham khảo:

1. Baocaobang.vn

2. Dttc.sggp.org.vn/chien-tuong-hai-lan-nam-tien