Gian lận “ăn theo” COVID-19

Thông tin tại Tọa đàm “Hàng giả, hàng nhập lậu và gian lận thương mại: Thực trạng và giải pháp” do Tạp chí Diễn dàn DN tổ chức cuối tuần qua, bà Đỗ Thị Minh Thủy, Văn Phòng thường trực Ban chỉ đạo 389 quốc gia cho biết, chỉ tình riêng 9 tháng đầu năm 2021, các lực lượng chức năng đã phát hiện, xử lý hơn 100 nghìn vụ vi phạm về buôn bán, hàng giả và gian lận thương mại, khởi tố 1.615 vụ việc, tăng 90% với 2.148 đối tượng, tăng gần 90% so với cùng kỳ năm 2020. 

Không chỉ những mặt hàng buôn lậu “truyền thống”, lợi dụng tình hình dịch COVID-19, các mặt hàng liên quan đến phòng chống dịch là khẩu trang, thuốc điều trị COVID-19, máy tạo oxy, que test COVID-19, nước sát khuẩn, găng tay y tế đã qua sử dụng... cũng trở thành “mặt hàng nóng” trên mặt trận phòng chống buôn lậu tại nhiều địa phương trên cả nước mà phức tạp nhất là tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh.

Ông Nguyễn Xuân Khương, Cục điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan) cũng cho biết, không chỉ có tình trạng buôn lậu hàng giả, hàng nhái, mà tình trạng gian lận xuất xứ cũng diễn biến phức tạp. Nhiều DN tìm cách hưởng ưu đãi thuế quan với hàng hóa xuất xứ Việt Nam, một số hình thức được các đối tượng sử dụng như nhập khẩu hàng hóa từ nước ngoài vào Việt Nam, sau đó dán nhãn hàng hóa xuất xứ Việt Nam rồi xuất đi nước ngoài. Hoặc hàng hóa được đặt làm sẵn ở nước ngoài và ghi xuất xứ Việt Nam để xuất đi nước khác.

Một hình thức khác là DN đăng ký nhập khẩu linh kiện, nguyên vật liệu để sản xuất trong nước, nhưng thực chất sản phẩm nhập gần như hoàn chỉnh, sau đó xuất khẩu đi nước ngoài và mang xuất xứ Việt Nam.Đặc biệt, nhiều DN lợi dụng loại hình hàng quá cảnh nhập hàng lậu theo đường mòn, lối mở ở biên giới…

Theo nhận định của các cơ quan chức năng, thời gian tới, khi Chính phủ từng bước mở cửa kinh tế và khôi phục sản xuất kinh doanh, những tháng cuối năm, đặc biệt khi Tết Nguyên đán tới gần, thực trạng buôn lậu sẽ diễn ra phức tạp, nhiều khả năng hàng tồn, hàng kém chất lượng sẽ được đưa vào thị trường…

Doanh nghiệp “đau đầu” vì xác định xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ

Chia sẻ tại Tọa đàm, ông Hứa Quang Vinh – Trưởng ban Thị trường hàng giả, hàng nhái, Công ty cổ phần nhựa Tiền Phong cũng cho biết, các đối tượng sản xuất, kinh doanh hàng giả hiện nay rất tinh vi, nắm bắt công nghệ cũng rất nhanh, “Khi DN thay đổi công nghệ họ dễ dàng sao chép chỉ trong 1 thời gian ngắn!”- Ông Vinh nói

Theo DN này, thực tế, các hình thức vi phạm thường diễn ra theo phương thức sản xuất trực tiếp trong nội địa hoặc được đặt hàng từ bên kia biên giới chuyển về qua đường tiểu ngạch, trong đó, hàng giả trong nội địa chất lượng kém, dễ dàng phát hiện, còn sản phẩm được đặt hàng sản xuất chuyển về dù chất lượng vẫn kém nhưng từ kiểu dáng, mẫu mã được sao chép tinh vi, gây khó cho công tác đấu tranh và phòng chống.

Cũng theo đại diện DN, hiện nay quy định của luật và chế tài xử lý hàng giả còn chưa đủ mạnh, chưa đảm bảo tính răn đe để các đối tượng kinh doanh hàng giả cảm thấy rủi ro. Cùng với đó, một bộ phận lực lượng chức năng còn chưa nghiêm túc trong thực thi nhiệm vụ, có dấu hiệu bảo kê, bao che cho sai phạm dẫn tới các vi phạm vẫn tồn tại, diễn biến phức tạp gây thiệt hại cho DN.   

Đặc biệt, theo  Trưởng ban Thị trường hàng giả, hàng nhái, Công ty cổ phần nhựa Tiền Phong, hiện DN đang rất vướng trong xác định xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

“Ví dụ sản phẩm có thương hiệu là nhựa Tiền Phong, nhưng đối tượng chỉ cần thêm 1 chữ nào đó trước chữ nhựa Tiền Phong hoặc phía sau thì lại không còn là hàng giả nữa, mà lại quy ra là xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Trong khi đó, để xác định được xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ thì rất nhiêu khê nhiều thủ tục, DN muốn theo được các vụ kiện rất tốn kém công sức thời gian và tiền của…”- Ông Vinh phản ánh đồng thời để nghị nên xây dựng văn bản với các chế tài đủ mạnh hoặc quy định cụ thể để xác định được việc xâm phạm quyền như thế nào.

Cơ quan chức năng cũng khó

Theo đại diện Cục Quản lý thị trường (QLTT) Lào Cai, thời gian qua, nhiều đối tượng đã trà trộn hàng hóa buôn lậu vào hàng hóa khác và kê khai sai nhãn hàng, cũng như số lượng, lợi dụng luồng hàng xanh đỏ để trà trộn vào Viêt Nam. Các đối tượng vi phạm cũng lợi dụng thương mại điện tử buôn lậu hàng giả, gian lận nguồn gốc xuất xứ. “Có những vụ việc qua thương mại điện tử, chúng tôi lần theo thì hàng hóa lại được các đối tượng tập kết ở cách đường biên giới 1 km nên rất khó khăn trong xử lý…” đại diện Cục QLTT Lào Cai chia sẻ.

Chia sẻ về nguyên nhân của tình trạng gian lận thương mại, hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ tại sao vẫn tồn tại và rất khó kiểm soát, rất khó đấu tranh triệt để ông Vũ Xuân Bính - Trưởng phòng Nghiệp vụ 2, Tổng cục QLTT cho rằng luật pháp dù có hoàn thiện đến đâu thì các đối tượng vi phạm luôn luôn tìm cách để lách, tìm ra sơ hở để trốn tránh kiểm tra.

“Đơn cử như trong xử lý vấn đề hàng giả, trị giá hàng hóa từ 30 triệu trở lên thì sẽ bị truy tố còn dưới 30 triệu thì xử lý hành chính. Quy định này khiến các đối tượng vi phạm lợi dụng kẽ hở để chia nhỏ hàng hóa vi phạm nhằm trốn tránh xử lý hình sự, và vì lợi nhuận cao nên các đối tượng thậm chí chấp nhận xử lý hành chính và vẫn tái phạm”- ông Bính chia sẻ.

Theo Thượng tá Nguyễn Trọng Hiền – Trưởng Phòng Cảnh sát Kinh tế (Công an TP. Hải Phòng)  một trong những nguyên nhân chính dẫn đến vấn nạn hàng giả, hàng nhái trên thị trường truyền thống cũng như các sàn giao dịch thương mại điện tử như hiện nay là do siêu lợi nhuận mà chúng mang lại.

Những hàng hoá bị làm giả, làm nhái thường là những sản phẩm có thương hiệu của các hãng nổi tiếng trong nước và thế giới, có giá thành cao. Khi làm giả, làm nhái, lợi nhuận sẽ tăng lên gấp nhiều lần so với giá trị thực tế sản phẩm. Vì cái lợi cá nhân, trước mắt, các đối tượng xấu lợi dụng kẽ hở của cơ chế, chính sách, chế tài xử lý để thực hiện hành vi phạm tội.

Thượng tá Hiền cũng cho rằng, để hàng giả, hàng nhái có “đất sống” và có chiều hướng gia tăng, điều không thể không nói đến là sự “tiếp tay” của người tiêu dùng. “Chính sự thiếu hiểu biết về các mặt hàng muốn mua, không phân biệt được đâu là hàng giả - hàng thật, cộng thêm tâm lý sính hàng ngoại, hám hàng rẻ của người tiêu dùng mà các đối tượng xấu có cơ hội lợi dụng để “tuồn” hàng giả, hàng nhái vào thị trường. Đã vậy, khi phát hiện ra bản thân bị lừa, mua phải hàng giả, kém chất lượng, vì tâm lý ngại va chạm nên người tiêu dùng nhiều lúc “tặc lưỡi” bỏ qua…”- Thượng tá Hiền phân tích.

Còn theo ông Lê Thanh Hải - Chánh Văn phòng Thường trực Ban chỉ đạo 389 quốc gia, một trong những nguyên nhân khiến tình trạng buôn lậu, gian lận vẫn phức tạp, là do có tình trạng thiếu kiểm tra giám sát, để cán bộ, chiến sĩ, tiếp tay cho buôn lậu. Đặc biệt qua xử lý nhiều vụ việc, các lực lượng chức năng đã phát hiện một số cán bộ, công chức, sĩ quan có dấu hiệu tiêu cực, tiếp tay cho các đối tượng buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả…