TCVN 14468:2025 – đo lường kinh tế tuần hoàn cho sản phẩm

Kinh tế tuần hoàn cho sản phẩm được hiểu là mô hình sản xuất và tiêu dùng khép kín, trong đó các nguồn lực được khai thác hiệu quả nhất để kéo dài vòng đời sản phẩm, giảm thiểu chất thải và tận dụng tối đa khả năng tái sử dụng, tái chế thay cho mô hình tuyến tính “lấy – làm – thải” truyền thống.

Ở cấp độ sản phẩm, kinh tế tuần hoàn thể hiện qua việc lựa chọn nguyên liệu tái chế hoặc tái tạo, giảm bao bì không cần thiết, thiết kế dễ tháo lắp để sửa chữa và tái chế, cũng như quản lý chất thải phát sinh trong suốt vòng đời. Cách tiếp cận này không chỉ mang ý nghĩa bảo vệ môi trường mà còn giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí, nâng cao giá trị thương hiệu và đáp ứng xu hướng tiêu dùng bền vững của thị trường. Việc triển khai mô hình này đóng vai trò then chốt trong giảm phát thải khí nhà kính, hạn chế ô nhiễm, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, đồng thời tạo cơ hội tiếp cận nguồn vốn đầu tư xanh và mở rộng thị trường xuất khẩu.

Trước đây, tại Việt Nam cũng có nhiều nghiên cứu và chính sách liên quan đến kinh tế tuần hoàn như các tiêu chuẩn quản lý chất thải, phát triển xanh, chỉ tiêu phát triển bền vững nhưng thiếu chuẩn cụ thể để đo lường vòng đời sản phẩm và cách tổ chức báo cáo mức độ tuần hoàn.

Trong bối cảnh đó, Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 14468:2025 về tính bền vững để đo lường và báo cáo các khía cạnh kinh tế tuần hoàn của sản phẩm ra đời như một công cụ quan trọng. Tiêu chuẩn này cung cấp bộ chỉ số và phương pháp thống nhất để doanh nghiệp đánh giá mức độ “tuần hoàn” của sản phẩm, địa điểm và tổ chức.

Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 14468:2025 ra đời được kỳ vọng sẽ trở thành công cụ hữu hiệu giúp Việt Nam phát triển bền vững. Ảnh minh họa

Khi áp dụng, doanh nghiệp có được khung minh bạch để chứng minh với khách hàng, cơ quan quản lý và đối tác quốc tế rằng sản phẩm thực sự thân thiện môi trường thay vì “tô xanh” hình ảnh. Đồng thời, TCVN 14468:2025 cũng là công cụ quản trị giúp doanh nghiệp tự đánh giá, cải thiện quy trình sản xuất, giảm lãng phí nguyên liệu và năng lượng. Việc tuân thủ tiêu chuẩn này còn mang lại lợi thế cạnh tranh, đặc biệt khi nhiều thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản đang yêu cầu các sản phẩm xuất khẩu phải có chứng nhận về kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải carbon. Bên cạnh đó, doanh nghiệp còn có cơ hội hưởng các ưu đãi chính sách trong nước, như được ưu tiên trong mua sắm công hoặc tiếp cận quỹ phát triển bền vững.

Tiêu chuẩn này áp dụng cho cả sản phẩm cụ thể (khi sản xuất và thiết kế), cho địa điểm thực hiện (nhà máy, xưởng, cơ sở sản xuất) và tổ chức (doanh nghiệp, tổ chức cung cấp sản phẩm, dịch vụ). Theo quy định, các chủ thể phải thiết lập các chỉ số đo lường như tỷ lệ tái sử dụng, tái chế sản phẩm; năng lượng sử dụng; lượng chất thải phát sinh; hiệu suất sử dụng nguyên liệu; khả năng phục hồi hoặc tái chế cuối vòng đời; nguồn năng lượng tái tạo nếu có; và các báo cáo định kỳ để chứng minh tiến trình thực hiện. Các tổ chức cũng được khuyến khích áp dụng các chỉ báo quốc tế tương đương để đảm bảo so sánh được với các đối tác quốc tế.

Địa điểm áp dụng TCVN 14468:2025 bắt đầu từ các doanh nghiệp lớn, các cơ sở sản xuất có quy trình công nghiệp, đặc biệt trong các khu công nghiệp, khu chế xuất; các ngành dễ gây ảnh hưởng môi trường hoặc sử dụng nhiều tài nguyên như sản phẩm nhựa/bao bì, điện tử, may mặc, hóa chất… Doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng nằm trong nhóm đối tượng khuyến khích áp dụng, nhưng cần hỗ trợ kỹ thuật từ cơ quan quản lý và đơn vị tư vấn. Cơ quan quản lý tiêu chuẩn và thị trường sẽ phối hợp để giám sát việc thực thi, kiểm tra tình trạng báo cáo và chứng nhận phù hợp tiêu chuẩn.

Việc ban hành tiêu chuẩn này diễn ra trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh chính sách phát triển kinh tế tuần hoàn như một phần không thể thiếu của chiến lược phát triển bền vững. Chính phủ và Bộ KH&CN từng nhiều lần nhấn mạnh về mục tiêu giảm phát thải, tăng sử dụng vật liệu tái chế, cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng và tài nguyên.

Tuy nhiên, việc triển khai tiêu chuẩn này cũng đối mặt với một số thách thức. Đầu tiên là năng lực đo lường và báo cáo trong các doanh nghiệp, đặc biệt quy mô nhỏ và vừa, chưa đủ nguồn lực chuyên môn để xây dựng hệ thống dữ liệu, theo dõi chỉ số về vòng đời sản phẩm hay tái chế. Thứ hai là chi phí ban đầu cho việc đo đạc, kiểm định, chứng nhận, giao dịch sản phẩm thân thiện với chuẩn tuần hoàn thường cao hơn chi phí sản xuất truyền thống, làm doanh nghiệp e ngại. Thứ ba là nhận thức thị trường, người tiêu dùng và đối tác chưa phổ biến kiến thức về các thuật ngữ như vòng đời sản phẩm, mức độ tuần hoàn, chứng nhận tiêu chuẩn, dẫn tới việc thông tin đôi khi chưa rõ và dễ bị hiểu nhầm.

Với sự ra đời của TCVN 14468:2025, Việt Nam chính thức có tiêu chuẩn quốc gia hướng tới đo lường và báo cáo kinh tế tuần hoàn cho sản phẩm, địa điểm thực hiện và tổ chức. Tiêu chuẩn này được kỳ vọng sẽ trở thành công cụ hữu hiệu giúp Việt Nam tiến sâu hơn vào phát triển bền vững, hướng tới giảm thiểu chất thải, tăng vòng đời sản phẩm, sử dụng tài nguyên tiết kiệm và thúc đẩy sự minh bạch trong chuỗi giá trị; nếu doanh nghiệp, tổ chức thực thi nghiêm túc, phần nào sẽ giúp Việt Nam đạt các mục tiêu phát triển bền vững và cam kết quốc tế về môi trường.

​