Phận người buồn tủi trên đỉnh ‘đèo tử thần’

Bản già

Không ít người gọi đèo Đá Trắng là đèo tử thần. Cũng phải, bởi ngay dưới
chân đèo ấy là những bản làng nghiện ngập với số người mắc căn bệnh thế kỷ lúc
nào cũng vài chục. 

Còn ở đỉnh đèo, một thuở người ta đồn có bãi vàng lộ thiên
nên không biết đã có bao nhiêu cuộc thanh trừng đẫm máu. Chưa kể dọc đường ngược
đèo, thỉnh thoảng lại bắt gặp những ngôi miếu hoang của khách qua đường xấu số.

Dư chấn ấy cộng với mây mù khiến bất cứ ai leo đèo cũng phải
hứng cảm giác gai gai chạy dọc sống lưng. Nhưng lẩn khuất giữa mây mù
dày như mưa ấy vẫn tồn tại một cuộc sống.

Lạ hơn nữa, đấy lại là cuộc sống của những người tuổi già
sức yếu. Trên đỉnh đèo, chếch về phía bên Mai Châu có hẳn một bản toàn
người già cả sống với nhau.

Gọi là bản nhưng cuộc sống của 7 hộ dân, hộ nào cũng chỉ hai ông bà già trú ngụ,
không hề có một ranh giới cụ thể nào. Bản chẳng có tên nên tất nhiên trưởng bản
cũng không nốt. Họ là công dân của thị trấn Mai Châu vì nhiều lý do phải bỏ nhà
lên đây sống.

Thung lũng nằm ngay giữa đỉnh đèo ấy ai đó đã đặt cho cái tên
là Thung Củm để phân biệt hoặc gọi người mỗi khi có việc cần vào. Không điện,
không nước, không hộ khẩu, đường đi vào là những lỗi mòn chỉ đủ đặt bàn chân nên
các cụ già ở bản góp này gọi chệch thành Thung… khổ.

Ở đỉnh Đá Trắng này lấy gì để sống? Đúng là ngày mới lên thì
chẳng có thứ gì để sống thật. Nhưng rồi những đôi chân già nua, những đôi tay
mang đủ thứ bệnh vẫn phải lần mò lật từng viên đá, tìm từng hốc đất để
trỉa ngô, gieo lúa…

Những vụ mùa trầy trật như thế vẫn có thể giúp họ bám
trụ nơi đỉnh trời này. Ông Nhập bảo rằng làm nông dân ở một nơi như thế này cũng
có cái sướng. Đất rừng rộng mênh mông chẳng cần tranh chấp với ai.

Muốn nhiều hay ít thì tùy thuộc vào việc mình có lật được nhiều đá không mà
thôi. Làm bao nhiêu thì làm chẳng phải thuế má gì.

Chỉ vỏn vẹn có 7 hộ dân nên ông Nhập có thể đọc tên từng nhà. Hộ trẻ nhất ở
Thung Củm là gia đình ông Việt cũng đã ngoài 50. Nghe ông Nhập nói ‘đây là gia
đình khá giả nhất bản’, tôi vạch lau lách tìm vào.

Nhưng đến nơi rồi lại thấy giá đừng vào, có khi lại có cách
nhìn sáng sủa hơn. “Hộ khá” Lò Văn Việt cũng chỉ vỏn vẹn hai vợ chồng. Ông bảo
rằng mấy nhà khác trong bản “phong” cho khá bởi vì nhà trồng được vài cây cam
cảnh và ở cạnh một cây sung già mà mấy lần các đầu nậu cây cảnh vào gạ nhưng
không bán.

“Phải bỏ xứ lên đây sống thì có nhà nào khá được. Kiếm đủ
cái ăn còn khó khăn nữa là. Ở bản này, nhà nào mà một năm chả thiếu ăn vài tháng
vì họ lên đây đều vì bước đường cùng cả” – ông Việt tiết lộ.

Hóa ra không ít gia đình ở Thung Củm xưa cũng có nhà cửa đàng hoàng, ruộng nương
đầy đủ dưới Mai Châu nhưng nhà thì đông con nên hết đất, nhà thì con cái nghiện
ngập đem đồ đạc trong nhà bán hết nên họ chỉ còn nước bán nhà lên đây sống. 

Cách
nhà ông Việt một dãy đá tai mèo lổm ngổm là nhà của ông bà Hoan. Nói thêm tội
chứ lều chẳng ra lều, dường như căn lều ấy chỉ có nhiệm vụ duy nhất là làm chỗ
cho đôi vợ chồng già chui ra chui vào.

Bà cụ lại đau ốm thường xuyên nên tiền thuốc men không kham
đủ. Giá như ở nơi khác chắc còn đỡ vì ít ra còn cái sổ khám bệnh của người
nghèo. Đằng này, sống ở nơi “đất của trời” này hộ khẩu chẳng có nên cách tốt
nhất là ai bày cho bài thuốc từ lá cây rừng nào thì dùng thứ ấy. 

Khổ nỗi không
đi khám bao giờ nên bà cũng chẳng biết mình bị bệnh gì. Ông Hoan mắt sáng mắt
tối mà ngày ngày vẫn phải vào rừng đốn củi vác xuống chân đèo đổi gạo.

Chợ già

Từ đỉnh đèo Đá Trắng thoải về phía huyện Tân Lạc là một khu chợ rau, ngô, măng
rừng… Gọi là chợ nhưng thực chất chỉ gom vài người bán nông sản lặt vặt với
nhau. Ba bốn túp lều tranh bị gió quật chỉ còn trơ khung gỗ nhưng vẫn có nhiệm
vụ bảo vệ cho những con người đang ngồi co ro đợi chờ khách qua đường.

Những túp lều rách nát còn có thêm một nhiệm vụ là
“hoa tiêu” để cánh lái xe thấy mấy bà già đang ngồi co ro vì rét. Ngay sát sau
lưng họ là vách đá cheo leo trắng bệch. Không ai nghĩ ở một nơi như thế này lại là chợ
của những bà già ở độ tuổi răng chiếc còn chiếc mất.

Hàng của họ là mấy bắp ngô, bó rau cải mèo, măng rừng, cơm
lam… Những thứ không phải buôn mà kiếm từ nhà hoặc rừng mang ra bán. Đông nhất
vẫn là mấy bà ở bản Tằm, xã Phú Cường, huyện Tân Lạc nằm ngay dưới chân đèo.

Trời rét như cắt, sương mù. Đứng chỉ cách vài bước đã khó thấy mặt
nhau. Gần chục người phụ nữ già
nua ngồi bệt cả ra vì vắng khách. Thỉnh thoảng có chiếc xe chạy qua, họ xé mây mù
lao ra vẫy nhưng rồi lại quay vào thất thểu, vì chỉ nhận được những ánh mắt lạ
lùng của khách đi đường.

Bà Xuyến, một phụ nữ người Mường đã ngoài 70 tuổi, sau một
lần chạy ra như thế lại úp đôi tay gân guốc vào bếp than vậy mà người vẫn run
cầm cập. Áo không đủ ấm, bà quấn quanh người thêm những lớp vải nilon.

Nhà bà ở
bản Tằm. Đứng từ đỉnh đèo nhìn xuống có thể thấy nóc nhà lấp ló. Nhưng nếu đi bộ
từ đỉnh đèo về ít nhất cũng phải nửa buổi. Vậy nhưng ngày nào bà cũng đi cùng
mấy người trong bản đi bộ gùi ngô lên đây để bán.

“Cũng muốn ở nhà lắm chứ. Nhưng ruộng nương làm chẳng đủ
ăn. Con cái đông mà đứa nào cũng chỉ lo được cho gia đình nó là may lắm. Già thế
này chứ già nữa cũng phải kiếm tiền mà nuôi thân chứ biết làm sao” – giọng
vừa rét vừa tủi bà Xuyến bùi ngùi.

Mấy hôm đầu gùi ngô lên đây bán xong trở về chân bà đi không
nổi. Nhưng thấy ngô đem lên đỉnh đèo bán cao hơn tại nhà một hai giá nên đôi
chân già lại lê lết.

Người này rỉ tai người kia, dần dần thành chợ lúc nào không
hay. Chợ của người có số phận như lời bà Xuyến: Đói thì đầu gối phải bò. Người
già ở bản Tằm cứ sáng ra gùi ngô lên bán được chừng nào thì bán không thì gùi
về. Mùa hết ngô họ quay sang đổi hàng bằng măng rừng, cải mèo…

Chẳng hiểu vì sao mấy thứ nông sản bà con “ngán lên tận cổ”
mấy năm nay cũng có người mua. Nghề bán ở đỉnh đèo này cũng tàm tạm so với làm
nương hay vào rừng.

Họ lầm lũi đi về, bất chấp cả tuổi già chưa biết sẽ kéo đôi
chân ngã quỵ lúc nào. Tất cả chỉ vì một mục đích: miếng cơm.

Linh Chi – H. Anh
 

Nguồn: vietnamnet.net