Nhức nhối vấn nạn sách giả, sách lậu 

Hiện nay, nạn sách giả, sách lậu ngày càng lộng hành và biến tướng. Không chỉ được bán tràn lan ở vỉa hè hay len lỏi vào nhà sách, những loại sách này còn "đổ bộ" lên sàn thương mại điện tử, mạng xã hội. Thực trạng này vừa gây ảnh hưởng đến quyền lợi của bạn đọc, vừa gây tổn hại cho các đơn vị làm sách, các nhà xuất bản, tác giả…

Ngoài ra, sách giả, sách lậu không chỉ gây ức chế cho độc giả bởi chất lượng in, giấy kém mà còn làm thui chột đi sự sáng tạo của người viết sách, làm sách. Nghiêm trọng hơn là bào mòn văn hóa đọc.  

Sách lậu không chỉ được tiêu thụ tại các nhà sách mà còn được mua bán rộng rãi, công khai trên các trang thương mại điện tử với số lượng người mua rất cao.Theo thống kê của nhà xuất bản Giáo Dục Việt Nam thì kể từ năm 2010 đến nay, có ít nhất 500.000 bản sách và gần 8 tấn bán thành phẩm sách giáo dục bị in lậu tại rất nhiều tỉnh, thành trong cả nước.

Nhận định về vấn đề sách giả, sách lậu Giám đốc Công ty TNHH Văn hóa sáng tạo Trí Việt (First News) ông Nguyễn Văn Phước từng chia sẻ việc buôn bán sách giả trên mạng đang cực kỳ khó kiểm soát. Các đối tượng đăng ảnh sách thật, quảng cáo hấp dẫn, giảm giá 50-70% để thu hút độc giả sau đó ship đến những cuốn sách đầy lỗi chính tả, in ấn kém chất lượng.

Theo thống kê của Công ty First News – Trí Việt, hiện có hơn 40 trang fanpage đang rao bán công khai sách giả trên mạng xã hội. Trong đó, công ty đã bị các ‘trùm lậu’ làm giả tới hơn 280 đầu sách, ngoài ra còn có hàng trăm đầu sách của các Nhà xuất bản (NXB) khác.

Với sự bùng nổ của thương mại điện tử, sách được bán trực tuyến nhiều so với bán trực tiếp tại các nhà sách hay trung tâm thương mại. Tất nhiên, hình ảnh sản phẩm được rao bán trên mạng xã hội được chụp từ sản phẩm “thật”. Nhưng “thật” hay “giả” thì chỉ đến khi nhận hàng, người tiêu dùng mới biết được.

Ngoài việc gây thiệt hại kinh tế cho các nhà xuất bản, làm thất thu cho ngân sách nhà nước…, hành vi in và phát hành sách lậu còn “tàn phá” thị trường kinh doanh xuất bản phẩm lành mạnh, đồng thời góp phần phát tán những cuốn sách có tư tưởng chính trị sai lệch, nội dung văn hóa không lành mạnh. Mặc dù vậy, không phải ai cũng có thể phân biệt đâu là sách giả và sách thật cũng như không thể nhìn rõ được những thiệt hại mà sách giả gây ra.

Chị Nguyễn Quỳnh Chi ( Cầu Giấy, Hà Nội) cho biết: "Tôi là một người tiêu dùng mặc dù rất yêu sách nhưng tôi không thể nhận ra được dấu hiệu để phân biệt sách thật sách giả. Tôi thường hay đặt mua trên mạng vì giá thành rẻ hơn".

Hiện nay, không ít người vẫn quan niệm rằng, sách lậu, sách giả chỉ gây thiệt hại kinh tế đối với các nhà làm sách chân chính và tác giả cuốn sách, chứ không gây tổn hại đến độc giả. Thậm chí một bộ phận người đọc còn cho rằng mình có lợi vì mua được sách giá rẻ.

Tuy nhiên, chính tâm lý ham rẻ đã dần tạo ra thói quen mà coi thường chất xám, coi thường công sức của người viết sách và làm ra sách. Chưa kể, những lỗi sai về nội dung, chính tả sẽ phần nào làm sai lệch về nhận thức.

Chế tài xử lý chưa đủ răn đe?

Việc in ấn, phát hành sách giả, sách lậu tràn lan như hiện nay sẽ gây ảnh hưởng đến lợi ích, uy tín và kinh tế của các NXB, đơn vị làm sách. Ngoài ra, điều này còn làm biến dạng thị trường, khiến cho những người làm sách, viết sách mất đi động lực, đe dọa sự phát triển ổn định, lành mạnh của ngành xuất bản.

Sách giả, sách lậu kém chất lượng len lỏi khắp nơi sẽ gây ức chế cho bạn đọc khi mua trúng sách giả, sách lậu. Đáng nói, việc mua nhầm sách giả sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến trải nghiệm đọc, vì những sách giả thông thường được in trên các loại giấy mỏng, gây nên tình trạng nhòe chữ, lem, mờ. Hơn nữa, nội dung cũng không được biên tập chỉn chu, gây nên tình trạng lỗi font, chữ in không đều, sai chính tả, thiếu hoặc thừa chữ làm ức chế cho người đọc.

Việc xử lý vi phạm về sản xuất, in ấn, tiêu thụ sách giả đã được quy định trong Luật Bản quyền, Luật Xuất bản Việt Nam, Công ước Berne, Luật Hình sự. Tuy nhiên, các chế tài xử lý vẫn chưa đủ sức răn đe, đa số vẫn là phạt vi phạm hành chính.

Nguyên nhân khiến tình trạng in lậu, làm giả sách giáo khoa chưa bị đẩy lùi, đó là do các chế tài và mức phạt đối với hành vi này chưa thực sự đủ răn đe trong khi lợi nhuận mà các cơ sở in sách lậu thu được là rất lớn. Để ngăn chặn tình trạng này, cơ quan chức năng cần nghiên cứu, xây dựng chế tài đủ mạnh để xử lý nghiêm các đối tượng in lậu, làm giả các ấn phẩm giáo dục. Đồng thời, các cơ quan chức năng xử lý kiên quyết những trường hợp vi phạm pháp luật về hoạt động in sách giáo khoa để sớm lập lại trật tự trong lĩnh vực in ấn các loại sách giáo khoa, phục vụ hiệu quả cho hoạt động giáo dục - đào tạo.

Theo đó, việc in ấn, bán sách giả, sách lậu là hành vi vi phạm Luật Xuất bản, Luật Sở hữu trí tuệ, còn làm thất thu ngân sách Nhà nước. Bên cạnh đó, với chất lượng sách kém, nhiều sai sót còn khiến độc giả chán nản, ảnh hưởng đến tâm lý, văn hóa đọc. Vì vậy, độc giả cần có sự cân nhắc, lựa chọn kỹ hơn trước khi mua hoặc đặt hàng trên mạng để tránh mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng. Việc tiêu dùng thông minh, trong đó có mua sách tại các nhà sách, đơn vị làm xuất bản uy tín cũng là cách để ngành xuất bản trong nước có cơ hội phát triển.