Nghề lạ ở Việt Nam: Cây rau dại mọc ở bờ mương, dân đem về trồng 15 ngày thu hoạch một lần, thành đặc sản nổi tiếng

Rau liệt, còn được gọi phổ biến là cải xà lách xoong, có tên khoa học Nasturtium officinale hoặc Nasturtium microphyllum. Đây là một loài thực vật thủy sinh, sống lâu năm, sinh trưởng rất nhanh, có nguồn gốc từ khu vực châu Âu đến Trung Á. Thuộc họ Cải (Brassicaceae), rau liệt mang đặc trưng vị hăng và hơi cay nồng – nét riêng biệt khiến nó trở thành loại rau được nhiều người ưa chuộng.

Ở Việt Nam, đặc biệt tại Quảng Trị, rau liệt thường chỉ bám nhẹ vào những khe đá, hút chất dinh dưỡng chủ yếu từ nguồn nước suối trong lành, mát mẻ. Loài cây này tuyệt đối “khó tính” khi không sống được ở môi trường bùn đất hay nguồn nước ô nhiễm, vì vậy người dân còn gọi rau liệt là loại rau “sạch nhất” trong các loại rau.

Tại xã Cồn Tiên (Quảng Trị), rau liệt là loại rau rất nổi tiếng và được xem đặc sản của vùng đất nắng gió này. Theo như người dân tại đây kể lại, rau liệt mọc hoang rất nhiều ở các  giếng cổ của người dân tộc Chăm Pa. Giếng cổ được xây dựng ven các quả đồi lớn nhỏ trong hệ đồi bazan Cồn Tiên, với đặc điểm nổi bật là xây dựng theo phương thức xếp, kè đá, dùng để cung cấp nước cho sinh hoạt và hoạt động nông nghiệp. Chính vì vậy mà nơi đây trở thành môi trường hoàn hảo để rau liệt sinh sôi và phát triển.

Nhờ trồng rau liệt mà đời sống các hộ dân ở Cồn Tiên trở nên khấm khá. Trồng rau cực kỳ dễ dàng và không tốn quá nhiều công sức, tiền bạc. Chỉ cần lấy gốc cây rau liệt đặt xuống ruộng sỏi đá có làn nước chảy trong veo rồi lấy hòn đá bằng năm tay đè lên. Sáng hôm sau ra thăm ruộng đã thấy cây rau ra rễ trắng tinh khôi.

Gia đình bà Liễu (ở thôn Hảo Sơn) từ nhiều năm nay gắn bó với nghề trồng rau liệt. Trên diện tích hơn một sào (khoảng 500m²), năm nào được mùa bà Liễu thu về hơn 40 triệu đồng; ngay cả những năm thời tiết không thuận lợi, năng suất giảm, gia đình bà vẫn có thể bán được trên 30 triệu đồng. Với một hộ nông dân ở miền quê, con số ấy đã là nguồn thu nhập khá ổn định và bền vững.

Theo bà Liễu, người dân nơi đây bắt đầu thu hoạch rau từ khoảng tháng 9 âm lịch, vụ mùa kéo dài đến tháng 3 năm sau. Đây là khoảng thời gian thời tiết mát mẻ, trong lành, dòng nước khe suối trong veo chảy qua những ruộng bậc thang đá cổ tạo điều kiện lý tưởng cho cây rau phát triển xanh tốt. Loại rau này rất “khó tính” khi chỉ ưa nguồn nước sạch, mát; càng về mùa đông lạnh, rau càng mọc nhanh và cho lá dày, giòn, xanh mướt.

 

“Trồng rau liệt không quá phức tạp, chỉ cần giữ cho nguồn nước luôn trong và đủ mát, còn lại cây sẽ tự nhiên vươn mình. Quan trọng nhất là phải có đầu ra ổn định. Nếu bán được giá thì hiệu quả kinh tế cao gấp nhiều lần so với những cây trồng khác", bà Liễu chia sẻ.

Cũng nhờ loại rau truyền thống này mà nhiều năm qua, gia đình bà Liễu không chỉ đảm bảo cuộc sống, mà còn góp phần giữ gìn nghề trồng rau liệt gắn với hệ thống giếng cổ Gio An – di sản văn hóa độc đáo của vùng đất lửa Quảng Trị. Mỗi vụ rau, khách hàng từ khắp nơi tìm về đặt mua. 

 

Cũng tại thôn Hảo Sơn, chị Loan cho biết có năm gia đình chị thu về 100 triệu đồng từ hơn 4 sào rau liệt. Năm nào rau liệt đang được giá, bán ra thị trường với mức khoảng 4.000 – 5.000 đồng/bó (mỗi bó nặng chừng 400g). Trung bình mỗi ngày, gia đình chị Loan thu hoạch khoảng 500 bó rau, bán cho thương lái trong và ngoài huyện. Tính toán sơ bộ, mỗi sào rau liệt mang lại khoảng 10 triệu đồng cho một lần thu hoạch.

Điều đặc biệt của cây rau liệt là khả năng tái sinh nhanh chóng. Khi thu hoạch, người trồng chỉ việc dùng dao cắt ngang, chừa lại phần thân cao hơn mặt nước khoảng 20cm. Ngay lập tức, cây đâm chồi non, chỉ sau 10 – 12 ngày, nếu thời tiết thuận lợi, ruộng rau lại phủ kín màu xanh và cho thu hoạch tiếp. Nhờ vậy, trong suốt mùa rau kéo dài từ 5 đến 6 tháng, mỗi ruộng rau có thể thu hoạch nhiều lần liên tiếp, tạo nên nguồn thu nhập dồi dào và bền vững.

Nhờ “vựa rau liệt” này mà gia đình chị ngày một khấm khá. Chị có điều kiện nuôi nấng 3 người con ăn học, dựng vợ gả chồng, đầu tư nuôi thêm bò, trồng lúa để đa dạng nguồn thu nhập. Ngôi nhà khang trang vừa xây xong cũng chính là thành quả từ nhiều mùa rau liệt. Chị Loan xúc động chia sẻ: “Xây được cái nhà mới, tui vui lắm. Tất cả là nhờ cái cây rau liệt hết đó chú”.