MFCA là phương pháp kế toán chi phí theo dòng vật liệu, nhằm bóc tách chi phí theo hướng phân biệt rõ giữa “sản phẩm hữu ích” mà khách hàng trả tiền và phần “phi sản phẩm” tức tổn thất, phế phẩm, hao hụt và tiêu hao hệ thống để từ đó doanh nghiệp có thể thấy được những điểm gây lãng phí có giá trị tiền tệ cụ thể, từ đó ra quyết định cải tiến có trọng số kinh tế rõ ràng.

Ở Việt Nam, công cụ MFCA phù hợp với doanh nghiệp sản xuất - từ thực phẩm, nhựa đến thiết bị - bởi tính trực quan và khả năng liên kết quản trị chi phí với quản trị môi trường. MFCA cũng đã được quốc tế hóa thông qua tiêu chuẩn hóa (ISO 14051), nên khi doanh nghiệp địa phương hiểu và áp dụng đúng, công cụ này vừa giúp giảm chi phí vừa nâng cao tính bền vững trong sản xuất.  Tuy nhiên, thực tế triển khai ở Việt Nam cho thấy doanh nghiệp nhỏ thường gặp rào cản về năng lực nội bộ và hệ thống dữ liệu chưa đủ tốt để phân tích luồng vật liệu một cách chính xác.

Ông Luân chia sẻ: “Việc triển khai chương trình thời gian qua đã cơ bản bám sát mục tiêu, phù hợp với điều kiện phát triển đặc thù của địa phương. Điều quan trọng nhất là các doanh nghiệp đã chủ động hơn trong tiếp cận và áp dụng các công cụ, hệ thống tiên tiến để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm”.

Tính đến nay, đã có 22 doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh được hỗ trợ triển khai các mô hình điểm áp dụng công cụ quản lý như 5S, Kaizen, TPM, MFCA…, vượt kế hoạch ban đầu. Thông qua chương trình, nhiều đơn vị lần đầu tiên làm quen với khái niệm quản trị chất lượng toàn diện, từ đó chuyển biến mạnh mẽ tư duy điều hành và tổ chức sản xuất. 

Chương trình Quốc gia hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm hàng hóa giai đoạn 2021 - 2025 trên địa bàn tỉnh không chỉ giúp cộng đồng doanh nghiệp tại Gia Lai tiếp cận các hệ thống quản lý hiện đại như ISO 9001, ISO 14001, ISO 22000, HACCP, TPM, Kaizen, Lean, Six Sigma…, mà còn áp dụng xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa; thực hành nông nghiệp tốt (VietGAP)… Qua đó, góp phần cải thiện năng lực cạnh tranh, gia tăng giá trị sản phẩm trên thị trường.

Thông tin về những định hướng tương lai, ông Trương Quang Phong - Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Gia Lai khẳng định: Năng suất và chất lượng là chìa khóa phát triển bền vững. Giai đoạn 2026 - 2030, đơn vị sẽ tiếp tục đẩy mạnh truyền thông, đào tạo, hỗ trợ chuyển đổi số, áp dụng hệ thống quản lý tiên tiến, phát triển nhân lực và nâng cao năng lực tổ chức kiểm định tại chỗ. Việc chuẩn hóa sản xuất và nâng cao giá trị sản phẩm là con đường tất yếu để hướng tới một nền sản xuất hiện đại, xanh và bền vững.

Công ty TNHH Nhân Hòa (phường Hoài Nhơn Nam, tỉnh Gia Lai) chuyên sản xuất bánh tráng gạo mè thương hiệu “Dalop”. Doanh nghiệp đã ứng dụng đồng bộ MFCA, 5S, Kaizen và hệ thống ISO 22000 vào sản xuất.

Thông tin với báo chí, ông Phạm Quốc Bảo - Giám đốc Công ty TNHH Nhân Hòa cho biết: “Nhờ sự đồng hành từ chương trình, chúng tôi đã cải thiện chất lượng sản phẩm, định hình lại tư duy quản lý theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại hơn. Đặc biệt, mới đây sản phẩm Bánh tráng gạo mè Dalop loại đặc biệt M4 được Bộ Nông nghiệp và Môi trường công nhận đạt chuẩn OCOP 5 sao”.

Sản phẩm OCOP 5 sao là những sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng cao, mang đậm bản sắc địa phương và có tiềm năng lớn để phát triển ra thị trường quốc tế. Việc được Hội đồng OCOP Trung ương công nhận là minh chứng cho nỗ lực không ngừng nâng cao chất lượng và giá trị thương hiệu của các doanh nghiệp địa phương.

Những thuận lợi và khó khăn của Nhân Hòa khi triển khai MFCA, gắn với đặc thù ngành chế biến thực phẩm nông sản ở Gia Lai:

Thuận lợi

Quy trình sản xuất đơn giản, dòng vật liệu dễ theo dõi: Sản phẩm bánh tráng gạo mè có chuỗi sản xuất ngắn, chủ yếu gồm các công đoạn như ngâm gạo – xay bột – tráng bánh – sấy – cắt – đóng gói. Dòng vật liệu rõ ràng, dễ phân định tỷ lệ tổn thất (như bột dư, bánh hỏng khi tráng, thất thoát mè, tiêu hao nước và điện trong quá trình sấy). Điều này giúp việc áp dụng MFCA thuận lợi hơn nhiều so với các ngành có quy trình phức tạp. Chỉ cần thiết lập hệ thống đo đếm cơ bản, Nhân Hòa đã có thể nhanh chóng nhận diện được điểm lãng phí chính.

Nguyên liệu địa phương sẵn có và có tính mùa vụ: Gia Lai có nguồn gạo địa phương phong phú, ổn định, giúp Nhân Hòa chủ động đầu vào và dễ xây dựng dữ liệu chuẩn cho MFCA. Việc ghi nhận hao hụt theo mùa hoặc theo lô gạo cụ thể sẽ giúp doanh nghiệp đánh giá chất lượng nguyên liệu, chọn nhà cung cấp tối ưu, từ đó giảm chi phí ẩn, tạo lợi ích trực tiếp từ công cụ MFCA.

Thương hiệu “Dalop” hướng đến sản phẩm sạch, bền vững: MFCA không chỉ là công cụ quản trị chi phí mà còn hỗ trợ quản lý môi trường. Khi Nhân Hòa triển khai MFCA, doanh nghiệp minh bạch dòng vật liệu, tỷ lệ sử dụng năng lượng, lượng phế phẩm tái chế… Điều này giúp thương hiệu “Dalop” khẳng định được giá trị “xanh”, “an toàn”, và “hiệu quả”, yếu tố rất được thị trường và người tiêu dùng hiện đại ưa chuộng, đặc biệt là khi hướng tới phân khúc sản phẩm OCOP hay xuất khẩu.

Doanh nghiệp quy mô vừa và nhỏ, linh hoạt trong thay đổi: Với quy mô gọn, cơ cấu quản lý của Nhân Hòa không quá phức tạp. Khi áp dụng MFCA, lãnh đạo đơn vị nhanh chóng ra quyết định thay đổi quy trình, cải tiến thiết bị hoặc tái đào tạo công nhân mà không gặp rào cản lớn như trong các nhà máy công nghiệp nặng. Đây là lợi thế về tốc độ phản ứng với một yếu tố quyết định thành công của mô hình MFCA ở giai đoạn đầu.

Khó khăn

Thiếu dữ liệu định lượng và hệ thống kế toán chi tiết theo vật liệu: Giống nhiều doanh nghiệp nhỏ ở địa phương, Nhân Hòa chủ yếu hạch toán theo chi phí tổng hợp, chưa tách riêng chi phí vật liệu cho từng công đoạn. Khi triển khai MFCA, doanh nghiệp cần đo lường lượng nguyên liệu đầu vào, sản lượng hữu ích, phế phẩm, tiêu hao điện nước… Thiếu dữ liệu đầu vào chuẩn sẽ khiến giai đoạn đầu của MFCA khó phát huy hiệu quả.

Công nhân chưa quen với tư duy “chi phí vật liệu ẩn”: MFCA yêu cầu người lao động hiểu rằng mọi hạt gạo, hạt mè, hay giọt nước bị lãng phí đều là “chi phí thật”. Trong khi đó, tư duy sản xuất truyền thống tại các cơ sở nhỏ thường chú trọng “làm đủ sản lượng” hơn là “làm hiệu quả”. Việc thay đổi nhận thức, đào tạo lại công nhân, kỹ thuật viên để ghi chép, báo cáo số liệu chuẩn xác là một thách thức đáng kể.

Hạn chế về nguồn lực đầu tư thiết bị đo đạc và phần mềm hỗ trợ: Để vận hành MFCA hiệu quả, doanh nghiệp cần một mức đầu tư ban đầu như cân điện tử chính xác hơn, đồng hồ đo điện – nước riêng cho từng công đoạn, phần mềm kế toán có khả năng theo dõi chi phí theo dòng vật liệu. Với doanh nghiệp quy mô vừa như Nhân Hòa, đây là khoản chi phí không nhỏ, đặc biệt trong bối cảnh thị trường tiêu dùng biến động và chi phí nguyên liệu tăng.

Thiếu chuyên gia và tư vấn kỹ thuật tại địa phương: Gia Lai chưa có nhiều đơn vị tư vấn chuyên sâu về MFCA. Nhân Hòa muốn triển khai bài bản có thể phải hợp tác với các trung tâm năng suất hoặc viện nghiên cứu từ TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hà Nội... Điều này làm tăng chi phí tư vấn, kéo dài thời gian triển khai và khiến việc theo dõi, điều chỉnh gặp khó khăn.

Tính mùa vụ của sản xuất gây khó chuẩn hóa dữ liệu: Sản lượng bánh tráng gạo mè phụ thuộc nhiều vào nhu cầu thị trường (đặc biệt mùa Tết và mùa du lịch). Khi công suất dao động lớn, việc so sánh tỷ lệ tổn thất hoặc hiệu quả vật liệu giữa các tháng sẽ bị sai lệch. MFCA yêu cầu dữ liệu ổn định và chu kỳ sản xuất tương đối đều để kết quả phân tích chính xác. Đây là rào cản mang tính đặc thù của ngành thực phẩm truyền thống.

Để khắc phục, doanh nghiệp nên thí điểm MFCA ở một công đoạn cụ thể, chẳng hạn giai đoạn tráng và sấy bánh, nơi dễ xác định tổn thất về nguyên liệu và năng lượng. Khi đã có kết quả đo lường cụ thể (ví dụ giảm 5% tiêu hao bột gạo, 7% điện năng sấy), doanh nghiệp có thể mở rộng áp dụng sang toàn dây chuyền.

MFCA sẽ không chỉ giúp Nhân Hòa tiết kiệm chi phí, mà còn khẳng định “Dalop” là thương hiệu bánh tráng tiên phong trong sản xuất xanh ở Tây Nguyên, kết hợp hài hòa giữa hiệu quả kinh tế và trách nhiệm môi trường. Khi mỗi tấm bánh được sản xuất ra đều chứa đựng tinh thần tiết kiệm và bền vững, đó cũng chính là lúc doanh nghiệp bước sang một giai đoạn phát triển mới, hiện đại, tự chủ và đủ sức vươn ra thị trường rộng lớn hơn.

Với Công ty TNHH Nhân Hòa, hành trình áp dụng MFCA không đơn thuần là bài toán tiết kiệm chi phí, mà là bước chuyển mình từ một cơ sở sản xuất truyền thống sang mô hình doanh nghiệp hiện đại, biết đo đếm, biết nhìn sâu vào bản chất của năng suất và chất lượng. Khi những chiếc bánh tráng được làm ra với ít lãng phí hơn, ít năng lượng hơn nhưng chất lượng cao hơn, đó không chỉ là thành quả của công nghệ, mà còn là minh chứng cho khát vọng đổi mới của doanh nghiệp tại tỉnh Gia Lai.

Hồng Liên - Đặng Chuyên