Khai thác quặng, công nhân Việt Nam phát hiện khối đá quý khổng lồ lập kỷ lục, được coi là bảo vật quốc gia độc nhất

Theo thông tin trên Báo Vietnamnet, vào tháng 4/1997, trong khi tuyển quặng, các công nhân tại mỏ Tân Hương đã phát hiện một khối đá có kích thước vượt trội, nặng tới 2,7kg và có bề ngoài sần sùi như củ súp lơ, với nhiều tạp chất bám xung quanh. Sau quá trình làm sạch và loại bỏ tạp chất, người ta phát hiện một vết nứt trên bề mặt viên ruby. Sau khi tách bỏ phần nứt, viên ruby còn lại nặng 2.160gram, tương đương 10.800 cara.

Kỹ sư Nguyễn Xuân An, lúc đó giữ chức Phó Tổng Giám đốc và trực tiếp phụ trách việc xử lý viên ruby, cho biết trên Bưu điện Việt Nam rằng: Viên ruby ban đầu có vẻ ngoài sần sùi như một củ súp lơ với nhiều tạp chất. Sau khi làm sạch, chúng tôi phát hiện vết nứt trên bề mặt và tách ra được một viên ruby “đực” nặng 290 cara.

Ngay sau khi được phát hiện, viên ruby khổng lồ đã gây chấn động giới khoa học bởi trọng lượng chưa từng có. Viên đá quý này ngay lập tức được Công ty Đá quý và Vàng Yên Bái chuyển đến Tổng Công ty Đá quý và Vàng Việt Nam để bảo quản và nghiên cứu.

Do được xác định là viên ruby lớn nhất Việt Nam, Nhà nước đã quyết định giữ nó làm Bảo vật quốc gia theo văn bản số 5346/VPCP ngày 22/11/1999 của Văn phòng Chính phủ. 

Dù nhiều năm đã trôi qua và những câu chuyện về số phận của viên ruby này dần lắng xuống, nhưng việc định giá chính xác cho bảo vật quốc gia này vẫn còn là một bí ẩn. 

Theo thông tin trên Báo Đời sống và Pháp luật, Kỹ sư Nguyễn Xuân An chia sẻ rằng việc đánh giá giá trị của viên ruby nhỏ rất phức tạp đối với các chuyên gia địa chất Việt Nam. Một nhóm chuyên gia từ Myanmar đã được mời đến để thẩm định. Sau nhiều thảo luận, họ kết luận rằng giá trị tối thiểu của viên ruby nhỏ là 250.000 USD. "Sau buổi đấu giá tại Myanmar năm 1997, viên đá đã được bán cho một nhà buôn với giá 290.000 USD".

Để xác định giá trị của viên ruby lớn - khối đá mẹ của viên ruby nhỏ, Tổng Công ty Đá quý và Vàng Việt Nam (VIGEGO) đã mời nhiều đoàn chuyên gia quốc tế đến thẩm định. Các chuyên gia từ Anh và Myanmar đều nhận định viên đá này là "độc nhất vô nhị" và không thể định giá cụ thể. Trong suốt 3 năm với nhiều cuộc họp của các cơ quan chức năng, vấn đề vẫn chưa được giải quyết do lớp tạp chất bao quanh viên đá khiến việc đánh giá trở nên khó khăn.

Có ý kiến cho rằng việc tách bỏ lớp vỏ tạp chất có thể gây hỏng cấu trúc, làm mất đi vẻ đẹp tự nhiên và giảm giá trị khoa học cũng như kinh tế của viên đá. Tại cuộc họp ngày 22/9/1999, Hội đồng Giám định Bộ Tài chính với sự tham gia của các chuyên gia như kỹ sư Nguyễn Xuân An, GS.TS Phan Trường Thị và ông Dương Bá Dũng đã quyết định không tiếp tục tách phần ngọc bên trong, đồng thời thống nhất coi viên ruby là hiện vật quý hiếm cần được bảo tồn như bảo vật quốc gia.

Về việc định giá, Hội đồng Giám định không đưa ra ước tính cụ thể do thiếu thông tin. Tuy nhiên, theo văn bản ngày 20/9/1999 của Chủ tịch HĐQT VIGEGO Hoàng Thế Ngữ, giá trị của viên đá ước lượng từ 8,35 đến 10,98 triệu USD, một con số đáng kinh ngạc cho một viên ruby.