Dinh thự cổ 10.000m2 của “vua Mèo” nằm ở vị trí đắc địa giữa cao nguyên trắng, xa hoa bậc nhất một thời giờ là di tích cấp quốc gia

Dinh thự Hoàng A Tưởng (còn gọi là dinh thự vua Mèo) ở thị trấn Bắc Hà, Lào Cai bề thế, mang đậm nét cổ kính của kiến trúc châu Âu pha với kiến trúc châu Á. Theo tư liệu, dinh thự họ Hoàng được khởi công vào năm 1914, đến năm 1921 thì hoàn thành.

Đây vốn vừa là nơi ở, vừa là nơi làm việc của cha con Hoàng Yến Tchao, Hoàng A Tưởng (dân tộc Tày) - Thổ ty vùng biên ải thời kỳ trước năm 1945. Người Tày có tục lệ đặt tên ngôi nhà theo tên của người con ở cùng cha mẹ lúc trưởng thành. Bởi vậy, công trình này có tên là dinh thự Hoàng A Tưởng.

Trong suốt thời gian trị vì, được thực dân Pháp nâng đỡ, cha con họ Hoàng đã ra sức bóc lột nhân dân, làm ăn bất chính tiếp tay cho đồn binh Pháp và bọn tay sai. Dựa vào tiềm lực kinh tế, Hoàng Yến TChao đã xây dựng một dinh thự bề thế để thể hiện sự giàu có và uy quyền của mình.

Quá trình chuẩn bị, xây dựng công trình này diễn ra rất công phu. Đầu tiên, Thổ ty Hoàng Yến Tchao mời thầy địa lý giỏi từ Trung Quốc sang để tìm thế đất và vị trí tốt nhất trong vùng. Địa điểm được chọn nằm trên một quả đồi rộng. Dinh thự quay mặt về hướng Đông Nam, tựa lưng vào núi, phía trước có suối.

Không chỉ có vị trí đắc địa, kiến trúc của dinh thự cổ Hoàng A Tưởng cũng khiến du khách không khỏi ngỡ ngàng. “Đó là sự kết hợp nhuần nhuyễn, tinh tế giữa hai lối kiến trúc Á - Âu, thể hiện sự giao thoa văn hóa Đông-Tây rõ nét. Bởi lẽ, công trình do hai kiến trúc sư đến từ hai nền văn hóa khác nhau (Pháp, Trung Quốc) cùng thiết kế và giám sát thi công,” đại diện Trung tâm Thông tin và Xúc tiến Du lịch Lào Cai cho biết.

Tổng diện tích toàn khu nhà lên tới 10.000m2, xung quanh có tường bao trổ nhiều lỗ châu mai, có đường đi trên thành cho lính gác đi tuần. Dinh thự có bố cục hình chữ nhật liên hoàn khép kín với tổng số 36 phòng, phía sau có hệ thống đường hầm thoát hiểm.

Hệ thống cột, mái được đắp nổi nhiều họa tiết dây lá nho, hoa văn nguyệt quế biểu tượng cho sự thịnh vượng, ấm no, hạnh phúc. Mái lợp bằng ngói âm dương. Hệ thống cửa vòm và cầu thang hình cánh cung, tạo ấn tượng về vẻ cách tân, sự bề thế cho công trình. Bên cạnh không gian sinh hoạt cho các thành viên trong gia đình Thổ ty Hoàng Yến Tchao, dinh thự còn có phòng khách, phòng làm việc, phòng ở cho các quan, cố vấn người Pháp để điều hành bộ máy cai trị.

Khu dinh thự vua Mèo là một kết cấu kiến trúc khá đặc biệt so với kiến trúc các dinh thự khác tại Việt Nam thời bấy giờ. Dinh vừa là nơi để ở của cha con Hoàng Yến TChao, Hoàng A Tưởng, song cũng là nơi làm việc và còn có chức năng pháo đài bảo vệ. Toàn bộ dinh có sự đan xen hài hòa, bố cục hình chữ nhật liên hoàn khép kín tổng thể 36 phòng. Dinh thự còn thể hiện được chức năng bảo vệ chủ nhân tòa nhà, với các tường rào bảo vệ, bốn phía tường đều có lỗ châu mai như pháo đài và có lính canh giữ.

Hai bên tả hữu của ngôi nhà là hai dãy nhà ngang có bố cục, kiến trúc giống nhau. Mỗi dãy đều hai tầng và thấp hơn nhà chính, mỗi tầng có 3 gian, sử dụng làm phòng khách, phòng ăn, phòng ngủ của 3 bà vợ của Hoàng Yến Chao, 2 vợ của Hoàng A Tưởng, và cho 2 vị cố vấn người Pháp và Trung Quốc.

Ðến nay, dù đã hơn 100 năm nhưng dinh Hoàng A Tưởng vẫn nổi bật giữa thị trấn Bắc Hà như minh chứng cho một giai đoạn lịch sử của vùng đất này. Cùng với những giá trị độc đáo, ngày 11/6/1999, Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) quyết định công nhận dinh thự cổ Hoàng A Tưởng là di tích cấp quốc gia.