Điều tra xã hội học trước khi thu hồi đất sẽ tránh lãng phí nhà tái định cư?

Trước thực trạng trên, nhiều ý kiến cho rằng, các dự án tái định cư cần điều chỉnh ngay các điểm bất hợp lý, phù hợp với nhu cầu thực tế của người dân.

Tại khu tái định cư Bình Khánh nằm ở trung tâm Thủ Thiêm tại TP Thủ Đức (Q.2 cũ), TP.HCM với diện tích đất rộng 38,4ha và hàng chục block chung cư cao tầng, đây được xem là khu tái định cư lớn nhất TP.HCM, có tới 12.500 căn hộ và được xây dựng hoàn thành từ năm 2015. Thế nhưng, kể từ đó đến nay, nhiều block chung cư vẫn để trống và đang xuống cấp trầm trọng.

Anh Mạnh Hùng, người đang thuê trọ tại phường Bình Khánh chia sẻ, ở trọ từ lúc khu chung cư tái định cư mới bắt đầu xây nhưng đến nay đã hoàn thành được 6 năm rồi mà chưa thấy ai vào ở.

“Hàng ngày tôi đi làm và đều đi ngang qua đường Mai Chí Thọ, nhìn những khối chung cư xây cao tầng xây xong nhiều năm mà bỏ không, thấy tiếc quá. Ước gì gia đình có đủ tiền mua để vào đó ở nhưng với đồng lương hiện tại thì không biết khi nào mới mua được nhà”, anh Mạnh Hùng chia sẻ thêm.

Trong khi đó, chị Ngọc Mai là cư dân của khu tái định cư cho biết, gia đình chị là một trong số rất ít gia đình dọn về đây sinh sống. Do khu tái định cư Bình Khánh nằm ngay trục đường Mai Chí Thọ - trục đường chính của TP Thủ Đức và giá bán nhà tái định cư ở đây khá cao nên nhiều người không đủ tiền mua, họ nhận tiền rồi đi nơi khác tìm nhà ở phù hợp với họ.

Cũng theo chị Ngọc Mai, mặc dù ở đây an ninh tốt và giao thông thuận lợi nhưng hạ tầng thiết yếu không phù hợp cho người dân làm ăn, buôn bán. Hơn nữa, nhiều người dân trước đây đã quen nếp sinh hoạt cũ, chưa quen ở và với lối sinh hoạt ở chung cư nên ở đây hơi vắng.

Còn tại khu tái định cư Vĩnh Lộc B ở huyện Bình Chánh cũng đang trong cảnh hoang vắng. Năm 2011, khu nhà ở này đã đưa vào hoạt động. Với nguồn vốn đầu tư 1.000 tỷ đồng cho 529 nền đất và 1.939 căn hộ, khu tái định cư Vĩnh Lộc B được xây dựng đồng bộ bằng nhiều công trình phụ trợ như siêu thị, khu thể thao, trường học… nhưng hầu hết các gia đình được phân về đây thuộc diện tái định cư ở đường Bùi Viện, kênh Tham Lương và một số chương trình chỉnh trang nội đô… đều không muốn về vì cho rằng cách quá xa trung tâm TP.HCM. Vì vậy, dù đã xây xong 10 năm nhưng cả khu chỉ có vài trăm hộ đến ở, số còn lại vẫn nằm chờ.

Theo báo cáo của Sở Xây dựng TP.HCM, tính đến hết năm 2019, nguồn nhà ở, đất ở phục vụ tái định cư thuộc sở hữu Nhà nước trên địa bàn TP.HCM là 9.434 căn hộ và 2.254 nền đất chưa sử dụng tại 163 dự án. Trong đó, một số được quản lý để chờ bán đấu giá (gần 4.800 căn), số khác (hơn 2.000 căn) chờ bố trí tái định cư cho các dự án trong tương lai. Cụ thể, các dự án thuộc khu đô thị mới Thủ Thiêm hiện còn hơn 5.300 căn hộ tái định cư để trống thuộc các lô từ R1 đến R7 trong khu tái định cư 38,4ha Bình Khánh; gần 1.000 căn hộ tại dự án tái định cư Vĩnh Lộc (huyện Bình Chánh), một chung cư ở quận 12 còn 320 căn; 220 căn hộ tại chung cư Tân Mỹ (Q.7); 470 căn hộ tái định cư tại quận Bình Thạnh (chưa bàn giao thực tế)...

Ông Huỳnh Thanh Khiết, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM cho biết, việc dư thừa nhà tái định cư có nguyên nhân từ chính sách đền bù giải tỏa thay đổi do luật pháp thay đổi. Đối với số căn hộ còn trống, TP.HCM đã đấu giá 5.022 căn và 43 nền đất. Vừa qua, các quận huyện đã đăng ký 2.576 căn hộ và 1.079 nền đất để phục vụ nhu cầu tái định cư trên địa bàn.

Trong khi đó, ông Nguyễn Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Quản lý nhà và Giám định xây dựng, Sở Xây dựng TP.HCM thông tin, trong năm 2020, số tiền TP.HCM đồng ý chi trả để quản lý, vận hành, sửa chữa gần 10.000 căn nhà tái định cư đang bỏ trống là 71 tỷ đồng. Báo cáo kiểm toán hoạt động đầu tư xây dựng, mua nhà, đất phục vụ tái định cư và công tác quản lý, bố trí quỹ nhà, đất tái định cư giai đoạn 2016-2020 của TP.HCM do Kiểm toán Nhà nước công bố cho thấy, TP.HCM đang lãng phí hàng ngàn tỷ đồng với hơn một nửa số lượng quỹ nhà đất tái định cư dôi dư.

Theo báo cáo, trong khoảng thời gian 2004-2007, TP.HCM có chủ trương đầu tư xây dựng 30.000 căn hộ phục vụ công tác tái định cư trên địa bàn và 12.500 căn hộ phục vụ công tác tái định cư Khu đô thị mới Thủ Thiêm. Một số dự án có thời gian đầu tư kéo dài, việc bố trí tái định cư chậm, chi phí vận hành cao, hiệu quả thấp, gây lãng phí nguồn vốn đầu tư từ ngân sách. Không có người ở thời gian dài làm công trình xuống cấp trầm trọng. Các hạng mục siêu thị, bệnh viện, trường học đã hoàn thành cũng không hoạt động được, gây lãng phí ngân sách. Công trình ngày một hoang hóa trong khi ngân sách vẫn phải chi cho việc quản lý, vận hành.

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) nói rằng, để tránh lãng phí nhà tái định cư thì cần phải điều tra xã hội học trước khi thu hồi đất thực hiện các dự án, đồng thời khi hỗ trợ tái định cư phải có nhiều phương án để người dân lựa chọn. Việc điều tra xã hội học sẽ giúp cơ quan Nhà nước nắm được nhu cầu, hoàn cảnh, sinh kế, kể cả tâm tư, nguyện vọng của người có đất bị thu hồi, giúp cho việc thực hiện thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được sát thực tế và phù hợp với nhu cầu của người dân, tránh tình trạng dư thừa nhà tái định cư như trong những năm gần đây.