Để hoàn thiện 200km đường sắt đô thị, TP.HCM cần học cách Trung Quốc từng làm

Quy mô hạ tầng tương đương TP.HCM, nhưng trong 19 năm, TP Thẩm Quyến (Trung Quốc) đã hoàn thành hơn 500km đường sắt.

Kết luận 49 của Bộ Chính trị yêu cầu trong 12 năm tới, TP.HCM phải hoàn thiện 200km đường sắt đô thị. Trong khi đó, sau 20 năm, TP.HCM chỉ mới gần hoàn thiện 20km của tuyến số 1. Thách thức này đòi hỏi TP.HCM cần có hướng tiếp cận mới và cách làm khác biệt.

Vậy làm thế nào để rút ngắn thủ tục, tận dụng triệt để thuận lợi của cơ chế từ Nghị quyết 98, khơi thông nguồn vốn, hoàn thiện mạng lưới metro là những nội dung chính được nhiều cơ quan, chuyên gia bàn luận tại tọa đàm chiều 31/7 - Cơ hội và thách thức cho TP.HCM phát triển hệ thống đường sắt đô thị.

Theo thông tin từ báo Giao thông, Giám đốc Ban Chuẩn bị đầu tư (MAUR) lấy ví dụ, với quy mô tương tự TP.HCM, TP Thẩm Quyến (Trung Quốc) quy hoạch hơn 1.400/2500km đường sắt đô thị. So với con số 220km hiện nay của TP.HCM, mạng lưới này vẫn chưa đủ đáp ứng.

Do đó, MAUR đề xuất cần quy hoạch chiều dài toàn bộ hệ thống metro quy mô 400-500km, chia thành 2 giai đoạn đầu tư, từ nay đến 2035 và tầm nhìn sau 2035.

Để rút ngắn thời gian thực hiện và thủ tục rườm rà, việc quy hoạch phải xác định đồng thời ranh giới, địa giới, diện tích thiết kế đô thị theo TOD (Transit Oriented Development, đường sắt kết hợp đô thị), bán kính 500m xung quanh nhà ga. Quá trình thu hồi đất cũng phải đồng thời với quy hoạch TOD.

Hiện tại, toàn bộ nguồn lực tài chính đầu tư metro là vốn ODA. Trong khi vốn đối ứng có điều kiện vay phức tạp, suất đầu tư cao, tư vấn thiết kế, công nghệ bị phụ thuộc hoàn toàn.

Nghị quyết 98 về cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM cho phép TP vay vốn trong nước, phát hành trái phiếu chính quyền địa phương, tuy nhiên TP chưa được phép phát hành trái phiếu nước ngoài.

Hiện nay công tác chuẩn bị đầu tư cho một dự án metro thường mất 7-9 năm. Quá trình này cực kỳ dài, làm nản các nhà đầu tư theo hình thức PPP.

Theo phương án đấu giá quỹ đất từ quy hoạch TOD, chúng ta lấy bán kính quy hoạch TOD nhỏ nhất là 500m thì mỗi nhà ga có 80ha diện tích TOD.

Để rút ngắn quá trình và thủ tục đầu tư, MAUR đề xuất 5 nguồn lực: Ngân sách Nhà nước, nguồn tài chính từ quỹ đấu giá đất theo TOD, vay vốn trong nước, vay vốn nước ngoài và phát hành trái phiếu.

Bên cạnh đó, MAUR cũng đề xuất cơ chế đặc thù rút ngắn thủ tục, thời gian phê duyệt, thời gian thẩm định, có thể xem xét bỏ qua bước báo cáo tiền khả thi.

Dẫn kinh nghiệm từ Thẩm Quyến (Trung Quốc), năm 2004, tuyến đường sắt đô thị đầu tiên của thành phố này đưa vào khai thác.

Đến nay, Thẩm Quyến đã có 559km đường sắt đô thị. Theo kế hoạch 2023-2028, Thẩm Quyến tiếp tục có 228km đường sắt đô thị trong 5 năm tới.