Cố nghệ sĩ Tùng Lâm: Máu đỏ đen mất hết 'tiền rừng, bạc biển', cuối đời 'quái kiệt' cũng già yếu, phải nương tựa vợ kém 20 tuổi

Thời hoàng kim tiền đổ đầy tủ, mua vàng, kim cương cất đầy các lon sữa

Nghệ sĩ Tùng Lâm, tên thật Văn Tâm, sinh năm 1934 tại Sài Gòn, là con út trong một gia đình đông anh chị em với tới 10 người con. Cha của ông là một trạng sư, một người có uy tín ở Sài Gòn, giống với nghề luật sư ngày nay.

Vì gia đình đông con và hoàn cảnh khó khăn nên ông Tùng Lâm từ nhỏ đã phải đi kiếm sống bằng cách đi hát và biểu diễn cùng bạn bè. Ông đã phiêu bạt qua nhiều nơi, thậm chí sang Phnom Penh, Campuchia, trước khi có cơ hội được nhạc sĩ Lê Bình dạy hát tân nhạc và chơi đàn mandoline.

Ông bắt đầu sự nghiệp nghệ thuật sớm với biệt danh là Văn Tâm. Ở tuổi 14, ông đã đoạt giải Nhất trong cuộc thi hát thiếu nhi do đài phát thanh Saigon-Radio (tiền thân của đài Pháp Á) tổ chức. Năm 1952, ông lại giành giải Nhất trong cuộc thi tuyển lựa ca sĩ của đài phát thanh Pháp Á với một ca khúc của nhạc sĩ Phạm Đình Chương.

Trong thập kỷ 1950, bộ ba Lam Phương, Vân Hùng và Tùng Lâm thường hát chung trong các buổi phát thanh tại Sài Gòn. Sau đó, nhạc sĩ Lam Phương chuyên tâm vào sáng tác, Vân Hùng trở thành một diễn viên kịch và ông Tùng Lâm tiếp tục đi hát tại các phòng trà, vũ trường, và biểu diễn các tiết mục hài.

Tùng Lâm nhanh chóng trở nên nổi tiếng với biệt danh "quái kiệt" khi trở thành một danh hài có tiếng hơn. Khán giả biết đến ông nhiều hơn qua việc đóng các vai hài trong các bộ phim như "Năm hiệp sĩ bất đắc dĩ," "Năm vua hề về làng," "Tứ quái Sài Gòn," "Như hạt mưa sa," "Con ma nhà họ Hứa,"...

Suốt sự nghiệp của mình, nghệ sĩ Tùng Lâm tham gia vào nhiều lĩnh vực khác nhau trong nghệ thuật, từ tân nhạc đến cổ nhạc, từ điện ảnh đến sân khấu kịch nói. Ông cũng là một người đa tài với nhiều vai trò như bầu show, tác giả, người dẫn chương trình...

Ông Tùng Lâm luôn tự hào về việc kiếm tiền từ nhiều "nguồn thu" khác nhau, bao gồm quảng cáo, biểu diễn, sáng tác kịch bản, đóng phim, dạy học, viết báo, biểu diễn kịch nói, hát cải lương, ca nhạc, dẫn chương trình, hoạt náo viên, và làm bầu.

Năm 1960, danh hài Tùng Lâm mở "Ban tạp lục" và đã tiên phong trong mô hình đại tiệc biểu diễn. "Ban tạp lục" bao gồm nhiều thể loại như ca múa, kịch, nhạc, cải lương, độc tấu nhạc cụ, ảo thuật và tiếu lâm hội trong một đêm diễn. Việc này giúp ông Tùng Lâm thêm phổ biến và nổi tiếng trong lĩnh vực nghệ thuật.

Theo Người Lao Động, cố nghệ sĩ Tùng Lâm kể: "Tiền thu vào các suất không có giờ để đếm. Cứ đổ đầy tủ rồi cuối tháng mới đếm một lần, gửi vô ngân hàng, phần thì vợ tôi mua vàng, kim cương cất trong các lon sữa. Mà chỗ cất là những chiếc tủ gỗ gọi là gạc-măng-rê – tiếng Pháp là garde manger, hay còn gọi là chạn chén, để không ai để ý.

Vậy mà tiền của cũng đội nón ra đi vì tôi vướng vào cờ bạc, nợ nần chồng chất. Cho nên mới có tâm trạng mà viết bài hát "Xập xám chướng" nhằm khuyên răn những người mê đánh bài hãy tránh xa thú vui nguy hiểm. Bởi dễ dàng tìm được nên ăn xài phung phí. Đánh bài thâu đêm. Nhà hàng sang trọng, xe hơi mới ra thì đổi, có năm đổi 3 chiếc.

Vậy đó, "Ban tạp lục" tiền rừng, bạc biển, nhưng chính tôi đã xóa sổ nó từ cái máu đỏ đen của mình".

Cuối đời già yếu, ngương tựa người vợ kém 20 tuổi

Trong những năm cuối đời, mặc dù đam mê nghệ thuật nhưng tuổi già không cho phép nghệ sĩ Tùng Lâm tiếp tục hoạt động một cách linh hoạt. Ông đã trải qua những biến cố nghiêm trọng với sức khỏe. Một lần, trong quá trình đóng phim vào năm 2005, ông gặp một đợt đột quỵ do tăng huyết áp. May mắn có sự can thiệp y tế kịp thời cứu sống ông.

Một lần khác, trong chuyến lưu diễn tại Điện Bàn, Quảng Nam, bệnh cũ tái phát, khiến người thân phải đưa ông tới Lao Bảo, Quảng Trị, biên giới Campuchia để điều trị. Lần thứ ba, ông gặp đột quỵ trong lúc biểu diễn tại Buôn Ma Thuột, và một lần nữa ông đã tránh được cái chết. Vào dịp Noel, ông gặp đột quỵ thứ tư trong khi biểu diễn tại Khu du lịch Tân Cảng.

Những năm cuối đời, sức khỏe của "quái kiệt" Tùng Lâm yếu đuối hơn, ông gặp khó khăn trong việc di chuyển và đã trải qua những thay đổi về tâm thần. Ông thường mắc lãng tai và thường bị lẫn lộn. Ông chỉ có thể đi lại quanh quẩn trong nhà và ít khi ra ngoài. May mắn, ông luôn có vợ, người kém ông hơn 20 tuổi, luôn ở bên và chăm sóc ông.

Vì ông không còn đủ sức trình diễn nữa nên không có thu nhập. Ông phụ thuộc vào tiền mà con trai gửi mỗi tháng và các đồng nghiệp cũng như học trò gửi tặng. Tất cả những người mà ông đã giúp đỡ và lăng xê, giờ đây họ đã trở thành những nghệ sĩ nổi tiếng như Trang Thanh Lan, Trang Mỹ Dung, Trang Kim Phụng, Trang Kim Yến, Giang Tử, Duy Phương, Phương Hoài Tâm, Phượng Mai, và nhiều nghệ sĩ khác.

Nghệ sĩ hài Tùng Lâm đã qua đời vào lúc 5 giờ sáng ngày 15/10/2023, hưởng thọ 89 tuổi. Sự ra đi của ông để lại niềm tiếc nuối cho nhiều người yêu nghệ thuật.

Nghệ sĩ cải lương Kim Tuyến, người đã từng cộng tác với ông, chia sẻ rằng ông Tùng Lâm là người hiền lành và tốt bụng, luôn tạo điều kiện và giúp đỡ đàn em trong nghề nên được nhiều người kính nể.