Bẻ khoá sinh học: Chuyện viễn tưởng hay công nghệ của tương lai?

Cận cảnh một sản phẩm biohacker – cấy đèn led dưới da (Ảnh: Howstuffworks Science)

Sự ra đời của siêu sinh học

Thế kỷ trước, phong trào tự tạo đồ dùng gia đình (DIY) nổi lên rầm rộ khiến cho nhiều lĩnh vực khoa học bị bỏ ngỏ. Trong bối cảnh ấy, công nghệ thông tin và sinh học được đánh giá là công việc dành riêng cho những chuyên gia. Chỉ đến khi nhân loại bước sang thế kỉ mới, trào lưu tự lắp ráp máy tính soán ngôi DIY và cuộc đua giữa 2 gã khổng lồ Apple – Microsoft trở nên kịch tính, thì khoa học máy tính nói riêng và công nghệ thông tin nói chung mới từng bước trở thành một phần không thể thiếu của loài người.

Nối tiếp sự phát triển này, cuối tháng 9/2015, tuyên bố cấy ghép thành công 5 thiết bị khác nhau vào trong cơ thể của một nhà khoa học người Úc đã thổi bùng trào lưu bẻ khoá sinh học. “Về cơ bản, đây là một bộ nhớ vi tính mà bạn có thể làm được vài thứ thú vị với nó”  –  Meow, một biohacker chia sẻ về nghiên cứu “dùng ngón tay thay điện thoại” của mình.

Theo đó, tương tự như hacker trong lĩnh vực công nghệ thông tin, biohacker là những người có trình độ khá tốt về sinh học và y học đến mức có thể can thiệp vào các hệ thống sinh học, đặc biệt là cơ thể con người.

Điều khác biệt duy nhất là sinh học cơ bản tìm cách chữa bệnh và tăng khả năng sống bằng việc can thiệp vào bộ mã gene, trong khi biohacker đem đến cuộc sống tiện nghi hơn bằng việc cài đặt thêm chip máy tính vào bộ gene cơ bản và điều khiển nó hoạt động. Việc làm này gần như có thể hiện thực hoá những hành động trong phim viễn tưởng với điều khiển máy tính bằng ngón tay, đồng hồ led dưới da.

Đôi mắt biohacker có thể “nhìn được âm thanh” của Harbisson (Ảnh: BBC)

Lối đi nào cho ngành khoa học mới?

Tiến bộ công nghệ hiện tại đã cho phép con người chỉ cần mang theo smartphone vẫn có thể thanh toán mọi thứ, nhưng câu hỏi được đặt ra là: Liệu sẽ thế nào nếu bùng nổ các phát minh sinh học (những thứ gia tăng giới hạn sống của con người)?

Đến nay, biohacker đã có nhiều thành tựu. Như trường hợp của Harbisson – nghệ sĩ bị mù màu nổi tiếng được Đài NPR (Mỹ) mô tả như “ngôi sao của giới bẻ khóa sinh học”. Với phát minh độc đáo “gắn đầy các điện cực vào đầu để theo dõi và kiểm soát hoạt động của não”, giờ đây nghệ sĩ này có thể “nghe được màu sắc” thay vì nhìn.

“Đây là một thời đại tuyệt vời cho những nhà sinh học phân tử. Việc đọc – viết trình tự ADN đang trở nên dễ dàng hơn. Đến cuối năm nay, chúng ta sẽ có thể giải trình tự của 3 triệu mã thông tin từ bộ gene của mình trong vòng một ngày với chi phí chưa đến 1 ngàn euro. Công nghệ sinh học sẽ trở thành công nghệ mạnh nhất và phát triển nhanh nhất. Nó có tiềm năng để thay thế nhiên liệu hoá thạch, cách mạng hoá y học, và ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của cuộc sống hằng ngày của chúng ta” – diễn giả Ellen Jorgensen phát biểu về công nghệ “Bẻ khoá sinh học”.

John Roger – kỹ sư y tế, đồng thời là nhà nghiên cứu thuộc Đại học Illinois (Mỹ) – cũng từng công bố về những thiết bị biohacker đo được nhịp tim và nhịp hô hấp. “Công nghệ này hiện diện dưới dạng những hình xăm tạm thời như của trẻ em, mỏng hơn cả một sợi tóc. Biohacker đã có thể sử dụng được cả bên trong cơ thể lẫn trên da người”. – Roger khẳng định sau hàng chục năm nghiên cứu.

Nhưng đi cùng với thành tựu, tương tự với các lĩnh vực khoa học công nghệ khác như robot hay trí thông minh nhân tạo, thì trào lưu “bẻ khóa sinh học” cũng nhận về không ít chỉ trích. Tony Salvador, chuyên gia nghiên cứu tác động của công nghệ lên các giá trị xã hội hiện làm việc cho Intel, cho rằng công nghệ đôi khi phát triển nhanh đến mức vượt qua các ranh giới xã hội.

Đồng hồ đếm ngược ngày sống (Ảnh minh hoạ )

“Điều này cho thấy hiện nay phong trào biohacker đang dần phát triển vượt ra khỏi lĩnh vực công nghệ sinh học và công nghệ gene. Sẽ thế nào nếu khoa học mới này có thể tạo ra dạng sống mới nửa người, nửa máy?” – nhà khoa học phản đối Biohacker chia sẻ.

Quả thật, nếu công nghệ hiện đại này bị kẻ xấu lợi dụng, hậu quả khó có thể tưởng tượng được. Xu thế “bẻ khóa sinh học” này sẽ cực kỳ nguy hiểm nếu không được kiểm soát và bản thân biohacker không lường trước được các mối nguy hiểm tiềm tàng xuất phát từ hành động của mình.

Thật khó có thể hình dung được viễn cảnh những kẻ khủng bố tìm cách biến đổi gene bệnh ebola, SARS, dịch hạch và biến nó thành thảm họa diệt chủng. Cũng không ai có thể tưởng tượng xã hội sẽ phải đối mặt với điều gì nếu có ai đó tìm cách tạo ra một chủng tộc “người thượng đẳng” (đồng nghĩa với việc biến các câu chuyện viễn tưởng trở thành hiện thực). Ngoài ra, việc cấy công nghệ vào người mang nhiều hiểm họa về bảo mật thông tin hơn là nguy cơ về sức khỏe.

Có thể nói, giờ đây, sự bùng nổ công nghệ đã khiến con người có thể làm được những điều tưởng chừng như chỉ có trong phim viễn tưởng. Tuy nhiên, biohacker vẫn chưa phải là một ngành khoa học chính thống và lĩnh vực này có thể tồn tại được hay không. Lối đi cho biohacker vẫn còn là một bài toán khó chưa tìm thấy lời giải.

Như Ý (Theo Howstuffworks Science, 5/2017)

Nên đọc

Nghiên cứu mới: Giới trẻ Việt đang bị tác động nặng nề bởi mạng xã hội

Giới trẻ Sài Gòn với ngày hội tuyển dụng nói tiếng Anh

Vinh danh 16 công trình khoa học đoạt giải thưởng cao cấp của Việt Nam

Trao giải “Sinh viên nghiên cứu khoa học” toàn quốc.