Sáng 16/5, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT và DL) và Hội Truyền thông số Việt Nam chỉ đạo, giao cho Cục Báo chí và Tạp chí điện tử VietTimes tổ chức tổ chức Hội thảo “Hoàn thiện pháp luật để báo chí phát triển trong kỷ nguyên số”.
Tạo hành lang pháp lý cho hoạt động báo chí
Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Phan Xuân Thủy, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cho biết, việc sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí là hết sức cần thiết nhằm hoàn thiện quy định pháp luật để thể chế hoá chủ trương, chính sách của Đảng về báo chí; khắc phục những hạn chế, bất cập trong quy định pháp luật về báo chí hiện hành.
Cùng với đó, việc sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí nhằm điều chỉnh, quản lý hoạt động báo chí phù hợp trong bối cảnh sự phát triển mạnh mẽ, nhanh chóng của khoa học, công nghệ, truyền thông hiện đại, tạo hành lang pháp lý cho hoạt động báo chí phát triển trong kỷ nguyên số.
Tại hội thảo “Hoàn thiện pháp luật để báo chí phát triển trong kỷ nguyên số”, đại diện các bộ, ban, ngành, đại biểu Quốc hội, lãnh đạo các cơ quan báo chí Trung ương và Hà Nội, các chuyên gia truyền thông, nhà báo, nhà khoa học, luật sư... sẽ tập trung thảo luận 3 nội dung lớn:
Thứ nhất, trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn các cơ quan báo chí, việc xây dựng mô hình Tổ hợp báo chí truyền thông như thế nào để phát huy hiệu quả và phát triển bền vững? Phát triển mô hình tổ hợp báo chí, kinh nghiệm quốc tế.
Thứ hai, vấn đề liên kết trong hoạt động của cơ quan báo chí như thế nào để phát huy được nguồn lực của xã hội nhằm phát triển cơ quan báo chí?
Thứ ba, báo chí đang phải cạnh tranh ngày càng khốc liệt với mạng xã hội, các nền tảng xuyên biên giới về tốc độ và mức độ lan tỏa thông tin. Các quy định pháp luật cần được hoàn thiện theo phương hướng nào để cơ quan báo chí có thể cạnh tranh thông tin, định hướng, dẫn dắt thông tin trên không gian mạng?
Hội thảo nhằm lấy ý kiến đóng góp hoàn thiện hệ thống pháp luật, đề xuất các quy định cụ thể, góp ý xây dựng dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) trước khi trình Chính phủ, Quốc hội xem xét, thông qua. Hội thảo diễn ra trong bối cảnh đặc biệt nhân kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025).
Lãnh đạo Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương bày tỏ mong muốn Hội thảo sẽ nhận được sự đóng góp ý kiến của các quý vị đại biểu để hoàn thiện dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), tạo hành lang pháp lý cho hoạt động báo chí phát triển trong kỷ nguyên số.
Bổ sung mô hình Tổ hợp báo chí truyền thông
Trình bày tham luận “Một số vấn đề đáng chú ý trong Luật Báo chí (sửa đổi)”, ông Lưu Đình Phúc, Cục trưởng Cục Báo chí cho biết, dự thảo luật lần này bổ sung nhiều quy định quan trọng, trong đó điểm nhấn là nguyên tắc quản lý báo chí chặt chẽ, minh bạch và phân định rõ thẩm quyền giữa Trung ương và địa phương. Dự kiến có 30 nội dung giao Chính phủ và các cơ quan chức năng quy định chi tiết.
Trong đó, Nghị định của Chính phủ sẽ bao gồm 25 vấn đề trọng yếu, như cơ chế phát triển tổ hợp báo chí chủ lực đa phương tiện, điều kiện cấp và thu hồi giấy phép, nguồn thu báo chí, liên kết và hợp tác quốc tế, tiêu chuẩn bổ nhiệm lãnh đạo, thẻ nhà báo, quyền từ chối cung cấp thông tin, hoạt động trên không gian mạng, nhập khẩu – xuất khẩu báo chí...
Ngoài ra, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ ban hành thông tư hướng dẫn 5 nội dung liên quan đến cấp phép, cấp thẻ nhà báo, văn phòng đại diện, bản tin, đặc san... Dự thảo cũng đề xuất phân quyền cho địa phương thực hiện 10 thủ tục hành chính nhằm tăng tính chủ động và linh hoạt trong quản lý nhà nước về báo chí tại cơ sở.
Dự thảo luật lần này cũng sửa đổi và bổ sung hệ thống khái niệm, nhằm phân biệt rõ ràng giữa các loại hình báo chí, khắc phục tình trạng "báo hoá" tạp chí – một trong những vấn đề nổi cộm thời gian qua. Cụ thể, loại hình báo chí được chia thành báo in, báo điện tử, báo nói, báo hình và kênh nội dung của cơ quan báo chí trên không gian mạng. Báo in gồm báo và tạp chí; báo điện tử gồm Báo điện tử và Tạp chí điện tử.
Bổ sung khái niệm Tạp chí để phân biệt rõ báo, tạp chí, chống “báo hóa” tạp chí. Cụ thể: Tạp chí là sản phẩm báo chí đăng tải tin, bài có tính chất chuyên biệt, chuyên ngành, trao đổi, hướng dẫn nghiệp vụ theo tôn chỉ, mục đích quy định trong giấy phép; chỉ cập nhật tin tức, sự kiện về hoạt động của cơ quan chủ quản, bao gồm tạp chí in và tạp chí điện tử.
Không quy định trang thông tin điện tử tổng hợp là sản phẩm thông tin có tính chất báo chí. Sản phẩm thông tin có tính chất báo chí chỉ còn Đặc san, Bản tin.
Một điểm mới đáng chú ý là việc bổ sung mô hình Tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện. Theo đó, các tổ hợp báo chí được phép có nhiều cơ quan trực thuộc, hoạt động theo cơ chế tài chính như doanh nghiệp, được thành lập hoặc góp vốn tại doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, dự thảo cũng đưa ra các nguyên tắc chặt chẽ trong hoạt động báo chí trên không gian mạng. “Các kênh nội dung của báo chí trên mạng xã hội, ứng dụng Internet bắt buộc phải đăng ký, kết nối hệ thống với cơ quan quản lý. Nội dung phát hành phải tuân thủ pháp luật báo chí, an ninh mạng và điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên”, ông Phúc nhấn mạnh.
Nhà nước sẽ đầu tư công cụ số để giám sát hoạt động báo chí trên môi trường mạng, đảm bảo an toàn thông tin và hiệu quả quản lý.
Dự thảo luật cũng đề xuất bổ sung 2 hành vi bị nghiêm cấm, gồm: Trang thông tin điện tử tổng hợp, mạng xã hội tự sản xuất và phát tin, bài như cơ quan báo chí; Đưa thông tin gây phương hại đến quan hệ đối ngoại, ảnh hưởng tiêu cực đến vị thế, hình ảnh quốc gia.
Đáng chú ý, Hội Nhà báo Việt Nam sẽ được giao quyền giám sát, kết luận và kiến nghị xử lý vi phạm đạo đức nghề nghiệp đối với người làm báo.
Về thẻ nhà báo, ông Phúc cho biết: “Dự thảo bỏ quy định kỳ hạn cứng. Thay vào đó, thẻ có thời hạn 5 năm tính từ ngày cấp. Hết hạn, người làm báo có thể đề nghị cấp đổi thẻ nếu đủ điều kiện”. Ngoài ra, người làm việc tại các tạp chí khoa học sẽ không được cấp thẻ nhà báo.
Việc thu hồi giấy phép sẽ áp dụng với các cơ quan báo chí không đủ điều kiện hoặc vi phạm nhiều lần. Chính phủ sẽ quy định cụ thể các trường hợp này.
Dự thảo cũng làm rõ hơn quy trình xuất, nhập khẩu báo chí, mở rộng chủ thể tham gia là cơ quan báo chí hoặc doanh nghiệp có chức năng xuất nhập khẩu. Đồng thời, sẽ có quy định điều kiện cấp phép.
Cần tháo gỡ các điểm nghẽn, đặc biệt là kinh tế báo chí
Phát biểu tại Hội thảo, Tổng Biên tập Báo Tiền Phong, Phùng Công Sưởng cho biết Việt Nam hiện chưa có một tổng quy hoạch rõ ràng cho báo chí hướng ra toàn cầu.
Chúng ta cần đặt câu hỏi: Đã có tờ báo nào của Việt Nam mang tính toàn cầu hay chưa? Có bao nhiêu cơ quan báo chí đặt văn phòng thường trú ở nước ngoài, hay hiện mới có 4-5 cơ quan lớn sử dụng ngân sách Nhà nước đảm nhiệm vai trò đó?.
Nhà báo Phùng Công Sưởng góp ý 3 nội dung dự thảo: Thứ nhất, về hành lang pháp lý và cơ quan chủ quản báo chí, ông Sưởng cho rằng cần nghiên cứu lại mô hình cơ quan chủ quản báo chí sao cho phù hợp. Trong luật nên có quy định rõ, cơ quan chủ quản là ai, trách nhiệm đến đâu… để báo chí phát triển độc lập và chuyên nghiệp hơn.
Thứ hai, về tôn chỉ, mục đích. Theo ông Sưởng, tại TP.HCM vừa qua diễn ra kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975-30/4/2025), báo chí đều phản ánh sự kiện đó và đây là trách nhiệm của cơ quan báo chí. Ông Sưởng đề nghị nên xem xét lại tôn chỉ mục đích của báo chí.
Thứ ba, về kinh tế báo chí và nguồn thu. Báo chí hoạt động hiện nay được định nghĩa là cơ quan sự nghiệp có thu, nhưng đang hoạt động theo mô hình doanh nghiệp. Nếu không giải quyết được bài toán kinh tế báo chí, báo chí không thể phát triển.
Ông Sưởng tổng kết báo chí có 4 nguồn thu chính: Bán nội dung (gần như không còn hoặc rất ít); Ngân sách Nhà nước (rất hạn chế, chỉ một số cơ quan lớn được cấp); Truyền thông - quảng cáo (đang bị sụt giảm mạnh); Tài trợ, viện trợ từ tổ chức, cá nhân (rất hiếm và không ổn định).
“Câu hỏi đặt ra, vậy báo chí đang sống bằng gì và phát triển bằng gì? Muốn báo chí phát triển phải định hướng kinh tế báo chí, không có thực lực không phát triển được, nếu không có nguồn nhân lực tốt. Có quy định nào bán nội dung trên báo điện tử không để tất cả các tờ báo phải bán”, ông Sưởng nêu quan điểm và cho rằng nếu không có cơ chế phù hợp, sẽ không thể phát triển nền kinh tế báo chí vững mạnh.
Tổng Biên tập Báo Tiền Phong cho rằng liên kết báo chí là vấn đề rất cần quan tâm. Một cơ quan báo chí tốt cần có nền tảng công nghệ mạnh, một doanh nghiệp công nghệ của chính mình. Khi định giá một tờ báo như Tiền Phong, phải định giá cả thương hiệu, cả hệ sinh thái công nghệ, cả giá trị tài sản số. Báo chí không thể phát triển nếu không được nhìn nhận như một hệ sinh thái truyền thông đa nền tảng.
Ông Sưởng cho rằng Luật Báo chí (sửa đổi) lần này cần tháo gỡ các điểm nghẽn, đặc biệt là ở kinh tế báo chí, mô hình tổ chức, cơ chế hoạt động và quyền tự chủ của cơ quan báo chí, để thực sự mở đường cho báo chí Việt Nam phát triển chuyên nghiệp, hiện đại và hội nhập.
Phát biểu kết luận tại Hội thảo, ông Lê Hải Bình, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết việc hoàn thiện dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) lần này là những bổ sung cơ bản, hình thành không gian, cơ chế, tạo hành lang pháp lý để báo chí phát triển, giúp người làm báo có thể yên tâm làm nghề trong những năm tới. Trong Dự thảo mới có một số nội dung đáng chú ý cần được tiếp thu các ý kiến đóng góp, gồm câu chuyện kinh tế báo chí, chuyển đổi số như thế nào và thứ ba là câu chuyện tổ hợp truyền thông.
“Hội thảo đã thảo luận sôi nổi, khẩn trương, nghiêm túc, cùng nhau đóng góp ý kiến hoàn thiện dự thảo Luật Báo chí sửa đổi”, ông Lê Hải Bình nói và gửi lời cảm ơn các ý kiến đóng góp đầy trăn trở, trách nhiệm đối với nền báo chí nước nhà. Thay mặt Ban soạn thảo, ông mong muốn tiếp tục nhận được các ý kiến đóng góp, xây dựng để tổ chức hội thảo tiếp theo nhằm nhanh chóng hoàn thiện dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) trình Quốc hội thông qua.