Phát triển bền vững báo chí: Đầu tư công nghệ 'Make in Vietnam', đặc biệt là AI

Chiều 22/8, tại TP. Hải Phòng đã diễn ra Diễn đàn Tổng Biên tập 2025 với chủ đề “Nghị quyết 57 về đổi mới sáng tạo: Thời cơ vàng cho báo chí phát triển đột phá”. Diễn đàn do Hội Nhà báo Việt Nam chủ trì giao Báo Nhà báo và Công luận tổ chức.

Tại Phiên thảo luận thứ nhất, các đại biểu trao đổi xung quanh "Vận hội cho báo chí từ Nghị quyết 57" dưới sự chủ trì của: Ông Lê Quốc Minh – Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam; ông Phan Xuân Thuỷ - Phó Trưởng Ban Tuyên giáo & Dân vận Trung ương; ông Lê Tiến Châu, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Thành uỷ Hải Phòng; Ông Nguyễn Đức Lợi, Nguyên Uỷ viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam.

Các đồng chí chủ trì diễn đàn

Cần coi không gian số là mặt trận ưu tiên số một

Tham gia thảo luận, ông Phạm Mạnh Hùng, Phó Tổng Giám đốc Đài tiếng nói Việt Nam (VOV) cho biết, Nghị quyết 57 tác động sâu rộng đến hoạt động báo chí, với bốn trụ cột quan trọng.

Cụ thể, thứ nhất, báo chí phải đầu tư vào khoa học – công nghệ để phát triển bền vững, trong đó đặc biệt là công nghệ do Việt Nam tự phát triển, nhất là trí tuệ nhân tạo (AI) ứng dụng trong báo chí. “Nghị quyết 57 cũng nhấn mạnh đến công nghệ, an toàn và an ninh mạng. Đây là vấn đề rất lớn, đòi hỏi sự thay đổi nhận thức của lãnh đạo các bộ, ngành, cơ quan chủ quản báo chí. Hiện cả nước sẽ quy hoạch lại, chỉ còn 34 cơ quan báo chí cấp tỉnh, và đó là cơ hội để tập trung nguồn lực, coi báo chí là mũi nhọn phát triển”, ông Hùng nói.

Thứ hai, về công nghệ, ông Phạm Mạnh Hùng cho biết, thực tế hiện nay nhiều đài vẫn phải dùng phần mềm lạc hậu hàng chục năm, nếu thay thế bằng phần mềm nước ngoài thì chi phí có thể lên đến hàng chục triệu USD. Vì vậy, cốt lõi của Nghị quyết 57 là phát triển công nghệ trong nước, đồng thời tạo điều kiện cho doanh nghiệp Việt tham gia mạnh mẽ hơn.

Ông Phạm Mạnh Hùng, Phó Tổng giám đốc Đài tiếng nói Việt Nam (VOV) tham luận tại Diễn đàn.

Thứ ba, về chiến lược phát triển. Theo ông Phạm Mạnh Hùng, VOV xác định cần làm chủ công nghệ phát thanh số để đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn của công chúng. “Chúng tôi đặt mục tiêu xây dựng VOV thành đài podcast lớn nhất Việt Nam, với lợi thế là cơ quan gốc của phát thanh, có kinh nghiệm sản xuất nội dung số và quan hệ hợp tác quốc tế rộng rãi. Theo tôi, mỗi cơ quan báo chí nên chọn cho mình một mảng chủ lực để đầu tư, đồng thời lãnh đạo các ban biên tập cần thay đổi tư duy, coi không gian số là mặt trận ưu tiên số một”, ông Hùng nhấn mạnh.

Thứ tư, về nhân lực. Phó Tổng Giám đốc VOV cho biết, đội ngũ của VOV hiện có độ tuổi trung bình khá cao (40–50 tuổi), song chỉ cần được hướng dẫn trong thời gian ngắn, họ có thể đảm đương công việc ở lĩnh vực truyền hình số. Luật Báo chí tới đây cũng cần mở rộng hơn, cho phép báo chí hợp tác với doanh nghiệp truyền thông ở những mảng nội dung không quá nhạy cảm, nhằm tận dụng nguồn lực xã hội.

Cuối cùng, phát triển báo chí trên môi trường số đòi hỏi phải giải quyết tốt vấn đề bản quyền và kỹ năng tác nghiệp. Hiện chưa có bộ phận chuyên sâu am hiểu pháp luật, quy định xuyên biên giới để bảo vệ quyền lợi báo chí. Đồng thời, việc người dân sẵn sàng trả phí để tiếp cận thông tin chính thống, chất lượng cao là xu thế tất yếu, báo chí Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm từ quốc tế để triển khai hiệu quả.

Ông Nguyễn Ngọc Hiển - Tổng Biên tập Báo Lao Động.

Chuyển đổi số trong báo chí nên bắt đầu từ những việc nhỏ nhất

Tổng Biên tập Báo Lao Động, ông Nguyễn Ngọc Hiển chia sẻ về chuyển đổi số trong báo chí cho rằng, chuyển đổi số trong báo chí nên bắt đầu từ những việc nhỏ nhất, không nên tham làm những điều quá lớn. “Bản thân tôi xuất thân là kỹ sư Đại học Bách khoa Hà Nội, vì vậy tiếp cận công nghệ có phần khác với nhiều cơ quan báo chí. Từ những năm 1994, Báo Lao Động đã là một trong những tờ báo in màu đầu tiên của cả nước, trong bối cảnh công nghệ in màu ở nước ngoài rất tốn kém, có khi lên đến 4-5 tỷ đồng. Khi đó, chúng tôi đã tìm cách tự làm, từ khâu tách, ghép đến in ấn”, ông Hiển chia sẻ.

Từ kinh nghiệm nêu trên, ông Nguyễn Ngọc Hiển nhấn mạnh: “Trong chuyển đổi số, hãy tận dụng cái có sẵn, đặc biệt là những công cụ miễn phí, dùng thử trong 15 ngày, 3 tháng hay 6 tháng, sau đó đánh giá hiệu quả. Cách làm này vừa tiết kiệm, vừa giúp đi tắt đón đầu. Sau khi khai thác triệt để, mới tính đến việc tự phát triển”.

Các đại biểu dự Diễn đàn.

Theo Tổng Biên tập Báo Lao Động, hiện nay, hầu hết cơ quan báo chí đều phụ thuộc vào một hệ thống CMS chung, chỉ biết sử dụng để vận hành báo. Nhưng đối với Báo Lao Động đã tự viết hệ thống CMS riêng, đồng thời phát triển chatbot AI để phục vụ người lao động. Hệ thống này do đội ngũ công nghệ thông tin của báo xây dựng, được huấn luyện từ nguồn tài liệu chính thống. CMS có khả năng tự nhận diện lỗi, chatbot và AI cũng được đào tạo từ chính nội dung báo.

“Chúng tôi từng thử nghiệm dịch sang tiếng Trung, nhưng phải dừng lại do hệ thống công nghệ phía bạn quá mạnh. Hiện tại, cổng thông tin của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam hỗ trợ 6 ngôn ngữ, còn Báo Lao Động mới triển khai 3 ngôn ngữ”, ông Hiển chia sẻ.

Để xây dựng và duy trì chuyển đổi số, theo ông Nguyễn Ngọc Hiển, các cơ quan báo chí rất cần sự hỗ trợ kỹ thuật từ cấp trên, bởi nguồn lực nội bộ có hạn. Ông Hiển cho biết, thực tế, cách đây 5 năm, Báo Lao Động đã xuất CMS cho một số cơ quan báo chí ở miền Trung, và đến nay đã hoàn toàn chủ động công nghệ.

“Một điểm quan trọng khác là phải có sự chia sẻ, liên kết giữa các cơ quan báo chí. AI, chatbot hay các công nghệ mới đều đòi hỏi đầu tư lớn, như trường hợp ChatGPT đã cho thấy. Ngay tại Báo Lao Động, để huấn luyện chatbot tiếng Anh, ban đầu cần 4 nhân sự, nhưng sau 6 tháng thì không cần duy trì nhân lực này nữa vì hệ thống đã tự vận hành. Do đó, muốn chuyển đổi số thành công, báo chí không chỉ cần sáng tạo và kiên trì, mà còn phải hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau để tối ưu nguồn lực và cùng phát triển”, ông Hiển nói.

Ông Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động.

Cập nhật công nghệ là hành trang quan trọng cho tương lai

Tham luận tại diễn đàn, ông Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động, chia sẻ: Làm báo nhiều năm, ông nhận thấy xu hướng phát triển hiện nay đòi hỏi báo chí phải chuyển đổi số, nếu không sẽ bị bỏ lại phía sau. Khoảng 5 năm trước, khi bắt đầu nghĩ đến chuyển đổi số, cơ quan báo chí hầu như không có gì: thiếu tiền, thiếu công nghệ. Đến năm 2021, Đảng ủy Báo Người Lao Động đã ra nghị quyết về chuyển đổi số với hai bước đi quan trọng:

Thứ nhất, thống nhất nhận thức trong toàn cơ quan, từ các chi bộ đến tập thể.

Thứ hai, nâng cao kiến thức, mời chuyên gia về tập huấn, đồng thời lãnh đạo cơ quan trực tiếp chia sẻ, hướng dẫn để cán bộ, phóng viên hiểu và áp dụng.

“Sau khi triển khai, chúng tôi ưu tiên làm những việc ít tốn kém trước, rồi dần mở rộng. Kết quả, đến nay Báo Người Lao Động đã lọt vào top 8 cơ quan báo chí chuyển đổi số thành công, được ghi nhận cuối năm 2023. Hiện chúng tôi vận hành 21 kênh mạng xã hội, trong đó có một kênh đạt hơn 1 triệu người theo dõi và đủ điều kiện bật kiếm tiền”, ông Tuân cho biết.

Các đại biểu dự Diễn đàn.

Cũng theo ông Tô Đình Tuân, Báo Người Lao Động xác định: Chuyển đổi số không phải đích đến, mà là hành trình không bao giờ được phép hài lòng. Lợi nhuận trực tiếp từ chuyển đổi số chưa nhiều, chủ yếu mới cân bằng, nhưng tệp khách hàng đã đạt trên 30 nghìn người. So với thế giới, con số này còn khiêm tốn, nhưng nếu nhìn vào mô hình của những tờ báo lớn như New York Times, có thể thấy rõ báo chí thực chất cũng là một sản phẩm lao động nghiêm túc, cần được xã hội công nhận và trả phí xứng đáng.

“Báo Người Lao Động luôn nỗ lực cập nhật công nghệ, coi đây là hành trang quan trọng cho tương lai. Tuy nhiên, vì là đơn vị tự chủ tài chính, chúng tôi phải cân nhắc hiệu quả trước khi đầu tư. Đây là thách thức lớn, rất cần sự trợ lực từ Nhà nước và cơ quan chức năng. Hiện nay, xu hướng trí tuệ nhân tạo phát triển rất nhanh, và chắc chắn sẽ tác động sâu sắc đến báo chí. Vì vậy, chúng tôi luôn nhắc nhở đội ngũ không ngừng học hỏi, cập nhật để bắt kịp những thay đổi này.”, ông Tuấn chia sẻ.

Bà Lý Việt Trung, Tổng Biên tập Báo Phụ nữ TP HCM

Cũng tham gia thảo luận, bà Lý Việt Trung, Tổng Biên tập Báo Phụ nữ TP HCM, chia sẻ: Báo Phụ nữ TP.HCM đã bắt đầu quá trình chuyển đổi số từ nhiều năm nay, với mục tiêu chuyển mạnh đạt được bao nhiêu triệu view, triệu sub trên các nền tảng số, và quyết liệt đào tạo đội ngũ chuyển từ báo in sang báo điện tử, đồng thời đa dạng hóa hình thức đưa tin như chụp ảnh, quay video, phát sóng trên các nền tảng số. “Đây là quá trình nhiều nỗ lực, nhất là trong bối cảnh kinh tế khó khăn”, bà Trung nói.

Theo Tổng Biên tập Báo Phụ nữ TP HCM, là đơn vị tự chủ, toà soạn phải cân đối ngân sách giữa báo in và báo điện tử, đồng thời đầu tư cho sáng tạo nội dung số. Kết quả, cuối năm 2024, Báo Phụ nữ TP.HCM đã được Bộ Thông tin và Truyền thông thời điểm đó đánh giá là một trong 8 đơn vị báo địa phương có chuyển đổi số xuất sắc, đạt mức trưởng thành.

Thách thức thứ hai theo bà Trung cho biết là về nhân sự, bởi để làm nội dung số đòi hỏi sự luôn luôn có đầu óc sáng tạo. “Đặc biệt, nếu các anh chị hơi lớn tuổi trên 40 thì vất vả lắm mới có thể làm được mà ở báo Phụ nữ TP HCM chỉ có vài người có thể làm được, cho nên chúng tôi ưu tiên tuyển chọn các bạn trẻ tốt nghiệp báo chí, cao đẳng Phát thanh - truyền hình để bổ sung thêm lực lượng. Tuy nhiên, các bạn trẻ thì rất năng động, giỏi công nghệ nhưng vẫn cần được trau dồi thêm kinh nghiệm nghề nghiệp. Do vậy vẫn cần đội ngũ có kinh nghiệm, kiến thức chuyên sâu để hỗ trợ cho các bạn”, bà Trung chia sẻ.

Khó khăn thứ ba được bà Lý Việt Trung nêu ra là liên quan đến công nghệ, gắn liền với vấn đề tài chính. Theo bà Trung, muốn có công nghệ hay thì phải có tài chính.

“Khi tham dự sự kiện hôm nay, chúng tôi đây là một ‘bệ phóng’ quan trọng. Nghị quyết 57 không chỉ thúc đẩy đổi mới sáng tạo mà còn mở ra cơ hội để báo chí phát triển mạnh mẽ, giữ vững vai trò dẫn dắt thông tin chính thống trong bối cảnh có nhiều thế lực xuyên tạc và độc giả dần quay lưng với báo chí. Từ thực tế đó, tôi đề xuất báo chí cần được coi là một đối tượng thụ hưởng trong các chương trình, dự án về chuyển đổi số, để có thêm nguồn lực phát huy vai trò của mình trong giai đoạn mới”, bà Trung phát biểu.