Chuỗi cung ứng bị đứt gãy gây khó cho doanh nghiệp
Tại tọa đàm “Giải pháp đảm bảo chuỗi cung ứng thời COVID-19", ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công thương cho biết, chuỗi cung ứng hiện nay có vai trò rất lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp.
Hoạt động quản trị chuỗi cung ứng tốt sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, hạn chế rủi ro, tối đa hóa hiệu suất, đạt được lợi thế cạnh tranh, có chỗ đứng trên thị trường, mở rộng chiến lược và khả năng vươn xa của doanh nghiệp.
Với nền kinh tế, việc xây dựng và quản lý hiệu quả chuỗi cung ứng mang đến một môi trường kinh doanh lành mạnh, với triết lý hai bên cùng có lợi, sử dụng hiệu quả tối đa các nguồn lực trong xã hội cả về con người, nguồn lực tự nhiên... do vậy hiệu quả của nền kinh tế cũng được nâng lên.
"Nếu chuỗi cung ứng bị gián đoạn, đứt gãy, hệ lụy đến nền kinh tế và xã hội còn tiếp diễn. Đầu tiên, sẽ có nhiều doanh nghiệp phải đóng cửa do không có nguyên vật liệu đầu vào để sản xuất. Chi phí để duy trì sản xuất và kho vận bị đội lên quá cao, gián tiếp gây lạm phát trong những tháng cuối năm. Doanh nghiệp không đáp ứng được đơn hàng đúng thời gian dẫn đến mất đơn hàng và các đối tác tiềm năng vào tay các quốc gia cạnh tranh” - ông Hải chia sẻ thêm.
Cũng theo ông Hải thì việc cung ứng hàng hóa bị thiếu hụt, giá cả leo thang, đặc biệt là những sản phẩm thiết yếu cho sinh hoạt và phòng chống dịch. Một khi các doanh nghiệp không thể trụ nổi, an sinh xã hội và mục tiêu phát triển kinh tế của Chính phủ sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Việc gián đoạn chuỗi cung ứng kéo dài sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, giảm năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam trên bảng xếp hạng thế giới, ảnh hưởng đến dòng vốn FDI và khả năng hội nhập của kinh tế Việt Nam.
Chỉ ra nguyên nhân của tình trạng chuỗi cung ứng gián đoạn, ách tắc vận chuyển hàng hóa trong trong đợt dịch COVID-19 này, ông Trần Bảo Ngọc, Vụ trưởng Vụ vận tải, Bộ Giao thông Vận tải, cho rằng vấn đề là do tình trạng dịch bệnh rải rác tại các tỉnh khác nhau với việc áp dụng các chỉ thị phòng dịch khác nhau nhưng do sự lo lắng lây lan dịch bệnh nên các tỉnh có quy định vượt quá chỉ đạo của Chính phủ, Bộ ngành.
Ông Ngọc dẫn chứng, ví dụ như với quy định giấy xét nghiệm âm tính COVID-19 có tỉnh chỉ chấp nhận xét nghiệm PCR, có tỉnh lại cho phép test nhanh hay sự khác nhau về thời gian như tỉnh này cho phép thời gian hiệu lực là 72 giờ, có nơi chỉ áp dụng 48h, từ đó tạo sự không đồng bộ, những phương tiện khi đi qua sẽ gặp vướng mắc, dẫn đến việc quay đầu xe.
Ngoài ra, Vụ trưởng Vụ vận tải còn cho rằng việc doanh nghiệp chưa chuẩn bị kỹ cho lái xe, trước khi vận chuyển hàng hóa như phải cho lái xe xét nghiệm COVID-19 hay một số lái xe vẫn dùng giấy hết hạn hoặc giả, thậm chí cò mồi đã tạo tâm lý mất niềm tin của cơ quan chức năng dẫn đến việc tăng cường kiểm tra, mất thời gian cũng là nguyên nhân gây ách tắc trong lưu thông hàng hóa hiện nay.
Các doanh nghiệp cho rằng khó khăn lớn nhất đó là phải đối phó với sự gián đoạn trong chuỗi cung cấp dịch vụ để duy trì hoạt động liên tục.
Về phía doanh nghiệp, ông Lê Quang Trung - Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (VIMC) cho biết, khó khăn lớn nhất đó là phải đối phó với sự gián đoạn trong chuỗi cung cấp dịch vụ để duy trì hoạt động liên tục.
Chưa kể, cước vận tải biển tăng phi mã và sự thiếu hụt, mất cân bằng container trên toàn thế giới cũng khiến doanh nghiệp gặp vô vàn khó khăn. Đơn cử, giá cước xuất khẩu sang Mỹ đã tiếp tục tăng thêm 2000-3000USD từ ngày 15/6. So với cùng kỳ năm 2020, giá cước đã tăng tới 5 lần. Riêng giá cước hiện nay đã tương đương 60% tiền hàng hóa trong một cont đồ gỗ, chưa kể các chi phí logistics gia tăng khác (mức thông thường chỉ khoảng 15-20%).
Đại dịch cũng khiến vấn đề tổ chức sản xuất, bố trí nhân lực làm việc phù hợp mà vẫn phải đảm bảo an toàn, các quy định về phòng chống dịch rất khó khăn.
Thời gian qua, các địa phương, đặc biệt là các địa phương phía Nam đã áp dụng các biện pháp phòng chống lây nhiễm quyết liệt như hạn chế di chuyển, hạn chế lưu thông giữa các vùng, yêu cầu cách ly bắt buộc… Đáng nói là mỗi địa phương lại đặt ra những quy định riêng, sự thiếu nhất quán và liên tục thay đổi trong các giấy phép vận tải hàng hóa… dẫn đến hậu quả là chuỗi cung ứng bị đứt gãy. Đi kèm với đó là tình trạng thiếu hụt lao động, lái xe, thiếu công nhân tại hiện trường…
Tăng sức cạnh tranh cho chuỗi cung ứng
Trong bối cảnh chuỗi cung ứng bị đứt gãy, ông Đặng Vũ Thành, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA), cho rằng cần bổ sung quy tắc vận tải an toàn, đề xuất ưu tiên tiêm vắc xin cho lao động lái xe, lao động đang thực hiện công tác tại cảng, kho, bãi, khai báo hải quan.
Đồng thời hỗ trợ nguồn bộ kit test nhanh kháng nguyên để doanh nghiệp vận tải, doanh nghiệp dịch vụ logistics chủ động xét nghiệm rà soát lao động của chính mình.
Ông Lê Quang Trung cũng cho rằng, các địa phương cần thống nhất về quy định tạo thuận lợi trong vận chuyển hàng hóa đối với xe vận tải (đặc biệt áp dụng với các xe chạy liên tỉnh – chạy trên trục quốc lộ quốc gia).
Cùng với đó, Bộ Y tế cũng cần xem xét miễn giảm xét nghiệm COVID-19 cho lái xe, thay vào đó là áp dụng nguyên tắc vận tải an toàn phòng dịch lái xe ngồi yên trong cabin - không tiếp xúc khi giao nhận hàng hoá hai đầu, khi ra vào cảng.
Đại diện Tổng công ty Hàng hải Việt Nam cũng kiến nghị xóa bỏ yêu cầu xe vận tải phải có giấy đi đường trong khi đã có QR code.
Chính phủ cần sớm văn bản hóa chính thức việc tạo điều kiện thuận lợi về nội dung mọi cung đường đều là luồng xanh và các địa phương cần thống nhất thực hiện, đặc biệt áp dụng với các xe chạy liên tỉnh, chạy trên trục quốc lộ quốc gia.
Về lâu dài, Chính phủ cần có quyết sách phát triển vận chuyển vận tải biển mang thương hiệu Việt Nam. Cụ thể là phát triển đội tàu container cỡ lớn kinh doanh tuyến xa như châu Mỹ, châu Âu, đáp ứng phần nào yêu cầu chuyên chở hàng xuất nhập khẩu của Việt Nam, như đề xuất của Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam.
Nêu quan điểm về biện pháp đảm bảo chuỗi cung ứng phát triển bền vững, lâu dài, ông Trần Thanh Hải cho rằng, môi trường kinh doanh luôn thay đổi và chuỗi cung ứng sẽ luôn cần thích ứng để đạt được hiệu suất tốt nhất có thể, hạn chế thấp nhất rủi ro.
COVID-19 là phép thử với sức chống chịu của nền kinh tế và doanh nghiệp. Rõ ràng, chuỗi cung ứng trên mọi quốc gia, kể cả Việt Nam và trên mọi ngành kinh tế đều chịu ảnh hưởng nghiêm trọng.
Hậu COVID-19 và xa hơn là trong tương lai, chuỗi cung ứng hàng hóa cần phải được tăng cường khả năng ứng phó với khủng hoảng để giảm thiểu tốt nhất những chấn thương bất ngờ. Đồng thời, để tăng cường khả năng ứng phó với khủng hoảng của chuỗi cung ứng.
Muốn làm được điều này, cần nâng cao tính minh bạch qua tất cả các cấp của chuỗi cung ứng. Chỉ có minh bạch thông tin mới có thể đánh giá một cách toàn diện hoạt động của các bên tham gia chuỗi cung ứng và những rủi ro tiềm ẩn của từng bên, từ đó xây dựng kịch bản ứng phó với rủi ro và lên kế hoạch kinh doanh phù hợp.
Ngoài ra, cần phân tích, đánh giá rủi ro tiềm ẩn từ nhà cung cấp và bên thứ 3, đặc biệt là khi nguồn hàng dần cạn kiệt và nhu cầu tăng cao. Rủi ro này có thể bao gồm rủi ro về giá, rủi ro về đạo đức, pháp lý và uy tín.
Lên kế hoạch cho tình trạng thiếu hụt lao động do không có sẵn nguồn nhân lực trọng yếu tại chỗ. Cùng với đó, tăng cường ứng dụng công nghệ, nhất là công nghệ hỗ trợ làm việc từ xa sẽ ngày càng được áp dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực.
Ông Hải cũng cho rằng, vai trò vaccine rất quan trọng nên cần ưu tiên, phổ cập tiêm chủng cho người lao động trong chuỗi cung ứng như lái xe, người làm thủ tục giao nhận, giao hàng nên ưu tiên để họ tham gia lưu thông, đảm bảo chuỗi cung ứng vẫn được vận hành trong điều kiện chống dịch.