Hải Vân Quan được mệnh danh là đệ nhất hùng quan, tuyến quốc lộ 1 cũ đi qua đỉnh đèo Hải Vân. Từ lâu, địa điểm này được xem là điểm dừng chân trên hành trình dài và cũng là nơi ghi dấu tích lịch sử hàng trăm năm của nước Việt.
Hải Vân Quan nằm ở độ cao 490m so với mực nước biển, được xây dựng vào năm Minh Mạng thứ 7 (1826). Đây là công trình cửa ngõ trên con đường thiên lý Bắc Nam để kiểm soát tàu bè ra vào vịnh Đà Nẵng và là cụm phòng thủ quân sự quan trọng với hệ thống thành lũy, pháo đài thần công, được mệnh danh là "yết hầu" của Kinh đô Huế.
Di tích Hải Vân Quan nhìn từ trên cao
Di tích này từng bị bỏ rơi suốt 20 năm vì nằm trong vùng chồng lấn địa giới và hai địa phương không thống nhất được việc làm hồ sơ xin công nhận di tích lịch sử cấp quốc gia. Tháng 4/2017, khi Hải Vân quan được công nhận là di tích cấp quốc gia thì lãnh đạo ngành văn hóa Đà Nẵng và Huế đã bắt tay nhau lên kế hoạch trùng tu,
Dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích quốc gia Hải Vân quan có diện tích khoảng 6.500m2, tổng mức đầu tư hơn 42 tỉ đồng. Đơn vị thi công chính là Viện Khoa học Công nghệ Xây dựng, Phân viện miền Trung. Khi hoàn thành được vận hành như một địa điểm di tích lịch sử cho khách du lịch tham quan.
Hiện, di tích là địa điểm du lịch thu hút nhiều người check-in, tìm hiểu lịch sử
Theo đề án trùng tu, hệ thống cửa Hải Vân quan sẽ tu bổ theo các dấu tích nguyên gốc triều Nguyễn, thời vua Minh Mạng năm 1826; thay thế nền cổng lát đá Thanh, hệ thống cối, cổng đá Thanh, tường phía trên xây gạch vồ. Một số lô cốt thời chiến tranh chống Pháp, Mỹ được giữ lại với mục đích kết nối lịch sử giữa các thời kỳ chiến tranh.
Hiện nay, cơ bản các công trình đã hoàn thiện, dù công trình chưa chính thức hoàn tất, một số nơi trong quá trình trùng tu cũng đã tạo điều kiện cho khách được tham quan.
Cổng vào Hải Vân Quan sau khi được tu sửa
So với hình ảnh hoang tàn, đổ nát khi xưa, giờ đây Hải Vân Quan đã là một di tích sống động với tường đá rêu phong, các cổng vào bề thế.
Những ngày qua du khách ùn ùn kéo đến chụp hình check-in phong cảnh thiên nhiên kết hợp tìm hiểu di tích lịch sử. Đặc biệt, trong số này có một lượng rất lớn du khách nước ngoài.