Bộ trưởng Bộ VHTT&DL vừa ký quyết định xếp hạng Di tích lịch sử Đền Song Trung và mộ Hoàng Vĩnh Tộ, Hoàng Vĩnh Dụ ở xã Tân Gianh, tỉnh Quảng Trị là Di tích quốc gia.
Đền Song Trung và mộ Hoàng Vĩnh Tộ, Hoàng Vĩnh Dụ là nơi thờ tự hai bố con Hoàng Vĩnh Tộ và Hoàng Vĩnh Dụ, là những công thần có nhiều đóng góp trong công cuộc đấu tranh, bảo vệ quê hương và phục hưng đất nước thời Hậu Lê. Đây là di tích mang giá trị lịch sử, văn hóa tiêu biểu, gắn liền với truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc.
Tấm văn bia đền Song Trung. Ảnh: QT
Theo sử sách, từ thời Hồng Đức, dòng họ Hoàng ở Lý Trai, huyện Phúc Khê, tỉnh Nghệ An đã di cư vào khai hoang lập ấp, hình thành vùng đất Phù Kinh ở ven bờ thượng nguồn sông Gianh, thuộc châu Bố Chính, phủ Tân Bình, nay là xã Tân Gianh, tỉnh Quảng Trị.
Vào đầu thế kỷ XVI, khi nhà Lê suy vong, các cuộc nổi dậy kéo theo nạn cát cứ và tranh chấp đất đai giữa các phe phái xảy ra gay gắt. Tháng 6 năm Đinh Hợi (1527), Mạc Đăng Dung đã phế truất vua Lê, lập ra triều Mạc tự xưng hoàng đế.
Nhằm phù Lê diệt Mạc, đầu năm 1532, An Thành hầu Nguyễn Kim, một công thần triều Lê đã liên kết các phe phái để chống lại nhà Mạc.
Hưởng ứng ngọn cờ phù Lê diệt Mạc, hai cha con ông Hoàng Vĩnh Tộ và Hoàng Vĩnh Dụ đã kêu gọi thanh niên trai tráng trong làng theo tướng Nguyễn Kim xây dựng lực lượng, dấy binh khởi nghiệp.
Cùng với đại quân giương cờ xung trận, Hoàng Vĩnh Tộ đã lập được nhiều công lớn. Năm Thuận Đức thứ nhất (1600), ông được phong Hiệp mưu dương vũ công thần, đặc tiến phụ quốc thượng, tướng quân cẩm y vệ thực vệ sự hầu tước. Khi ông mất được truy phong tước Phúc Khê hầu Đại vương tôn thần.
Hoàng Vĩnh Dụ từ nhỏ đã là người thông minh, luôn luôn theo cha tập luyện võ nghệ và đánh trận giả. Lớn lên, với khí chất can trường của một võ tướng, Hoàng Vĩnh Dụ đã cùng cha tham gia nhiều trận chiến chống lại quân Mạc.
Đặc biệt, ông cùng với binh sĩ đã tiến công đánh quân nhà Mạc ở địa đầu đất Giao Thủy (Nam Định), góp phần phò vua Lê Thế Tông trở lại Thăng Long vào tháng 4 năm 1593.
Năm Vĩnh Tộ thứ 10 (1628), Hoàng Vĩnh Dụ được phong là Dương vũ uy dũng tán trị công thần đặc tiến phụ quốc Thượng tướng quân điện tiền đô hiệu điểm ti Tả hiệu điểm Hầu tước. Khi qua đời, ông được truy phong tước Hoằng dũng Đại vương tôn thần.
Khu lăng mộ đền Song Trung được xây dựng khang trang, uy nghiêm, đẹp đẽ. Ảnh: PL
Tưởng nhớ hai vị công thần Hoàng Vĩnh Tộ và Hoàng Vĩnh Dụ, khoảng năm 1650, nhân dân Phù Kinh đã lập đền thờ với tên gọi "Song Trung miếu bia". Hằng năm, ngoài hai ngày giỗ của hai vị tướng công, tại đền Song Trung còn diễn ra lễ tế mùa xuân và lễ tế mùa thu, gọi là "Xuân Thu nhị kỳ" diễn ra vào rằm tháng hai và rằm tháng bảy với phần lễ và phần hội.
Trải bao biến cố thăng trầm của lịch sử, đền Song Trung nhiều lần hư hỏng nặng. Năm 1997, ngôi đền được nhân dân và tỉnh Quảng Trị hỗ trợ kinh phí cải tạo, trùng tu. Cùng với việc trùng tu, sửa chữa đền Song Trung, con cháu họ Hoàng cũng đã di dời mộ của hai vị tướng quân Hoàng Vĩnh Tộ và Hoàng Vĩnh Dụ về an nghỉ trên núi Rú Vắp. Năm 2016 đền Song Trung được xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh.