Ngày 24/9, tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) tổ chức hội thảo “Đóng góp ý kiến của cử tri - trí thức trước kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV” nhằm tập hợp trí tuệ của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ đối với những vấn đề lớn của đất nước.
Sự kiện có sự tham dự của đại diện Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng đông đảo các nhà khoa học, chuyên gia và cán bộ quản lý.
Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam Phan Xuân Dũng phát biểu khai mạc hội thảo
Phát biểu khai mạc tại hội thảo, Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam Phan Xuân Dũng nhấn mạnh, việc tổ chức hội thảo lần này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Quốc hội chuẩn bị bước vào Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV với nhiều nội dung lớn. Đội ngũ trí thức khoa học công nghệ là lực lượng có vai trò tiên phong trong cung cấp luận cứ khoa học, tham gia phản biện, giám sát xã hội, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế chính sách và thúc đẩy các quyết sách đi vào cuộc sống. Những ý kiến đóng góp thẳng thắn, trách nhiệm và giàu tính xây dựng từ các nhà khoa học sẽ giúp Quốc hội có thêm cơ sở khoa học và thực tiễn để xem xét, hoàn thiện các quyết sách quan trọng, bảo đảm phát triển đất nước nhanh và bền vững trong giai đoạn mới...
Giáo sư, Tiến sĩ Đào Xuân Học - Hội Khoa học Thủy lợi Việt Nam đóng góp ý kiến tại hội thảo
Đóng góp ý kiến cho chính sách pháp luật liên quan đến lĩnh vực nông nghiệp, môi trường, Giáo sư, Tiến sĩ Đào Xuân Học – Hội Khoa học Thủy lợi Việt Nam cho rằng, việc sáp nhập Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn với Bộ Tài nguyên và Môi trường đã giải quyết được tình trạng chồng chéo ở cấp vĩ mô, nhưng vẫn còn những bất cập ở cấp vi mô, nhất là trong quản lý tài nguyên nước và thủy lợi. Sự tồn tại song song của Luật Tài nguyên nước và Luật Thủy lợi gây phân mảnh, thiếu thống nhất, làm giảm hiệu quả quản lý. Giáo sư Đào Xuân Học kiến nghị Quốc hội cần rà soát tổng thể, tiến tới hợp nhất các luật liên quan thành một bộ luật về nước hoặc thủy lợi thống nhất, bao gồm cả những nội dung đang được quy định trong các luật chuyên ngành như phòng chống thiên tai, khai thác nước dưới đất, cấp và thoát nước. Đồng thời, cần phân định rõ trách nhiệm giữa các Bộ theo nguyên tắc “một việc một đơn vị phụ trách” để tránh lãng phí, chồng chéo, tạo khung pháp lý đồng bộ, làm nền tảng cho phát triển bền vững.
Giáo sư, Tiến sĩ Lê Vân Trình, Chủ tịch Hội Khoa học Kỹ thuật An toàn và Vệ sinh lao động Việt Nam khẳng định Liên hiệp Hội Việt Nam là “ngôi nhà chung” của hơn 3,7 triệu hội viên, trong đó có khoảng 2,2 triệu trí thức khoa học và công nghệ, là nơi hội tụ trí tuệ và khát vọng cống hiến. Nghị quyết số 57- NQ/TW năm 2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là “xương sống” để vượt qua bẫy thu nhập trung bình, nâng cao năng suất lao động.
Bên cạnh việc ghi nhận các chính sách mới trong giáo dục và y tế, cần sáp nhập, cơ cấu lại hệ thống đại học phải dựa trên dữ liệu dân cư và nhu cầu nhân lực, tránh lãng phí và bất bình đẳng trong tiếp cận giáo dục. Về môi trường, cần có giải pháp kiểm soát khí thải và ứng phó biến đổi khí hậu quyết liệt hơn. Đối với đội ngũ trí thức, cần xây dựng cơ chế đãi ngộ đặc biệt, khuyến khích phản biện chính sách, đầu tư hạ tầng hiện đại, đồng thời phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo gắn kết viện, trường và doanh nghiệp, để khoa học công nghệ thực sự trở thành động lực phát triển quốc gia.
Giáo sư, Tiến sĩ Lê Vân Trình, Chủ tịch Hội Khoa học Kỹ thuật An toàn và Vệ sinh lao động Việt Nam
Trong lĩnh vực y tế, nhiều trí thức đề nghị đẩy nhanh việc đưa cơ sở 2 của Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Việt Đức vào hoạt động để giảm tình trạng quá tải bệnh viện tuyến trung ương. Một số ý kiến cũng kiến nghị củng cố hệ thống y tế dự phòng, cải cách bảo hiểm y tế, ban hành chương trình quốc gia về sức khỏe tâm thần và già hóa dân số. Bên cạnh đó, cần siết chặt quản lý an toàn thực phẩm, nước sạch và hoạt động kinh doanh trực tuyến để bảo đảm sức khỏe cộng đồng.
Trong khí đó, Bà Lê Khánh Vân, Phó chủ tịch Hội Thông tin Khoa học và Công nghệ Việt Nam, cử tri và nhân dân đánh giá cao những nỗ lực của Đảng và Nhà nước trong việc “cởi trói” cho khoa học, công nghệ (KH-CN). Đặc biệt, việc coi đổi mới sáng tạo ngang bằng với KH-CN là một bước tiến mang tính đột phá, tạo cơ sở vững chắc để ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn. Một điểm đáng chú ý khác là việc mở rộng nguồn kinh phí cho KH-CN. Thay vì chỉ tập trung cho các viện, trường công, giờ đây các tổ chức KH-CN tư nhân cũng có thể nhận được kinh phí từ Nhà nước nếu đề tài, dự án có tính ứng dụng cao. Điều này khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân, tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh và hiệu quả hơn.
Bên cạnh những điểm sáng, cử tri và nhân dân vẫn còn nhiều băn khoăn, lo lắng. Một trong những vấn đề được quan tâm hàng đầu là tác động của cuộc cách mạng sắp xếp lại tổ chức bộ máy hệ thống chính trị đến cuộc sống của cán bộ, đảng viên và người dân. Việc sáp nhập, sắp xếp lại các đơn vị hành chính, công sở, công sản tại nhiều địa phương vẫn còn nhiều bất cập. Đơn cử, việc sáp nhập các tỉnh thành đã tạo ra những đơn vị hành chính có diện tích quá rộng, khiến nữ công chức, viên chức phải đi quãng đường dài hàng trăm km để đến công sở hàng ngày, trong khi chưa có chính sách nhà ở xã hội phù hợp gần nơi làm việc.
Bà Lê Khánh Vân, Phó chủ tịch Hội Thông tin Khoa học và Công nghệ Việt Nam
Về vấn đề chuyển đổi số, mặc dù được đánh giá là xu thế tất yếu, nhưng hạ tầng cơ sở vật chất ở nhiều nơi vẫn còn hạn chế. Máy tính cũ, đường truyền mạng không ổn định, và cán bộ chưa được đào tạo bài bản là những rào cản lớn.
Cử tri và nhân dân cũng đặc biệt quan tâm đến công tác giáo dục. Bà Lê Khánh Vân cho rằng, nên thống nhất một chương trình sách giáo khoa cho tất cả các cấp học phổ thông để đảm bảo sự đồng bộ trong giáo dục. Bà cũng kiến nghị cần có những chính sách ưu đãi đặc biệt để khuyến khích sinh viên nữ theo học các ngành STEM, như miễn học phí, nhằm thúc đẩy bình đẳng giới và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
Ngoài ra, tình hình ô nhiễm môi trường, đặc biệt là không khí tại các đô thị lớn, nước thải ở các khu công nghiệp và nông thôn (thiếu nước sạch), cũng là mối lo ngại lớn. Việc cấm xe máy xăng ở một số khu vực đô thị lớn vào năm 2026 và tình trạng tham nhũng, lãng phí, tiêu cực diễn ra dai dẳng, chậm được xử lý cũng gây bức xúc trong dư luận.
Về Dự thảo Luật Báo chí (Sửa đổi), Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam Lê Nghiêm đề nghị Quốc hội, nhân dịp sửa đổi Luật Báo chí trong năm nay, xem xét điều chỉnh chính sách đối với báo chí một cách toàn diện từ việc đối tượng cấp thẻ nghề tới việc hoạch định chính sách phát triển báo chí lâu dài. Đổi mới tư duy xây dựng luật, chỉ sửa đổi những điều không còn phù hợp, mà phải coi đây là một cơ hội lớn để đột phá về chính sách đối với báo chí. Luật Báo chí sửa đổi cần thể hiện được tất cả những điều chỉnh chính sách quan trọng mà Đảng và Nhà nước đã có chủ trương và triển khai, xứng tầm như một đạo luật mới liên quan đến báo chí.
Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam Lê Nghiêm phát biểu ý kiến tại hội nghị
Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam cho rằng, một trong những điều chỉnh chính sách trọng tâm là cơ chế tài chính và mô hình kinh doanh của báo chí nhằm giúp báo chí hoạt động vững mạnh. Cụ thể, Nhà nước cần coi báo chí là một chủ thể quan trọng trong ngành kinh doanh thông tin, truyền thông. Trong một thị trường truyền thông đang phát triển rất mạnh mẽ ở Việt Nam, báo chí nên được xem là một doanh nghiệp công lập đặc biệt, có khách hàng của riêng mình, và sản phẩm phải đáp ứng nhu cầu, thị hiếu của khách hàng, chịu sự chi phối của Luật Báo chí, Luật Doanh nghiệp và các quy định pháp luật khác. Khách hàng sẽ là người nuôi sống báo chí, thay vì ngân sách nhà nước. Chỉ khi sống được bằng thị trường, báo chí mới có thể phát triển khỏe mạnh.
Với tinh thần đó, Nhà nước cần duy trì, khuyến khích các cơ quan báo chí tự chủ tốt về tài chính, phát triển tốt trong cơ chế thị trường, nhờ có thương hiệu tốt, được công chúng, độc giả yêu mến, tin cậy.
Tại hội thảo, một số ý kiến cho rằng, để phát huy sức mạnh cộng đồng trong bảo vệ thiên nhiên và môi trường, phải nhanh chóng hoàn thiện cơ chế, chính sách và hệ thống pháp luật theo hướng đồng bộ, linh hoạt và khả thi. Sau khi sáp nhập đơn vị hành chính, các đơn vị cần được quan tâm đúng mức, việc bố trí kinh phí, cơ sở vật chất và chế độ cho cán bộ thư viện xã phải rõ ràng, ổn định. Bảo đảm văn hóa phát triển ngang hàng với kinh tế và chính trị, đúng tinh thần Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9/6/2014, Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.
Ở góc độ khác, các đại biểu đề nghị cần có cơ chế giám sát chặt chẽ quá trình đấu thầu, đồng thời tham khảo kinh nghiệm quốc tế trong phòng ngừa xung đột lợi ích và bảo đảm minh bạch. Các đại biểu đề xuất Quốc hội và Chính phủ ban hành biện pháp đủ mạnh, vừa tạo môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch, vừa củng cố niềm tin của nhân dân đối với công cuộc phòng, chống tham nhũng.
Hội thảo đã ghi nhận nhiều ý kiến phong phú, sâu sắc từ các đại biểu trí thức, tập trung vào những vấn đề trọng yếu của đất nước. Những đóng góp ý kiến từ cử tri, trí thức và các chuyên gia tại hội thảo đã phản ánh một bức tranh toàn cảnh về những thách thức và cơ hội của đất nước. Đây là cơ sở quan trọng để các đại biểu Quốc hội thảo luận, xem xét và đưa ra những quyết sách đúng đắn tại kỳ họp thứ 10 sắp tới. Việc lắng nghe và tiếp thu những ý kiến này sẽ góp phần xây dựng một hệ thống chính trị vững mạnh, một nền kinh tế năng động và một xã hội phát triển bền vững.