Tăng năng suất lao động – chìa khóa nâng cao năng lực cạnh tranh
Việt Nam đang nỗ lực tăng năng suất lao động, xem đây là yếu tố tiên quyết để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, cải thiện đời sống người lao động và hướng tới phát triển bền vững. Trong bối cảnh đó, vai trò của doanh nghiệp tư nhân lớn cùng các chính sách hỗ trợ trở thành lực đẩy quan trọng, giúp chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ lao động giản đơn sang lao động kỹ năng cao, công nghệ cao.
Nhiều chuyên gia kinh tế, trong đó có GS Trần Văn Thọ (Đại học Waseda, Nhật Bản) và TS Nguyễn Bích Lâm – nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê (nay là Cục Thống kê), cho rằng việc thúc đẩy công nghiệp mạnh, nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ số và tự động hóa là yêu cầu cấp bách để nâng cao năng suất lao động, đồng thời thoát khỏi “bẫy thu nhập trung bình”. Thực tế, Chính phủ cũng xác định tăng năng suất lao động là nhiệm vụ chiến lược, không thể trì hoãn.
Để đạt mục tiêu này, Nhà nước khuyến khích doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực tư nhân lớn, đầu tư nghiên cứu và phát triển tự động hóa, số hóa quy trình và áp dụng hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến. Các giải pháp này vừa giúp nâng cao hiệu suất lao động, vừa giảm chi phí, nâng cao chất lượng và mẫu mã sản phẩm, đồng thời mở rộng thị trường nội địa và xuất khẩu.
Tuy nhiên, năng suất lao động của Việt Nam vẫn còn thấp so với nhiều quốc gia trong khu vực, phần lớn do khoảng cách giữa doanh nghiệp lớn, nhỏ và vừa. Doanh nghiệp nhỏ thường gặp khó khăn về vốn, kỹ năng quản lý và tiếp cận công nghệ cao, trong khi thủ tục hành chính và chi phí để hưởng chính sách hỗ trợ còn phức tạp.
Chính vì vậy, chính sách phải vừa hỗ trợ doanh nghiệp lớn duy trì vai trò dẫn dắt, vừa giúp các doanh nghiệp nhỏ phát triển để trở thành lực lượng bổ sung cho tăng trưởng chung. Xong thực tế, bằng sự nỗ lực đã có nhiều doanh nghiệp sản xuất trong các ngành chế biến, dệt may, điện tử… đã bắt đầu chuyển đổi sang mô hình sản xuất số hóa, thông minh. Các doanh nghiệp lớn với nguồn lực tài chính mạnh, nhân lực chất lượng cao và khả năng chịu rủi ro tốt thường là những đơn vị tiên phong.
Doanh nghiệp tư nhân đẩy mạnh đào tạo và đổi mới công nghệ
Công ty Cổ phần MISA (Hà Nội) là ví dụ điển hình về việc kết hợp đào tạo nhân lực và ứng dụng công nghệ để nâng cao năng suất. Hàng năm MISA triển khai các khóa huấn luyện kỹ năng số, quản lý trong môi trường số và vận hành công cụ công nghệ hiện đại, giúp nhân viên thích ứng với chuyển đổi số và làm việc trực tuyến hiệu quả.
Điển hình, khi thành lập “Trung tâm xử lý đơn hàng điện tử” cùng áp dụng hóa đơn điện tử và hệ thống tự động hóa, công ty đã tinh gọn bộ máy kế toán tại các chi nhánh nhưng năng suất vẫn tăng nhờ quy trình ổn định, ít sai sót, hiệu quả cao. Nhân sự cũ được đào tạo lại hoặc bố trí sang vị trí mới phù hợp.
Công ty Cổ phần Cơ khí Kết cấu Thép Gia Khang (Gia Khang Steel Structure JSC) chú trọng nâng cao năng lực nhân sự để cải thiện năng suất. Trước đây, công ty gặp khó khăn do thiếu chiến lược tuyển dụng, chưa có tiêu chuẩn nghiệp vụ rõ ràng. Gia Khang triển khai đồng thời các lớp đào tạo nội bộ về kỹ thuật chuyên môn, an toàn lao động, quản trị, giám sát, ngoại ngữ và kỹ năng cho đội trưởng cũng như nhân viên văn phòng.
Công ty cũng mở rộng kênh tuyển dụng, tập trung tìm ứng viên có trình độ cao và cải tiến quy trình phỏng vấn, đánh giá năng lực. Nhờ vậy, chất lượng nhân lực được nâng lên, giảm lỗi trong thi công, tăng hiệu quả sản xuất và cải thiện chất lượng sản phẩm.
Công ty TNHH Sản xuất Thương mại Dịch vụ Cà phê Đất Đỏ (Đức Trọng, Lâm Đồng) là ví dụ tại khu vực nông thôn. Công ty áp dụng máy rang cà phê hiện đại, kết hợp đào tạo nhân lực vận hành và bảo dưỡng thiết bị. Nhờ đó, năng suất lao động tăng, chất lượng cà phê rang-xay ổn định, mở rộng thị trường trong nước và xuất khẩu, đồng thời nâng cao thu nhập cho người lao động.
Theo các chuyên gia về năng suất, để doanh nghiệp tư nhân lớn mạnh thực sự trở thành lực lượng chủ đạo nâng cao năng suất quốc gia, cần có sự đồng bộ giữa chính sách hỗ trợ đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng nhân lực, cải thiện môi trường kinh doanh, giảm chi phí giao dịch và thủ tục hành chính, đồng thời tăng cường hiệu quả thực thi tại địa phương.
Cần cải thiện môi trường kinh doanh, rút ngắn khoảng cách tiếp cận vốn, ưu tiên hỗ trợ đổi mới công nghệ và đào tạo kỹ năng lao động. Xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng cho tự động hóa; chính sách thuế, tín dụng hỗ trợ đổi mới công nghệ; phát triển hạ tầng số và sản xuất hiện đại; đào tạo nhân lực kỹ năng cao; áp dụng tiêu chuẩn và quản lý chất lượng.
Nếu triển khai tốt, Việt Nam sẽ bước vào giai đoạn tăng trưởng chất lượng cao, bền vững hơn, vượt qua mức thu nhập trung bình và hướng tới mục tiêu thu nhập cao vào 2030-2045, đồng thời xây dựng lực lượng doanh nghiệp tư nhân dẫn dắt sự đổi mới, tăng sức cạnh tranh và tạo việc làm ổn định cho người lao động.