Đơn hàng giảm khoảng 30%
Thống kê của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho thấy, xuất khẩu cá tra 7 tháng đầu năm 2023 đạt kim ngạch 1 tỷ USD, giảm 37% so với cùng kỳ năm trước.
Trong đó, Trung Quốc là thị trường lớn nhất của cá tra Việt Nam, chiếm hơn 30% thị phần, tương đương 337 triệu USD nhưng lại giảm 58% so với cùng kỳ năm 2022.
Mỹ là thị trường lớn thứ 2, chiếm 16% tỷ trọng, tương đương 162 triệu USD, giảm 20% so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên, Đức và Singapore là 2 thị trường ghi nhận tăng trưởng dương về giá trị ở mức lần lượt là 32% và 3%.
Theo phản ánh của các doanh nghiệp thì những tháng đầu năm ngành cá tra đã phải đối diện với nhiều khó khăn. Ông Huỳnh Đức Trung, Giám đốc Công ty cổ phần Vĩnh Hoàn cho biết, bình quân lượng đơn hàng xuất khẩu giảm khoảng 30% cho tất cả các thị trường, giá bán cũng rớt thê thảm.
Trong khi đó, chi phí nuôi, chế biến và cả xuất khẩu đều tăng. Riêng giá thức ăn chiếm khoảng 70% giá thành sản xuất cá tra, nhưng đã tăng cao so với cùng kỳ; chi phí về kiểm soát chất lượng, logistics, lưu kho hàng tồn và cả chi phí tín dụng… tất cả đều tăng, tạo áp lực lớn cho các đơn vị chế biến, xuất khẩu thuỷ sản.
Theo ông Trung, doanh nghiệp ngành cá tra đang phải thắt chặt tối đa chi phí, cố gồng gánh, cầm cự duy trì sản xuất để giữ chân người lao động.
"Chính phủ đã đưa ra gói tín dụng 15.000 tỷ đồng để hỗ trợ các doanh nghiệp ngành thủy sản và lâm sản, nhưng doanh nghiệp vẫn rất khó tiếp cận được gói tín dụng này. Thực tế, doanh nghiệp hiện đang ở trạng thái thiếu oxi, trong khi oxi nằm đó lại không biết làm sao lấy để thở”, ông Trung ví von.
Ông Ong Hàng Văn, Phó Tổng Giám đốc Công ty thủy sản Trường Giang chia sẻ, công ty có 3 xưởng chế biến, tuy nhiên, trong nửa đầu năm 2023, các thị trường xuất khẩu cá tra trọng điểm đều giảm sâu, nhất là thị trường Mỹ, Trung Quốc; khiến lượng tồn kho của doanh nghiệp cá tra rất lớn, cá dưới ao cũng còn nhiều.
“Đây là lần đầu tiên trong 10 năm qua, doanh nghiệp chúng tôi rơi vào cảnh thiếu tiền mặt, vì hàng không xuất khẩu được nên ngân hàng không thực hiện giải ngân các khoản vay, dù có tài sản để thấp chấp. Xuất khẩu khó khăn, làm lượng hàng tồn kho tăng cao, dẫn đến chi phí bảo quản hàng hoá của doanh nghiệp tăng cao. Riêng chi phí điện vận hành kho lạnh, bình quân mỗi tháng là khoảng 4 tỷ đồng”, ông Văn nêu thực tế.
Nêu lên điểm yếu lớn nhất của ngành, ông Văn cho rằng thức ăn phụ thuộc quá nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu. Để sản xuất được 1kg cá tra nguyên liệu hiện cần đến hơn 1,7kg thức ăn, khiến giá thành sản xuất lên đến 1,2 USD/kg. Trong khi đó, giá thành của các loại cá đang cạnh tranh trực tiếp với cá tra như cá minh thái Alaska chỉ 1 USD/kg.
“Vấn đề hiện nay phải có sự hỗ trợ bằng mọi cách để kéo giá thức ăn thủy sản xuống. Đề nghị Bộ Tài Chính nên xem xét đưa giá nhập khẩu nguyên liệu thức ăn chăn nuôi về 0%, thay vì là 2% như hiện nay”, ông Văn kiến nghị.
Khả quan hơn vào cuối năm
Tuy nhiên, bước sang cuối tháng 7 đầu tháng 8, tình hình xuất khẩu cá tra đã có tín hiệu khả quan từ nhiều thị trường.
Bà Lê Hằng, Giám đốc truyền thông của VASEP cho biết, các thị trường trọng tâm của xuất khẩu cá tra Việt như Trung Quốc, Hồng Kông và Mỹ đang có những tín hiệu tích cực hơn.
Nửa đầu tháng 7, thị trường này nhập khẩu hơn 20 triệu USD cá tra Việt Nam. 7 tháng đầu năm nay, xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc và Hồng Kông có thể đạt 337 triệu USD, giảm 58% so với cùng kỳ năm 2022.
Sau Trung Quốc và Hồng Kông, hiện nay, Mỹ vẫn duy trì vị trí số 2 về nhập khẩu cá tra Việt Nam. Nước này đã nhập khẩu gần 150 triệu USD cá tra từ Việt Nam tính đến hết 15/7/2023, giảm 60% so với cùng kỳ năm 2022, chiếm 16% tỷ trọng cá tra xuất khẩu. Xuất khẩu cá tra sang thị trường này 7 tháng đầu năm nay có thể đạt 162 triệu USD, giảm 20% so với cùng kỳ năm 2022.
Ông Văn thông tin, trong tháng 7 và tháng 8/2023, lượng hàng thủy sản, trong đó có cá tra xuất khẩu của Công ty Trường Giang đang trên đà tăng trưởng trở lại. Đây là tín hiệu thị trường phục hồi trong những tháng còn lại trong năm nay và năm 2024.
Đại diện Vĩnh Hoàn cũng chia sẻ thêm, doanh nghiệp này cũng đã ghi nhận tăng trưởng dương trở lại. Trong đó, xuất khẩu sang thị trường Liên minh châu Âu (EU) đã đạt 153 tỷ đồng trong tháng 7/2023, tăng 22% so với cùng kỳ năm trước. Tương tự, doanh thu xuất khẩu sang Trung Quốc đã tăng 13% và doanh thu xuất khẩu sang các thị trường còn lại tăng 20% so với hồi tháng 7/2022.
Theo bà Lê Hằng, nửa cuối năm 2023, tỉ lệ sụt giảm sẽ thu hẹp dần so với cùng kỳ do thị trường bước vào mùa đặt hàng cho tiêu thụ cuối năm và các dịp lễ hội lớn.
“Nếu theo kịch bản lạc quan, thị trường tiến triển thuận lợi, nông dân và doanh nghiệp có nguồn vốn tốt để duy trì sản xuất, các doanh nghiệp chế biến tiếp tục trụ vững, thì xuất khẩu cá tra cả năm nay có thể đạt 1,77 tỷ USD, giảm hơn 0,5 tỷ USD so với dự kiến ban đầu là 2,3 tỷ USD”, bà Lê Hằng nhận định.