10 sự kiện chứng khoán Việt Nam nổi bật năm 2020

1. Thị trường chứng khoán Việt Nam phục hồi ngoạn mục  

Đại dịch Covid-19 bắt đầu ảnh hưởng tới thị trường chứng khoán Việt Nam từ cuối tháng 1. Phản ứng của các nhà đầu tư đã dẫn đến một đợt sụt giảm mạnh chỉ trong một thời gian ngắn. Chỉ trong 2 tháng, VN-Index giảm 33,5% xuống còn 649,1 điểm, thấp nhất trong vòng 3 năm.

Tuy nhiên, với khả năng kiểm soát dịch bệnh thành công, thị trường chứng khoán đã phục hồi nhanh trong 9 tháng còn lại của năm 2020 với mức tăng gần 60% từ đáy và tăng 9% so với cuối năm trước (năm 2019 mức tăng trưởng của VN-Index chỉ 7,67%).

Đây là diễn biến phục hồi ngoạn mục bất chấp các rủi ro dịch bệnh. Thị trường chứng khoán Việt Nam cũng xác lập kỷ lục 2 tháng liên tiếp 9 10 khi có mức tăng trưởng mạnh nhất thế giới. 

2. Số lượng nhà đầu tư mới tham gia kỷ lục

Với mức độ phục hồi mạnh mẽ của thị trường chứng khoán và lãi suất thấp, dòng tiền đã chảy mạnh vào thị trường. Quy mô tham gia của nhà đầu tư mới cao chưa từng thấy trong lịch sử.

Đến hết tháng 11/2020, tổng số tài khoản mở mới trong năm đạt 332.886, trong đó nhà đầu tư cá nhân trong nước mở mới 329.452 tài khoản. Sự tham gia mạnh mẽ của các nhà đầu tư mới cũng đẩy thanh khoản thị trường tăng lên ngưỡng kỷ lục với phiên giao dịch đạt gần 23.562 tỷ đồng 2 sàn ngày 15/6/2020. Giá trị khớp lệnh cũng liên tục đạt trên 10.000 tỷ đồng/phiên trong tháng 12/2020. 

3. Bùng nổ trái phiếu doanh nghiệp

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp tiếp tục có thêm một năm “bùng nổ”, đặc biệt là trái phiếu phát hành riêng lẻ. Theo số liệu từ Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), tính đến hết tháng 11/2020, trên thị trường đã có 2.311 đợt đăng ký phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, trong đó có 1.970 đợt phát hành thành công với tổng giá trị phát hành thành công đạt 348.400 tỷ đồng, chiếm 68,5% tổng giá trị đăng ký. Kỳ hạn phát hành bình quân là 4,07 năm. Số doanh nghiệp phát hành thành công là 237 doanh nghiệp, trong đó có 3 doanh nghiệp đã phát hành thành công 185 triệu USD trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế.

Dù mới 11 tháng, nhưng tổng tượng phát hành thành công trái phiếu doanh nghiệp đã tăng tới gần 25% so với cả năm năm 2019. Thị trường trái phiếu tiếp tục cho thấy sự tăng trưởng nóng đến cuối quý 3/2020 và chỉ hạ nhiệt khi Nghị định 81/2020/NĐ-CP về phát hành trái phiếu doanh nghiệp chính thức có hiệu lực từ 1/9/2020. Xét chung cả năm, đây vẫn là năm bùng nổ của thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam.

4. Việt Nam vươn lên thị phần số 1 trong nhóm thị trường cận biên của MSCI

Từ đầu tháng 12/2020, thị trường chứng khoán Việt Nam chính thức trở thành thị trường có tỷ trọng lớn nhất trong rổ các thị trường cân biên theo hệ thống phân loại của Công ty Morgan Stanley Capital International (MSCI).

Có được điều này là do thị trường Kuwait được nâng hạng lên nhóm “mới nổi”. Theo lộ trình tăng tỷ trọng, thị trường Việt Nam cuối năm 2020 sẽ đạt 15,76%, lớn nhất trong nhóm các thị trường cận biên của MSCI. Đến hết năm 2021, tỷ trọng của thị trường Việt Nam sẽ đạt 28,76%. 

Thị trường chứng khoán Việt Nam chiếm tỷ trọng cao nhất trong nhóm thị trường cận biên của MSCI sẽ thu hút một lượng vốn lớn từ các quỹ đầu tư bám theo chỉ số MSCI Frontier Markets 100 Index.

5. Tổ chức khai và nộp thuế thay cho cá nhân nhận cổ tức bằng cổ phiếu

Theo Nghị định 126/2020/NĐ-CP (quy định chi tiết thi hành Luật Quản lý thuế có hiệu lực từ ngày 5/12/2020), tổ chức sẽ phải khai thuế thay và nộp thuế thay cho: cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán; cá nhân là cổ đông hiện hữu nhận thưởng bằng chứng khoán; cá nhân được ghi nhận phần vốn tăng thêm do lợi tức ghi tăng vốn; cá nhân góp vốn bằng bất động sản, phần vốn góp, chứng khoán.

So với quy định trước, Nghị định số 126/2020/NĐ-CP không thay đổi về chính sách thuế mà chỉ thay đổi chủ thể khai và nộp thuế thu nhập cá nhân.

Quy định này đã nhận được nhiều ý kiến phản hồi từ nhà đầu tư trên thị trường khi cho rằng, việc đánh thuế đối với cổ tức, cổ phiếu thưởng là chưa đúng bản chất vì khi cổ tức bằng cổ phiếu hay cổ phiếu thưởng không phải là một khoản đầu tư sinh lời. Bên cạnh đó, các công ty chứng khoán cũng vướng mắc trong việc ghi nhận thông tin số lượng chứng khoán có được từ việc chia thưởng hay trả cổ tức bằng cổ phiếu, trong khi thời gian có hiệu lực của quy định này rất gấp.

6. Bùng nổ dòng vốn ETF nội

Năm 2020, cùng với biến cố dịch bệnh Covid-19, dòng vốn đầu tư toàn cầu có sự dịch chuyển liên tục. Tại thị trường chứng khoán Việt Nam, xu hướng bán ròng bắt đầu xuất hiện từ cuối tháng 2 và kéo liên tục cho đến cuối năm.

Nhờ một số thương vụ thỏa thuận lớn như với VHM, MSN, quy mô dòng vốn rút khỏi thị trường niêm yết được giảm nhẹ. Cụ thể, tính đến cuối tháng 11/2020, nhà đầu tư nước ngoài đã bán ròng 38.776 tỷ đồng qua kênh khớp lệnh và mua ròng 22.457 tỷ đồng qua kênh thỏa thuận dẫn đến tổng giá trị rút ròng còn 16.318 tỷ đồng.

Trái ngược với việc dòng vốn ngoại chủ động, dòng vốn thụ động của cả nhà đầu tư trong nước lẫn nước ngoài lại gia tăng mạnh mẽ, đặc biệt là sự bùng nổ của các quỹ đầu tư ETF nội. 

Năm 2020 chứng kiến sự ra đời của hàng loạt quỹ dạng này như các quỹ: ETF MAFM VN30, ETF SSIAM VN30, ETF SSIAM VNFIN LEAD, ETF VFMVN DIAMOND, ETF VINACAPITAL VN100. Các quỹ ETF nội mới ra đời nhưng đã nhanh chóng thu hút được hàng ngàn tỷ đồng.

Đơn cử quỹ ETF VFMVN Diamond khi mới IPO hồi tháng 5/2020 với hơn 100 tỷ đồng thì đến cuối năm, quy mô quỹ đã đạt hơn 4.000 tỷ đồng. Các quỹ đầu tư nước ngoài như PYN Elite Fund hay CTBC Vietnam Equity Fund cũng rót vốn vào các quỹ ETF nội. Theo thống kê của Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE), từ đầu năm đến giữa tháng 12/2020, các quỹ ETF niêm yết ở sàn này đã được nhà đầu tư nước ngoài mua ròng xấp xỉ 4.000 tỷ đồng. 

7. Quốc hội đồng ý “giải cứu” Vietnam Airlines 

Ngày 17/11/2020, với đa số phiếu thuận, Quốc hội đã nhất trí với đề nghị của Chính phủ về các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho Tổng công ty Hàng không Việt Nam - CTCP (Vietnam Airlines) - một doanh nghiệp Nhà nước cổ phần hóa đang niêm yết trên HOSE - do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. 

Quốc hội cho phép Ngân hàng Nhà nước tái cấp vốn và gia hạn không quá 2 lần cho tổ chức tín dụng để cho Vietnam Airlines vay 4.000 tỷ đồng lãi suất ưu đãi 4%/năm phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh. Đồng thời, Vietnam Airlines được phép chào bán thêm cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu để tăng vốn điều lệ thêm 8.000 tỷ đồng.

Quốc hội cũng yêu cầu Chính phủ giao Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC) thay mặt Chính phủ đầu tư mua cổ phiếu tại Vietnam Airlines thuộc quyền mua cổ phần của cổ đông Nhà nước. 

8. Thị trường phái sinh tăng trưởng kỷ lục

Sau 4 năm vận hành, thị trường chứng khoán phái sinh đã có bước tăng trưởng vượt bậc. Biến động mạnh mẽ của thị trường chứng khoán cơ sở dưới ảnh hưởng của dịch Covid-19 đã làm nổi bật vai trò phòng vệ của thị trường phái sinh.

Nhà đầu tư thay vì phải bán tháo cổ phiếu, đã sử dụng hợp đồng tương lai chỉ số VN30 làm công cụ phòng vệ danh mục, đồng thời thị trường giảm mạnh cũng tạo điều kiện cho hoạt động đầu cơ giá xuống trên thị trường này. 

Thị trường phái sinh đã lập kỷ lục về thanh khoản trong ngày 29/7/2020 với khối lượng giao dịch đạt mức cao nhất 356.033 hợp đồng và khối lượng hợp đồng mở cao nhất đạt 52.767 hợp đồng vào ngày 10/11/2020. Hợp đồng tương lai VN30 trong năm 2020 có khối lượng giao dịch bình quân đạt hơn 163.000 hợp đồng/phiên, tăng 84,27% so với bình quân năm 2019. 

Tính đến hết tháng 11/2020, số tài khoản phái sinh đạt 161.992, trong đó, số lượng mở mới trong năm 2020 là hơn 70.000 tài khoản - mức cao nhất trong vòng 4 năm hoạt động. 

9. Hoàn thiện các văn bản hướng dẫn Luật Chứng khoán

Trên nền tảng Luật Chứng khoán 2019 đã được Quốc hội thông qua, trong năm 2020, cơ quan quản lý đã khẩn trương hoàn thiện một văn bản hướng dẫn luật để kịp thời thực thi từ ngày 1/1/2021. 

Cùng với các luật mới là Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp, hệ thống văn bản pháp lý về chứng khoán kỳ vọng sẽ góp phần cải thiện chất lượng hàng hóa, chất lượng các doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán, thu hút vốn đầu tư của nhà đầu tư trong và ngoài nước; nâng cao năng lực, chất lượng hoạt động của các chủ thể tham gia thị trường, tăng tính công khai, minh bạch, bảo đảm cho thị trường hoạt động bền vững, an toàn, chuyên nghiệp, hiện đại. Đồng thời, luật còn tạo cơ sở để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, giám sát và cưỡng chế thực thi, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư, tăng niềm tin của thị trường. 

10. Thị trường chứng khoán Việt Nam kỷ niệm 20 năm ra đời

Năm 2020, thị trường chứng khoán Việt Nam ghi dấu mốc lịch sử khi tròn 20 năm hoạt động. Khai trương thị trường ngày 20/7/2000 chỉ với 2 mã cổ phiếu REE và SAM, 6 công ty chứng khoán và vài ngàn nhà đầu tư.

Sau 20 năm, thị trường chứng khoán Việt Nam có quy mô vốn hóa 200 tỷ USD, gần 30 doanh nghiệp niêm yết có vốn hóa trên 1 tỷ USD, với đầy đủ các cấu phần thị trường và các sản phẩm đầu tư đa dạng, thu hút trên 2,7 triệu nhà đầu tư mở tài khoản. Khung pháp lý trên thị trường chứng khoán được hoàn thiện liên tục trong 20 năm qua với 3 thế hệ Luật Chứng khoán. Luật Chứng khoán mới sẽ có hiệu lực từ 1/1/2021 sẽ tạo nền tảng pháp lý minh bạch, tiên tiến, thúc thị trường chứng khoán phát triển và hội nhập.

HOSE - nơi đầu tiên khai mở giao dịch chứng khoán tại Việt Nam - dấu son 20 năm còn được ghi nhận bằng việc trên 80% công ty niêm yết đã thực hiện tăng vốn điều lệ sau khi niêm yết. Trong đó, một số công ty có mức tăng vốn điều lệ cao như Tập đoàn Vingroup - CTCP tăng 43 lần, Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam (Vietcombank) tăng 33 lần, CTCP Cơ điện lạnh (REE) tăng 21 lần, CTCP Sữa Việt Nam (Vinamilk) tăng 11 lần.

Tổng giá trị huy động thông qua phát hành thêm trên thị trường cổ phiếu kể từ năm 2000 đến nay ước đạt hơn 295.000 tỷ đồng với 834 đợt phát hành. Trong đó, giai đoạn tái cấu trúc nền kinh tế 2010-2015 có huy động tăng hơn 5 lần so với giai đoạn 2004-2009.