Tranh chấp trái phiếu doanh nghiệp: Cùng đàm phán sẽ đảm bảo lợi ích các bên

Trong vài năm trở lại đây, việc huy động vốn từ thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã trở thành một kênh huy động tương đối lớn trong kênh vay vốn tín dụng từ ngân hàng cũng như kênh huy động vốn cổ phần thông qua thị trường chứng khoán. Mặc dù đạt được những kết quả tích cực về quy mô huy động vốn, nhưng sự phát triển nhanh của thị trường đã phát sinh những rủi ro mới. Nhất là những trường hợp của một số doanh nghiệp có sức khỏe tài chính yếu nhưng phát hành trái phiếu với lãi suất cao, gây hệ lụy cho lĩnh vực huy động vốn.

Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật SBLAW

Để hiểu hơn về phương án xử lý tranh chấp của loại hình trái phiếu doanh nghiệp trước hạn, cũng như đưa ra cảnh báo, góp ý cho người tham gia thị trường, Phóng viên Tạp chí Chất lượng và cuộc sống có cuộc trò chuyện với Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật SBLAW xung quanh nội dung này:

Thưa luật sư, tranh chấp về loại hình trái phiếu doanh nghiệp trước hạn, được xác định và giải quyết như thế nào?

Tranh chấp về loại hình trái phiếu doanh nghiệp được xuất phát từ nguyên nhân chủ yếu, do người sở hữu trái phiếu muốn tất toán khoản nợ trái phiếu kèm theo cổ tức trước hạn. Hoặc trường hợp, khi khoản nợ trái phiếu đã đến hạn nhưng bên phát hành không trả được nợ gốc (số lượng theo mệnh giá cổ phiếu) và cổ tức kèm theo.

Bên cạnh đó, khi khoản nợ trái phiếu dù chưa đến hạn trả nợ gốc nhưng bên phát hành không trả được cổ tức cam kết khi đã đến hay quá hạn trả. Ngoài ra, cũng có thể có nguyên nhân phát sinh từ những thông tin tiêu cực, sự biến động xấu của thị trường trái phiếu cùng với tâm lý lo ngại về các tình huống bất lợi, khả năng tài chính, tài sản đảm bảo bị tranh chấp, ... khiến các tổ chức, cá nhân nắm giữ trái phiếu lo ngại và họ chủ động yêu cầu bên phát hành mua lại trái phiếu trước hạn.

Mua lại trái phiếu doanh nghiệp trước hạn là một phạm vi hoạt động thuộc mua bán trái phiếu doanh nghiệp được quy định tại Điều 7 Nghị định 153/2020/NĐ-CP quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế (được sửa đổi bổ sung bởi Nghị định 65/2022/NĐ-CP). Và đây là loại hình tranh chấp về kinh doanh thương mại.

Căn cứ theo Điều 30 Bộ Luật Tố tụng Dân sự năm 2015, những tranh chấp về kinh doanh thương mại thuộc thẩm quyền giải quyết đương nhiên của tòa án, và trước hết sẽ được giải quyết theo thủ tục sơ thẩm tại TAND cấp huyện. Trình tự giải quyết các vụ án kinh doanh thương mại sẽ căn cứ vào Bộ luật tố tụng dân sự, tòa có thể áp dụng hình thức xét xử 2 cấp, cấp sơ thẩm và phúc thẩm. Sau khi bản án có hiệu lực thi hành, nếu một bên không tự nguyện, việc thi hành bản án có hiệu lực sẽ do cơ quan thi hành án tiến hành.

Thưa ông, hiện nay cụ thể về những bất cập trên đang xảy ra những doanh nghiệp nào đang được cảnh báo?

Vừa qua sau dư âm của vụ án Tân Hoàng Minh, tâm lý thị trường trái phiếu doanh nghiệp tiếp tục đón nhận cú sốc mới từ Vạn Thịnh Phát. Vụ án này đã làm ảnh hưởng đáng kể đến tâm lý thị trường nhất là các nhà đầu tư cá nhân về rủi ro an toàn hệ thống tín dụng, trong đó phải kể đến là ngân hàng SCB. Đồng thời cũng ảnh hưởng đến một loạt các công ty, tập đoàn lớn khác phải thanh tra và điều tra thêm nên có thể từ thời điểm này đến thời gian dài sau các vụ việc tương tự tranh chấp về trái phiếu sẽ tiếp tục diễn biến hết sức phức tạp, số lượng tranh chấp sẽ không ngừng tăng lên nhanh chóng tạo ra sức nóng cho lĩnh vực này và thực trạng này có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường trái phiếu trong thời gian tới.

Vậy theo ông, người có sở hữu hoặc muốn tham gia thị trường trái phiếu doanh nghiệp cần tìm hiểu những kiến thức như thế nào?

Bản chất trái phiếu là công cụ tài chính trung, dài hạn cho một khoản vay nợ có liên quan giữa nhà phát hành, trái chủ và người sở hữu trái phiếu. Các bên tham gia vào giao dịch cần ý thức rõ về tính dài hạn, tính giao dịch tự nguyện có thời hạn và phải thông qua thủ tục đăng ký này.

Nhà đầu tư sở hữu trái phiếu cũng cần có kiến thức về các quy định về trách nhiệm của mình theo quy định của pháp luật để không vi phạm các cam kết với đơn vị phát hành trái phiếu.

Theo đó, nhà đầu tư muốn quyền lợi của mình được đảm bảo thì trước tiên họ cần chắc chắn rằng mình đang thực hiện đúng các nghĩa vụ theo thoả thuận. Hợp tác với đơn vị phát hành trái phiếu để tìm ra phương pháp giải quyết hợp lý nhất, tránh trường hợp do vi phạm các thoả thuận mà quyền lợi nhà đầu tư bị ảnh hưởng.

Pháp luật cũng quy định rất rõ về điều kiện của các nhà đầu tư, nhất là các nhà đầu tư chuyên nghiệp họ phải tự mình tiếp cận đầy đủ nội dung công bố thông tin của doanh nghiệp phát hành; hiểu rõ điều kiện, điều khoản trái phiếu và các cam kết khác của doanh nghiệp phát hành; tự đánh giá, tự chịu trách nhiệm về quyết định đầu tư của mình và tự chịu các rủi ro phát sinh trong việc đầu tư và giao dịch trái phiếu.

Nhà đầu tư tham gia thị trường trái phiếu doanh nghiệp nên giữ bình tĩnh và sự tỉnh táo trước các thông tin nhiễu loạn được lan truyền, tránh việc bán tháo và cắt lỗ trái phiếu đang nắm giữ mà không đánh giá được sức khỏe tài chính của doanh nghiệp phát hành. Trong trường hợp nhà đầu tư đang sở hữu các trái phiếu mà doanh nghiệp không thể trả lãi và/ hoặc gốc, việc chấp nhận đàm phán và dàn xếp với doanh nghiệp và các tổ chức trung gian sẽ là giải pháp tốt cho các bên.

Trong trường này cần tìm đến các cơ quan chuyên ngành hoặc những luật sư có uy tín, có hiểu biết về thị trường trái phiếu để tư vấn. Để từ đó có phương án xử lý vấn đề hợp lý nhất, cần tránh tâm lý hỗn loạn, chạy theo đám đông và nghe những thông tin chưa được kiểm chứng.

Hiện nay, không chỉ riêng với thị trường chứng khoán mà đối với các lĩnh vực khác cũng tương tự. Một khi tranh chấp xảy ra, việc giải quyết hài hòa lợi ích giữa các bên thật sự không hề đơn giản.

Cách giải quyết trong vấn đề tranh chấp này là người sở hữu trái phiếu như là chủ của khoản nợ, nên việc mua lại trái phiếu trước hạn thực chất là hình thức thanh toán nợ, giảm nợ và cơ cấu lại khoản nợ trái phiếu. Pháp luật cho phép bên phát hành và bên sở hữu trái phiếu có thể dùng biện pháp hoán đổi các loại trái phiếu khác hay cổ phiếu, tài sản có giá trị khác theo thỏa thuận của các bên thay vì phải dùng tiền để thanh toán cho trái phiếu. 

Quan trọng hơn cả vẫn là ý chí của cả hai bên người sở hữu trái phiếu và bên phát hành trái phiếu đưa ra được những giải pháp hài hoà cho quyền lợi của cả hai bên thì tự khắc vấn đề sẽ được giải quyết. Còn trong trường hợp các bên chỉ bảo vệ quyền lợi của mình, không hợp tác và hỗ trợ nhau giải quyết vấn đề thì không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi của các bên mà còn kéo theo sự rối ren cho thị trường trái phiếu nói chung.

Xin cảm ơn ông!