Tăng năng suất để doanh nghiệp nhỏ và vừa lớn mạnh

Tăng năng suất – đòn bẩy để lớn mạnh

DNNVV hiện đóng góp gần một nửa GDP và hơn 30% ngân sách nhà nước. Đây là lực lượng đông đảo, hoạt động trong hầu hết các ngành nghề nhưng lại thiếu vốn, thiếu nhân lực chất lượng cao và hạn chế về công nghệ. Không ít doanh nghiệp vẫn chưa xây dựng được chiến lược số hóa, chưa có hệ thống quản trị hiện đại, phụ thuộc hoàn toàn vào giao dịch truyền thống khiến họ dễ bị tụt lại trong cuộc đua chuyển đổi số.

Hỗ trợ DNNVV tham gia sâu vào nền kinh tế số được xem là nhiệm vụ có tính quyết định. Các chính sách tín dụng ưu đãi, khuyến khích đầu tư nghiên cứu - phát triển (R&D), cùng chương trình đào tạo kỹ năng số cho cả chủ doanh nghiệp và người lao động cần được triển khai đồng bộ, có trọng tâm. Khi DNNVV được tiếp sức, tác động lan tỏa sẽ rất lớn, bởi đây là thành phần cốt lõi của nền kinh tế.

Nâng cao năng suất, ứng dụng công nghệ và thúc đẩy chuyển đổi xanh - số đang trở thành chìa khóa để DNNVV phát triển bền vững. Ảnh minh họa

Bên cạnh đó, thương mại điện tử đang trở thành động lực quan trọng nhất của kinh tế số Việt Nam. Năm 2024, quy mô thị trường thương mại điện tử đạt gần 20 tỷ USD, tăng trưởng hơn 25%/năm. Hàng triệu doanh nghiệp và hộ kinh doanh đã tham gia bán hàng trực tuyến, tiếp cận khách hàng trong và ngoài nước. Sự thay đổi hành vi tiêu dùng từ mua sắm truyền thống sang thanh toán điện tử và sử dụng dịch vụ số đang góp phần định hình nền kinh tế hiện đại, năng động hơn.

Theo GS.TS Mạc Quốc Anh – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội DNNVV TP. Hà Nội, khối doanh nghiệp này có ba lợi thế nổi bật trong bối cảnh thị trường biến động. Thứ nhất là tính linh hoạt và thích ứng nhanh, nhờ quy mô gọn, tầng nấc quản trị ít, có thể đổi mới sản phẩm, kênh bán khi thị trường thay đổi. Thứ hai là gắn kết địa phương và bản địa hóa chi phí, giúp tối ưu chi phí logistics và quản lý. Thứ ba là khả năng đổi mới vi mô, có thể thử nghiệm nhanh các mô hình “thử - sai - học” trong thương mại điện tử, kinh tế xanh hoặc số hóa mà rủi ro thấp.

Tuy nhiên, quy mô trung bình của DNNVV tại Việt Nam vẫn “siêu nhỏ” và manh mún. Doanh nghiệp vừa chỉ chiếm khoảng 1,6% tổng số DNNVV. Phần lớn doanh nghiệp nhỏ, dễ tổn thương trước biến động, thiếu năng lực tài chính và khó tiếp cận tín dụng dù là lĩnh vực được ưu tiên. Ngoài ra, nhiều điều kiện kinh doanh và chi phí ẩn vẫn là gánh nặng cần cắt giảm thực chất theo tinh thần cải cách mới.

Khoảng cách năng suất lao động giữa DNNVV Việt Nam và khu vực ASEAN vẫn còn lớn. Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Bích Lâm - nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, để bắt kịp, Việt Nam cần chuyển đổi mô hình tăng trưởng, từ dựa vào vốn và lao động sang dựa nhiều hơn vào khoa học công nghệ, tự động hóa và đổi mới sáng tạo.

Cùng quan điểm đó, GS Nguyễn Văn Thọ - Giáo sư danh dự Đại học Waseda (Nhật Bản), nhấn mạnh việc phát triển khu vực doanh nghiệp tư nhân gắn với công nghiệp hiện đại và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, hạ tầng kỹ thuật là nền tảng để gia tăng năng suất. Theo ông, chỉ khi doanh nghiệp mạnh thì nền kinh tế mới đủ sức đầu tư cho các dự án lớn, có độ rủi ro cao và đòi hỏi nghiên cứu công nghệ sâu.

Việc nuôi dưỡng để doanh nghiệp nhỏ phát triển thành doanh nghiệp vừa, tiến tới doanh nghiệp lớn cần được coi là chiến lược trung và dài hạn. Cơ chế phối hợp giữa Nhà nước – doanh nghiệp lớn – doanh nghiệp nhỏ cần được mở rộng, trong đó doanh nghiệp tư nhân tham gia chia sẻ tầm nhìn, cùng đầu tư cho nghiên cứu, chuyển giao công nghệ.

Chính sách “mũi nhọn” cho DNNVV

Theo GS.TS Mạc Quốc Anh, để DNNVV phát huy vai trò “hạt nhân” của khu vực tư nhân, Việt Nam cần tập trung vào các nhóm chính sách trọng điểm, có thể kể đến việc cải cách thể chế, với mục tiêu cắt giảm tối thiểu 30% điều kiện, thủ tục gây cản trở, chuyển mạnh sang cơ chế hậu kiểm số hóa và minh bạch rủi ro; Mở rộng bảo lãnh tín dụng SME, đồng tài trợ cho đầu tư máy móc, số hóa và chuyển đổi xanh, hướng dòng vốn SME vào nâng cao năng suất thay vì chỉ tập trung vốn lưu động; Cần triển khai gói “xanh - số” theo chuẩn quốc tế, bao gồm ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp có điều kiện cho chi phí chứng nhận ESG, CBAM, LCA, ISO, đầu tư tiết kiệm năng lượng, cùng với hỗ trợ kiểm toán carbon cho doanh nghiệp xuất khẩu, nhằm giúp DNNVV nhanh chóng bắt kịp tiêu chuẩn toàn cầu.

Bên cạnh đó là chương trình phát triển nhà cung ứng, thiết lập quỹ đối ứng giữa Nhà nước - MNEs - địa phương để huấn luyện tại chỗ, nâng cấp tiêu chuẩn gắn với hợp đồng mua sắm tối thiểu, qua đó giảm rủi ro đầu tư cho DNNVV; Xây dựng hệ sinh thái dữ liệu và thị trường, gồm sàn dữ liệu nhà cung ứng quốc gia, hóa đơn - sổ sách số tích hợp với hệ thống khai - nộp - hoàn thuế, và cổng thương mại công - tư kết nối DNNVV vào mua sắm công, chuỗi bán lẻ và thương mại điện tử; Chú trọng nguồn nhân lực và quản trị, với chính sách đặt hàng đào tạo nghề “đủ chuẩn chuỗi”, tín chỉ đào tạo được khấu trừ thuế, cùng chương trình tư vấn quản trị 1 kèm 1 cho doanh nghiệp giai đoạn tăng trưởng...

Các chuyên gia nhận định, việc tăng năng suất và đổi mới sáng tạo trong khu vực DNNVV không chỉ giúp doanh nghiệp lớn mạnh mà còn tạo sức bật cho toàn bộ nền kinh tế. Khi năng suất lao động tăng, năng lực cạnh tranh quốc gia cũng được nâng lên, góp phần giảm phụ thuộc vào vốn đầu tư và lao động giá rẻ.

Cùng với đó, Việt Nam cần chính sách công nghiệp hóa thế hệ mới – vừa mở rộng sản xuất, vừa phát triển các ngành có nhu cầu tăng nhanh trong tương lai, đi cùng cải thiện môi trường kinh doanh, thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ và thu hút vốn đầu tư tư nhân.

DNNVV mạnh lên không chỉ là câu chuyện của riêng họ, mà còn là chìa khóa để Việt Nam tiến gần hơn đến nền kinh tế có năng suất cao, bền vững và tự chủ.