Tăng cường hậu kiểm để kiểm soát toàn diện chất lượng thực phẩm chức năng

Nghị định số 15/2018/NĐ-CP (Nghị định 15) hiện hành với các quy định thông thoáng tiền kiểm và tăng cường hậu kiểm đã giúp thị trường thực phẩm phát triển mạnh về số lượng sản phẩm. Số liệu thống kê từ Bộ Y tế cho thấy, từ năm 2021 đến nay, thị trường thực phẩm có khoảng hơn 84.000 thực phẩm thông thường; 54.549 sản phẩm thực phẩm chức năng. Tuy nhiên, thực tế trên thị trường còn xuất hiện nhiều thực phẩm không có nguồn gốc xuất xứ; hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng ngày càng gia tăng; các vụ ngộ độc thực phẩm với số lượng đông người mắc vẫn xảy ra.

Kiểm soát toàn diện chất lượng thực phẩm chức năng vì mục tiêu bảo đảm sức khỏe người tiêu dùng

Trước thực tế đó, Bộ Y tế đang xây dựng, ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 15/2018/NĐ-CP hướng dẫn Luật ATTP với trọng tâm là đưa ra các quy định nhằm tăng cường hậu kiểm để kiểm soát chất lượng thực phẩm. Theo đó, sẽ kiểm soát tổ chức, cá nhân đứng tên đăng ký bản công bố hoặc tự công bố sản phẩm cùng với kiểm soát tính năng công dụng. Quy định chỉ cơ sở sản xuất hoặc chủ sở hữu sản phẩm được phép đứng tên trong hồ sơ công bố. Trường hợp không phải hai chủ thể trên thì tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường phải có giấy ủy quyền của cơ sở sản xuất hoặc chủ sở hữu sản phẩm. Đồng thời, bổ sung mục thuyết minh thành phần sản phẩm. Bản công bố sản phẩm Phụ lục I ban hành kèm theo Nghị định số 15/2018/NĐ-CP để tối ưu hóa công thức, kiểm soát tính năng, công dụng sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe. Đối với thành phần, yêu cầu công thức chỉ bao gồm thành phần tạo công dụng sản phẩm và thành phần giúp ổn định công thức sản phẩm.

Theo Cục trưởng Cục ATTP, Bộ Y tế Trần Việt Nga, quy định này sẽ hạn chế tình trạng doanh nghiệp sản xuất thực phẩm có thói quen sản xuất, phối trộn nhiều chất trong một sản phẩm. Đơn cử, một sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe có thành phần 10 chất thậm chí từ 15 - 20 chất khác khác nhau, tuy nhiên, thành phần tạo công dụng sản phẩm chỉ có từ 3 - 5 chất, các chất còn lại doanh nghiệp không giải thích được lý do đưa vào trong khi các chất này toàn chất hóa học tinh khiết thậm chí có chất kém bền vững hóa học phối trộn với thành phần chiết xuất dược liệu, động vật, khoáng vật mà doanh nghiệp không lường trước những tương tác tương kỵ, gây phản ứng hóa học tạo tạp chất ảnh hưởng lâu dài sức khỏe người tiêu dùng.

Đặc biệt, trong lần sửa đổi này, Bộ Y tế cũng đề xuất bổ sung quy định về kiểm soát, nâng cao chất lượng sau khi công bố sản phẩm thực phẩm để phục vụ công tác hậu kiểm. Theo đó, bổ sung trường hợp phải công bố lại nếu có sự thay đổi về tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường; cơ sở sản xuất, xuất xứ; tên sản phẩm; thành phần; công dụng, đối tượng; liều sử dụng; khối lượng thành phần tạo công dụng sản phẩm, dạng bào chế. Quy định này phù hợp thông lệ quản lý đối với lĩnh vực đăng ký thuốc và công bố sản phẩm mỹ phẩm. Thực tế, Nghị định số 15 hiện hành chỉ quy định công bố lại khi thay đổi tên sản phẩm, thành phần cấu tạo, xuất xứ sản phẩm, trong khi có nhiều trường hợp sản phẩm công bố lại có ảnh hưởng bản chất sản phẩm nếu không bổ sung quy định trên sẽ không bảo đảm an toàn cho người sử dụng cũng như doanh nghiệp lợi dụng quảng cáo để thổi phồng công dụng, đánh lừa người tiêu dùng về tính năng công dụng của sản phẩm.

Về quy định bộ Hồ sơ thông tin sản phẩm (PIF - Product Information File), đối với thực phẩm chức năng phải lưu hồ sơ tại cơ sở để phục vụ công tác hậu kiểm và xuất trình khi cơ quan chức năng kiểm tra, thanh tra yêu cầu. Đối với thực phẩm bổ sung, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt và sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ đến 36 tháng tuổi, nếu triển khai áp dụng Hệ thống phân tích mối nguy và điểm kiểm soát tới hạn (HACCP), Hệ thống quản lý an toàn thực phẩm ISO 22000, Tiêu chuẩn thực phẩm quốc tế (IFS), Tiêu chuẩn toàn cầu về an toàn thực phẩm (BRC), Chứng nhận hệ thống an toàn thực phẩm (FSSC 22000) hoặc tương đương còn hiệu lực thì lưu trữ hồ sơ thông tin sản phẩm theo quy định của Hệ thống này.

Cục trưởng Cục ATTP Trần Việt Nga cho biết, về nguyên lý bộ hồ sơ thông tin sản phẩm của thuốc, thực phẩm chức năng và mỹ phẩm cơ bản kỹ thuật giống nhau. Do mặt hàng thuốc phải kiểm soát nghiêm ngặt hơn về chất lượng và độ an toàn, hiệu quả sản phẩm nên bộ hồ sơ này nộp, kiểm soát ngay khi cấp giấy đăng ký lưu hành. Đối với nhóm sản phẩm ít ảnh hưởng sức khỏe như mỹ phẩm, hồ sơ khi tiến hành công bố sản phẩm đơn giản chỉ bao gồm các hồ sơ hành chính thì bộ hồ sơ thông tin sản phẩm yêu cầu lưu tại cơ sở sản xuất và cơ sở chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường. Bộ hồ sơ này chứa đầy đủ các thông tin về sản phẩm và rất quan trọng để kiểm soát độ an toàn và chất lượng từ khâu nghiên cứu phát triển sản phẩm, theo dõi độ ổn định định để tính hạn dùng, kiểm soát chất lượng trong toàn bộ quá trình sản xuất và khi lưu hành trên thị trường.

Cùng với các quy định trên, Bộ Y tế cũng đề xuất bổ sung quy định về việc thu hồi và dừng tiếp nhận Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm, Giấy xác nhận nội dung quảng cáo thực phẩm, thu hồi giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP, trong đó quy định cụ thể về các trường hợp phải thu hồi và thẩm quyền thu hồi.