Nhà báo phương Tây duy nhất tháp tùng Đại tướng Võ Nguyên Giáp lên Điện Biên Phủ và mối lương duyên đặc biệt với Việt Nam

Lương duyên đặc biệt với Việt Nam

Catherine Karnow là con gái nhà báo, nhà sử học người Mỹ Stanley Karnow nổi tiếng với các tác phẩm về cuộc chiến chống quân xâm lược ở Việt Nam - người đã phỏng vấn tướng Giáp cho tờ New York Times vào năm 1990.

Sinh ra và lớn lên ở Hồng Kông vào thập niên 60 trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam, bà Karnow chia sẻ: “Lúc còn bé, tôi không có nhiều hiểu biết về Việt Nam. Việt Nam đối với tôi lúc đó giống như một điều gì đáng sợ, đe dọa và ở rất gần”.

Năm 1990, bà Catherine Karnow với tư cách là phóng viên ảnh của Tạp chí National Geographic bắt đầu tới tác nghiệp tại Việt Nam. Dù đi nhiều quốc gia để sáng tác nhưng Việt Nam vẫn là nơi bà đặt chân đến nhiều nhất. Năm 2015, bà ra mắt triển lãm và cuốn sách ảnh “Việt Nam - 25 năm một đất nước đang thay đổi” tại Hà Nội.

Mỗi bức hình là một dấu ấn đáng nhớ, một câu chuyện chân thực, thú vị về cảnh đẹp hoang sơ, đời sống vật chất và tinh thần, nét văn hóa - lịch sử… khắp ba miền từ thời kỳ Việt Nam trước mở cửa, cho tới thời kỳ hội nhập thế giới và chuyển mình tiến vào tương lai. Những khoảnh khắc mà bà gọi là “gặp duyên” được lưu lại một cách tinh tế, dịu dàng nhưng đôi lúc cũng táo bạo, mạnh mẽ, thấm đẫm cảm xúc.

Các bức ảnh chụp Việt Nam từ những năm đầu thập niên 90 thế kỷ trước của Catherine mang vẻ đẹp thâm trầm, hoài niệm về một đất nước vừa mới bước ra từ điêu tàn chiến tranh chưa lâu. Nhân vật của bà không chỉ là những gương mặt nổi tiếng như Thiếu tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn, họa sĩ Diệp Minh Châu, nhà văn Bảo Ninh… mà còn là những con người đời thường, mộc mạc như anh thợ hớt tóc vỉa hè, bác xích lô, người giáo già, chị nông dân, bà mẹ trẻ với đàn con thơ trên chuyến tàu Thống Nhất…

Dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào, bất hạnh khổ đau đến mấy, ở họ vẫn toát lên sự hồn hậu, niềm tin vào ngày mai. Bà yêu những thân phận như thế như yêu chính tinh thần Việt Nam bất diệt.

Trên chặng hành trình khám phá Việt Nam, ống kính Catherine găm sâu hình ảnh nạn nhân chất độc da cam, những đứa con lai Việt - Mỹ khiến người ta xót xa, ám ảnh về tội ác và nỗi buồn của chiến tranh. 

Bước ra từ chiến tranh, Việt Nam vươn lên từng ngày. Việt Nam ngày nay là hình ảnh một đất nước hiện đại với sự đổi mới về kinh tế, hạ tầng giao thông, những tòa nhà cao ốc, nhà hàng sang trọng, tuổi trẻ năng động với phong cách sống thời thượng…

Bên cạnh sự hào nhoáng văn minh ấy vẫn hiện lên vẻ đẹp của một đất nước đậm đà bản sắc, giàu truyền thống văn hóa với những chứng tích không bao giờ phôi pha. Đó là điều mà ống kính Catherine luôn tìm kiếm và nâng niu như cõi riêng của mình. Bà rất yêu mái ngói cổ kính của Hà Nội, yêu những bức tranh dân gian vẫn kiêu hãnh khoe sắc giữa những bức sơn dầu Tây phương, yêu tà áo dài rất Việt…

Là phóng viên phương Tây duy nhất được theo chân Đại tướng

Lúc sinh thời, Đại tướng coi Catherine như người bạn thân thiết của gia đình mình. Năm 1990, nhờ sự kết nối của cha bà – nhà báo Stanley Karnow, nữ nhiếp ảnh gia lần đầu đến phỏng vấn và chụp ảnh Đại tướng. Trước khi cuộc phỏng vấn diễn ra, bà đã vô cùng hồi hộp, lo lắng nhưng chính bà cũng không ngờ rằng, Đại tướng rất thân thiện, cởi mở và tạo mọi điều kiện cho bà tác nghiệp thuận lợi.

Năm 1994, Catherine là phóng viên ảnh nước ngoài duy nhất được tháp tùng Đại tướng trong chuyến thăm chiến trường xưa và trại bí mật trong rừng Tây Bắc, nơi ông đã vạch ra chiến lược Điện Biên Phủ nổi tiếng. Đó là thời điểm Việt Nam đang chuẩn bị kỷ niệm 40 năm chiến thắng Điện Biên Phủ. Thấy nhiều nhà báo nước ngoài bàn tán xôn xao về việc liệu Đại tướng có lên Điện Biên hay không và nếu có thì họ làm thế nào để tác nghiệp, bà cũng sốt sắng.

Một lần đến thăm Đại tướng, bà được ông hỏi nhỏ: "Cô có muốn cùng tôi lên Điện Biên Phủ không? Mấy ngày nữa chúng tôi sẽ lên đường". Catherine đã lập tức nhận lời.

Lúc lên đường và trong quá trình tác nghiệp, bà không dám hé răng với đồng nghiệp nào. Chỉ khi quay lại Hà Nội, gặp một nhà báo của Hãng thông tấn AP ở Việt Nam, Catherine mới dám khoe. Anh nhà báo hãng AP kinh ngạc: "Cô đùa à?". Thế mới thấy, đối với cánh phóng viên nước ngoài, được cùng Đại tướng lên Điện Biên Phủ trong một chuyến đi riêng là điều không thể tưởng tượng được.

Năm 2013, bà cũng là phóng viên phương Tây duy nhất được chụp cận cảnh lễ tang Đại tướng. Bà không bất ngờ khi người dân đổ ra đường đông ngút tầm mắt, thành kính đưa tang người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh về nơi an nghỉ cuối cùng. Bởi bà hiểu rằng người Việt rất yêu đất nước mình, tự hào về anh hùng dân tộc vĩ đại như Đại tướng. Chỉ đến khi về Quảng Bình, Catherine mới thật sự kinh ngạc khi một thành viên trong gia đình Đại tướng nói khẽ: “Chị có thấy rất nhiều người dân cầm bức ảnh chị chụp ông cụ năm 1990 không?”.