Nguy cơ Zona và thuốc chủng ngừa Zostavax

BS Lê Đức Thọ - Bệnh viện Hoàn Mỹ

Sau khi gây bệnh thủy đậu, siêu vi tồn tại dưới dạng ngủ đông ở các tế bào thần kinh tủy sống trong nhiều năm và bị ức chế bởi hệ miễn dịch tự nhiên của cơ thể. Theo thời gian, khi bệnh nhân lớn tuổi hoặc hệ miễn dịch cơ thể suy yếu, các siêu vi thủy đậu ngủ đông này sẽ tái hoạt động, di chuyển gây nên tình trạng viêm hoại tử xuất huyết dọc theo lộ trình của dây thần kinh tủy sống ra da, làm bệnh nhân có cảm giác đau đớn, nóng rát kèm theo sự xuất hiện của hồng ban - chùm mụn nước và các hạch ngoại biên vùng lân cận sưng to.

Zona có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng nhiều nhất ở những người trên 60 tuổi. Nguy cơ càng cao khi tuổi càng lớn, sang thương thường chỉ xuất hiện ở một bên cơ thể và có thể lành sau 2 đến 4 tuần. Ước lượng có khoảng 15% - 30% bệnh nhân bị thủy đậu lúc nhỏ sẽ bị Zona sau này.

Bệnh lành tính, biến chứng thường gặp là sẹo xấu, giảm thị lực hay giảm thính lực tùy vị trí sang thương, biến chứng hiếm gặp là viêm màng não, viêm cột sống. Ở 20% bệnh nhân, đa số trên 60 tuổi, Zona có thể gây triệu chứng đau nhức kéo dài nhiều tháng hay nhiều năm sau khi sang thương da đã lành. Biến chứng này gọi là chứng đau thần kinh sau Zona.

Mới đây, Cơ quan quản lý Thuốc và Thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã chấp thuận cho lưu hành một loại vaccine mới làm giảm nguy cơ bệnh Zona dùng cho những người từ 60 tuổi trở lên. Thuốc Zostavax là 1 vaccine sống, có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch của cơ thể ngăn chặn siêu vi thủy đậu tái hoạt và có thể ngừa Zona bộc phát.

Zostavax có thể làm giảm nguy cơ đau thần kinh sau Zona trên 60% trường hợp được chủng ngừa, nhưng Zostavax không có tác dụng ngừa thủy đậu và không có chỉ định điều trị Zona hay đau sau Zona. Ở những người đã được chủng ngừa Zostavax, Zona vẫn có thể xuất hiện nhưng với cường độ nhẹ và cơn đau không nghiêm trọng hay không kéo dài.

Zostavax khá an toàn khi sử dụng, được dùng tiêm dưới da liều duy nhất. Tuy nhiên Zostavax không dùng cho trẻ em; người dưới 60 tuổi; người chưa từng bị thủy đậu; người có tiền sử dị ứng với Gelatin và neomycin hay bất kỳ thành phần nào của vaccine; người có hệ miễn dịch đang trong tình trạng suy yếu như lao phổi tiến triển chưa điều trị, ung thư, HIV/AIDS, đang dùng Corticoides để điều trị các bệnh khác; phụ nữ có thai hay nghi ngờ có thai.

Phản ứng phụ khi tiêm xảy ra trên 1.9% số trường hợp chủng ngừa thường gặp nhất: ngứa, đau đầu, nổi hồng ban, cảm giác đau nhức, sưng phù chỗ chích. Hiếm gặp: viêm đa cơ, bùng phát bệnh suyễn có trước. Zostavax là vaccine đầu tiên có thể giúp làm giảm nguy cơ bị Zona ở người lớn tuổi. Hãng dược phẩm sản xuất Zostavax là Merck & Co. Inc. New Jersey. Tuy nhiên giá thành cho 1 liều vaccine duy nhất là 150USD.

BS. Lê Đức Thọ